Gevale Kalesi Kazılarında Bulunan Seramik Kandiller

Yıl 2022, Sayı: 7, 117 - 131, 31.12.2022

Hasan Hüseyin Özdeniz Ahmet Çaycı

https://doi.org/10.47702/sema.2022.26

Öz

Konya’nın batısında Sarayköy sınırları içerisinde kalan Gevale Kalesi tarih boyunca önemli bir savunma yapısı olarak kullanılmıştır. Zamanla büyük bir bölümü savaşlar, kuşatmalar ve ardından defineciler tarafından tahrip edilmiştir. Metruk hale gelmiş olan kalenin, yalnız temel kalıntıları günümüze ulaşabilmiştir. 2013 yılından günümüze kadar devam eden kazılarda kaleye ait surlar, burç kalıntıları ile müştemilatına ait çeşitli mekânlar ve çok sayıda sarnıç gün yüzüne çıkartılmıştır. Bu kapsamda dönemin tarihine, kültürüne ve sanatına ışık tutacak taşınabilir nitelikte malzemeler de bulunmuştur. Pişmiş topraktan yapılmış farklı tiplerdeki kandiller kalede bulunmuş taşınabilir malzemelerden biridir. Kandiller kendi içlerinde form, yapım ve süsleme tekniği açısından incelenerek tetkik edilmiştir. 2013 ve 2021 yılları arasında kazılarda bulunmuş yedi kandil 13. yüzyıla tarihlendirilmiştir. Dönemin aydınlatma araçları olan kandiller farklı form ve boyutlarda üretilmiş olmaları bize elde edilmek istenen ışık düzeyini göstermesi açısından da önemlidir. Geçmişte önemli aydınlatma aracı olan kandiller aydınlatma araçlarının gelişim göstermesi ile birlikte günümüze doğru önemini kaybederek gelmiştir.

Anahtar Kelimeler

Sanat Tarihi, Gevale Kalesi, Selçuklu, Seramik, Kandil

Ceramic Oil Lamps Found In Gevale Castle Excavations

Öz

Gevale Castle, located within the borders of Saray Village in the west of Konya, has been used as an important defense structure throughout history. Over time, most of it was destroyed by wars, sieges and then by treasure hunters. Only the foundation remains of the castle, which has become derelict, have survived to the present day. During the excavations that have continued since 2013, the walls of the castle, the ruins of the bastions, various places belonging to its outbuildings and many cisterns were unearthed. In this context, portable materials were found to shed light on the history, culture and art of the period. Different types of oil lamps made of terracotta are one of the portable materials found in the castle. Oil lamps were examined in terms of form, construction and decoration techniques. Seven oil lamps excavated between 2013 and 2021 are dated to the 13th century. The fact that oil lamps, which are the lighting tools of the period, were produced in different forms and sizes is also important in terms of showing us the level of light desired to be achieved.

