XII-XIII. Yüzyıllarda Anadolu’daki Düğün Törenlerine Bir Bakış

Yıl 2020, Sayı: 5, 25 - 36, 25.12.2020

Emine Uyumaz

https://doi.org/10.47702/sematr.2020.2

Öz

Düğün kelimesi etimolojik olarak Türkçe “düğümlemek, bağlamak” anlamına gelen “tügün”den gelmektedir. Çeşitli dillerde farklı kelimelerle ifade edilse de aslında eski çağlardan itibaren bir nevi, kadın ve erkeğin birlikte yaşamasını yasal ve dini açıdan onaylayan evlilik akdini duyurma/kutlama seremonisidir düğün. Aynı zamanda toplumların eğlence anlayışı, örf adetlerinin yanı sıra inançlarını da yansıttığı için sosyolojik açıdan da ayrı bir önem arz etmektedir. Nitekim Türker’in İslâmiyet’i kabulünden sonra evlilik dışında erkek çocuklarına tatbik edilen sünnet ardından düzenlenen eğlenceye de düğün/sünnet düğünü” denmektedir. Bu nedenle Anadolu’daki düğünleri evlilik ve sünnet olmak üzere ikiye ayırmak gerekmektedir. 11-14. yüzyıl Anadolu coğrafyasında ister evlilik isterse sünnet için yapılan bir düğünün olmazsa olmazı ziyafet ve eğlencedir. Evlilik nedeniyle tertip edilen düğün merasiminde ise kız isteme, çeyiz ve nikâh diğer ortak noktalardır. Ancak bu ortak noktaların tatbikatlarında kültür ve inanç farklılıkları nedeniyle başkalıklar (drahoma, mihr, kilise nikâhı gibi) olabiliyordu. Ancak evlilik bir şekilde sonlandığında özellikle de toprak, kale gibi gayrimenkul olarak verilen çeyizin geri alınması benzerlik arz etmektedir. Bunların dışında başlık, gelin alayı, yüz görümlüğü, hediyeleşme (kız isterken, nikâh öncesi ve sonrası, bohça gibi) gibi Anadolu coğrafyasında hâlâ geçerliliğini koruyan adetlerinin yanı sıra kız çeyizinde kıymetli kitapların yer alması gibi yitirdiğimiz değerlerin olduğunu da görüyoruz.

Anahtar Kelimeler

Düğün töreni, Anadolu, Çeyiz, Sünnet düğünü, Ziyafet

A Glance at the Wedding Ceremonies in Anatolia in the 12th and 13th Centuries

Öz

The Turkish word “dügün” meaning wedding is etymologically derived from the Turkish word “tügün” which means “to knot, to tie”. Although it is expressed with different words in various languages, since old times, wedding has been the ceremony for announcing/celebrating the act of marriage that legally and religiously approves a man and woman’s living together. Because it also reflects societies’ not only understanding of having fun, customs and traditions, but also beliefs, it bears a particular importance in sociological aspect as well. Thus, after Turkish people’s acceptance of Islam, the ceremony organized after circumcision applied to boys has also been called wedding/circumcision wedding. For this reason, weddings in Anatolia must be divided into two groups as marriage and circumsition. The essential elements of a wedding held for either marriage or circumcision in the Anatolian lands in the 11th-14th century are banquet and fun. In the wedding ceremony organized for weddings, on the other hand, asking permission to get married from the girl’s family, dowry and marriage contract are the other common points. However, in implementations of these common points, there might be differences due to cultural and religious differences (such as dowry, bride wealth, church wedding). However, it bears similarity to take back the dowery particularly those given as immovable properties such as land or castle, when marriage is terminated in whatsoever manner. In addition to these, we also see that not only there are customs which are still valid in the Anatolian territories such as bride wealth, bride parade, price for seeing the bride’s face, exchanging gifts (such as when asking the bride’s family’s permission, before and after the marriage ceremony), but also there are some values we lost such as including valuable books in the bride’s dowry.

Anahtar Kelimeler

Wedding ceremony, Anatolia, Dowry, Circumcision wedding, Banquet

Kaynakça

• Abu’l-Ferec. Abu’l- Ferec Tarihi II. çev. Ömer Rıza Doğrul. Ankara: Türk Tarih Kurum, 1987.
• Ahmed Eflaki. Menakıbü'l-Arifin II. yay. haz. Tahsin Yazıcı. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1976.
• Ahmed Eflaki. Menakıbü'l-Arifin II. çev. Tahsin Yazıcı. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1989.
• Aksarayî. Müsameretü’l-Ahbar. çev. Mürsel Öztürk. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2000.
• Ataoğlu, Remzi. Hısn Keyfa Artuklu Devleti. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 1985.
• Bailly, Aguste. Bizans Tarihi. çev. Haluk Şaman. İstanbul: Tercüman Yayınları, 1974.
• Cameron, Averil. Bizanslılar. çev. Özkan Akpınar. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları, 2008.
• Akroplites, Georgios. Vekayiname. çev. Bilge Umar. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 2008.
• İbn Bibi. el-Evâmirü’l-Alâiyye fi’l-Umûr el-Alâiyye. yay. haz. A. Sadık Erzi. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1956.
• İbn Bibi. el-Evâmirü’l-Ala’iye Fi’l-Umûri’l-Ala’iye. çev. Mürsel Öztürk. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları 1996.
• İbn Vasıl. Müferric el-Kürub fî Ahbâr Benî Eyyûb V. nşr. Hassanein Rabie-Said Ashour. Mısır: 1977.
• İbnü’l-Adim. Histoire D’Alep (Zübdet el-Haleb fî Tarihi Haleb) III. nşr. Sami Dahan. Damas: 1968.
• İbnü’l-Esir. el-Kâmil fi’t-Tarih. çev. Abdulkerim Özaydın. İstanbul: Bahar Yayınları, 1987.
• Kesik, Muharrem. Danişmendliler (1085-1178). İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınları, 2017.
• Maguire, Henry. Bizans Saray Kültürü. çev. Müfit Günay. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2017.
• Merçil, Erdoğan. Hükümdarlık Alametleri. İstanbul: Türk Tarih Kurumu, 2007.
• Müneccimbaşı, Ahmed b. Lütfullah. Camiü’d-Düvel: Selçuklular Tarihi II. yay. haz. Ali Öngül. İzmir: Akademi Kitabevi Yayınları, 2001.