Anahtar Kelimeler

Art History, Gevale Castle, Seljuk, Ceramics, Oil Lamps

Kaynakça

• Anonim. “Kandil” Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi. 12/6302. İstanbul: İnterpress Basın ve Yayıncılık, 1986.
• Arık, M. Oluş. “Alanya Kalesi 1986 Yılı Kazı Çalışmaları”, Kültür ve Turizm Bakanlığı 9. Kazı Sonuçları Toplantısı, 2/380, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 1987.
• Atçeken, Zeki. Konya’daki Selçuklu Yapılarının Osmanlı Devrinde Bakımı ve Kullanılması. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1998.
• Atyaç, İsmail. “Harput İç Kalesi Kazısı 2014 Yılı Arkeolojik Buluntuları”, Journal of Turkish Studies. 12/1. Ankara: 2017.
• Aygör, Erkan. “Konya Gevale Kalesi Kazılarında Bulunan Ok Uçlarının Değerlendirilmesi”.MASROP E-Dergi 11 (Nisan 2017) 7-24. https://dergipark.org.tr/tr/pub/masrop/issue/49584/635368
• Aykaç, Razan. Konya Karatay Müzesindeki Anadolu Selçuklu Dönemi Seramik Kandiller. Konya: Palet Yayınları, 2017.
• Aykaç, Razan. Türkiye Müzelerindeki İslami Dönem Seramik Kandiller. İstanbul: Ege Yayınları, 2021.
• Bağbaşı, Tuğba. “Kayseri Arkeoloji Müzesi ve Kayseri Selçuklu Uygarlığı Müzesindeki Selçuklu Dönemi Seramik Kandiller”, Mecmua Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 10 (2020), 416-439. https://dergipark.org.tr/tr/pub/mecmua/issue/57008/777750
• Bailey, D. M. A Catalogue of the Lamps in the British Museum. London, 1975.
• Barrett, Deirdre Grace. The Ceramic Oil Lamp as an Indicator of Cultural Change within Nabataean Society in Petra and its Environs circa CE 106. USA: 2008.
• Baş, Ali. “Keykubadiye Sarayı”, Selçuklu Dönemi Saray ve Köşkler, ed. Mehmet Ali Hacıgökmen, vd. 1/340. Konya: Selçuklu Belediyesi Yayımları, 2021.
• Bozer, Rüstem - Çeken, Muharrem. “Konya Koyunoğlu Müzesi”, Anadolu Selçuklu Çağı Mirası Müzeler. 2. Ankara: Selçuklu Belediyesi Yayınları, 2016.
• Bozkurt, Nebi. “Kandil”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 24/299-300. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
• Çaycı, Ahmet - Şimşir Zekeriya. “Gevale Kalesi 2013-2014 Kazı Buluntuları”, Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü 37. Kazı Sonuçları Toplantısı. ed. Adil Özme. 3/540-544. Erzurum: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2015.
• Çeken, Muharrem. “Kubad Abad Sarayı Selçuklu Dönemi Seramik Buluntuları”. Beyşehir Gölü Kıyısında Bir Selçuklu Sitesi: Kubad Abad. ed. Alptekin Yavaş, Oğuz Koçyiğit. 326. Konya: Konya Büyükşehir Belediyesi Yayınları, 2019.
• Çokay, Sedef. Antik Çağda Aydınlatma Araçları. İstanbul: Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü Yayınları, 2000.
• Demir, Deniz, “Ayasuluk Tepesi ve Aziz Yuhanna Kilisesi Kazılarında Bulunmuş Tek Renk Sırlı Kandiller”, Trakya Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Dergisi, 8/15 (Ocak 2018) 33-55.
• Dönmez, Aylin. Bursa Türk İslam Eserleri Müzesi Koleksiyonundaki Seramik Eserler. Çanakkale: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisan Tezi, 2010.
• Ermiş, Gülistan. Gevale Kalesi Kazılarında Bulunan İslami Dönem Sikkeleri. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisan Tezi, Konya, 2019.
• Eser, Meryem Acara. “Divriği Kale Kazısı Sırlı Seramik Buluntuları: İlk Sonuçlar ve Yerel Üretim İzleri”, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 37/1 (Haziran 2020), 136-153. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1172422
• Gürhan, Sevinç Gök. Akşehir Taş Medresesi Müzesindeki Türk Dönemi Seramikleri. İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilemler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2007.
• İbn Bibi, El-Evâmirü’l-Alâ’iyefi’l-Umûri’l-Alâ’iye (Selçuknâme), çev. Mürsel Öztürk. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2014.
• Kılıç, Ensar-Erbaş, Sıla. “Türk Kültüründe Geleneksel Bir Aydınlatma Aracı: Kandil”. Bilim ve Kültür. 1/117. 2013.
• Konyalı, İ. Hakkı. Abide ve Kitabeleriyle Konya Tarihi. Konya: Memleket Gazetesi Yayınları, 2007.
• Özdeniz, Hasan Hüseyin. Gevale Kalesi Kazılarında Bulunan Ortaçağ Seramikleri. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisan Tezi, 2019.
• Özdeniz, Hasan Hüseyin - Şimşir, Zekeriya. “Gevale Kalesi Kazılarında Ortaya Çıkartılan Seramiklerde Kap
• Formları”, Selçuklu Medeniyeti Araştırmaları Dergisi (SEMA),5 (2020), 59-76.
• Özönder, Hasan. Dünden Bugüne Konya. Konya: Konya Büyükşehir Belediyesi Yayınları, 2005.
• Sarıköse, Barış. Sille Bin Yıllık Birliktelik, Tarihçesi ve Sosyo-Ekonomik Yapısı. Konya: Çizgi Kitabevi Yayınları 2009.
• Sosyal, M. “Kandil”, Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi. 2/940-941. İstanbul: Yem Yayınları, 1997.
• Şen, Ahmet. “Konya Gevale Kalesi Kazılarında Bulunan Taş Gülleler (2013-2016)”, Selçuklu Medeniyeti Araştırmaları Dergisi 4. ed. Ahmet Çaycı. 189-224. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi Yayınları, 2019. https://dergipark.org.tr/tr/pub/sema/issue/51100/656580
• Uluçam, Abdüsselam. Hasankeyf Tarihi Ve Arkeolojik Sit Alanı Araştırma, Kazı Ve Kurtarma Projesi 2004-2005 Çalışmaları, Ankara: T.C. Başbakanlık Güneydoğu Anadolu Projesi Kalkınma Dairesi Başkanlığı.
• Yavuzyılmaz, Ahmet. “Gevale Kalesi Cam Bilezik Buluntuları”. 20. Uluslararası Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri. ed. Ela Taş. 149-61. Sakarya: Sakarya Üniversitesi Yayınları, 2017.
• Yayla, Sercan. Takkeli Dağda Bulunan Kaya Mezarları. Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisan Tezi, 2018.
• Zehra Özcan, Konya Zindankale Kazısı ve Buluntuları. Çanakkale: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisan Tezi, 2019.