Orta Anadolu’da Hakimiyet Mücadelesi: Karamanoğulları Beyliği Eretnalılar ve Kadı Burhâneddin Ahmed Hükümeti Münasebetleri

Yıl 2024, Sayı: 9, 1 - 13, 31.12.2024

Hümeysa Yıldırım Mevlüt Günler

https://doi.org/10.47702/sema.2024.36

Öz

Malazgirt Zaferi sonrasında Anadolu’ya gelen Selçuklu emirleri ve Türkmen Beyleri, fetih hareketlerine hız vererek kısa süre içerisinde Orta ve Doğu Anadolu’da siyasi teşekküller oluşturdular. Selçuklu hanedanlığı üyelerinden Kutalmışoğullarının buraya intikal etmeleri ve Türkiye Selçuklularını kurmaları üzerine de Anadolu’nun büyük bir kısmı Türk yurdu haline gelerek dönem batılı kaynaklarında Türkiye ifadesiyle anılmaya başlandı. Fakat yaşanan Moğol İstilası, Türkiye Selçuklularının zamanla tarih sahnesinden çekilmesine neden olurken uç bölgelerde yoğunlaşan Türkmenler de bağımsızlık şuuruyla yeni siyasi teşekküller oluşturdular. Bunlardan biri olan Karamanoğulları, Moğollar ile Ermenilere karşı verdiği mücadelelerle Anadolu’da bağımsızlığın sembolü haline gelerek, vârisi sıfatıyla Selçuklu sahasına hâkim olmak için faaliyetlerde bulundular. Bu bağlamda kurulduğu ve yayıldığı saha gereği Karamanoğulları, Orta Anadolu’da kurulan ya da genişleyen Eretnalılar ve bünyesinden doğan Kadı Burhâneddin Ahmed Hükümeti ile karşı karşıya geldiler. Netice itibariyle de Konya, Kayseri, Niğde ve Aksaray sahalarında uzun süreli hâkimiyet mücadeleleri yaşandı. Biz de aralarındaki ilişkileri tarih metodolojisi ve dönem kaynakları bağlamında ele alarak literatüre katkı vermek niyetindeyiz.

Anahtar Kelimeler

Karamanoğulları, Eretnalılar, Kadı Burhâneddin Ahmed, Kayseri, Konya

The struggles for supremacy in Central Anatolia: The Relations of the Karamanids with the Eretna Dynasty and the Government of the Qāḍī Burhān al-Dīn Aḥmad

Öz

The Seljuqs emirs and Turkmen Beys who arrived in Anatolia after the Battle of Malazgirt accelerated their conquest and established political organisations in central and eastern Anatolia. When Kutalmışoğulları a member of the Seljuqs dynasty, came here and founded the Seljuqs of Turkiye, a large part of Anatolia became the Turkish homeland and began to be referred to as Turkiye in Western literature of the time. However, when the Mongol invasion caused the Seljuqs of Turkiye to disappear from the stage of history, the Turkmens concentrated in the border regions formed new political organisations with a sense of independence. One of them the Karamanids, became a symbol of independence in Anatolia with their struggles against the Mongols and Armenians, and as the heirs of the Seljuqs, they carried out activities to dominate the Seljuqs territory. In this context, the Karamanids were confronted with the Eretnaids and the Government of Qāḍī Burhān al-Dīn Aḥmad, which were established and expanded in Central Anatolia. As a result, there were long struggles for supremacy in Konya, Kayseri and Aksaray. Many valuable studies have been carried out on the Karamanids, the Eretna and the Government of Qāḍī Burhān al-Dīn Aḥmad. We intend to contribute to the literature by addressing the relations between them in the context of historical methodology and period sources.

Anahtar Kelimeler

Karamanids, Eretna Dynasty, Qāḍī Burhān al-Dīn Aḥmad, Kayseri, Konya

Kaynakça

• Aka, İsmail. Timur ve Devleti. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2000.
• Âşıkpaşazâde. Âşıkpaşazâde Tarihi [Osmanlı Tarihi (1285-1502)]. haz. Necdet Öztürk, İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınları, 2013.
• Azîz b. Erdeşîr-i Esterâbâdî. Bezm ü Rezm (Eğlence ve Savaş). çev. Mürsel Öztürk, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1990.
• Başkan, Yahya. “Karamanoğullarının Kökeni Meselesi”. Tarih İncelemeleri Dergisi 27/1 (2012), 23-35.
• Başkan, Yahya. Karamanoğulları Beyliği (Alaeddin Ali Bey Dönemi 1357-1398). Malatya: İnönü Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1999.
• Başkan, Yahya. Orta Anadolu’da Hâkimiyet Mücadelesi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2007.
• Boyacıoğlu, Ramazan. “Karamanoğlu İbrahim Bey Aleyhine Osmanoğullarının Aldığı Fetvalar”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi IV (2000), 51-56.
• Cahen, Claude. Osmanlılardan Önce Anadolu. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2008.
• Çayırdağ, Mehmet. “Eretnalı Beyliğinin Paraları”, Belleten 64/240 (2000), 435-452.
• Dalkesen, Nilgün. “İlhanlı Valisi Emir Timurtaş’ın İsyanı”, Kebikeç 43 (2017), 301-324.
• Ebu Abdullah Muhammed İbn Battûtâ Tancî. İbn Battûtâ Seyahatnâmesi. çev. A. Sait Aykut. 1 Cilt. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2000.
• Ebu Bekr-i Tihranî. Kitab-ı Diyarbekriyye, çev. Mürsel Öztürk. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2014.
• Edhem (Eldem), Halil. Kayseri Şehri. haz. Kemal Göde. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 1982.
• Emecen, Feridun M. “İhtirasın Gölgesinde Bir Sultan: Yıldırım Bayezid”. Osmanlı Araştırmaları 43/43 (2014), 67-92.
• Emecen, Feridun M. İlk Osmanlılar ve Batı Anadolu Beylikler Dünyası. İstanbul: Kitabevi Yayınları, 2008.
• Ersan, Mehmet, Selçuklular Zamanında Anadolu’da Ermeniler. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2007.
• Göde, Kemal. “Eretnaoğulları”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 11/295-296. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
• Göde, Kemal. Eratnalılar. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2000.
• Gürün, Kamuran. Türkler ve Türk Devletleri Tarihi. İstanbul: Karacan Yayınları, 1986.
• İnalcık, Halil. Devlet-i ‘Aliyye (Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar-I). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2015.
• Kanat, Cüneyt. Memlûk-Timurlu Münasebetleri (1382-1447). İzmir: Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 1996.
• Kanat, Cüneyt. Ortadoğu’da Hâkimiyet Mücadelesi (Memlûk-Timurlu Münasebetleri 1382-1447). Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2022.
• Karadeniz, Hasan Basri. Osmanlılar ile Anadolu Beylikleri Arasında Psikolojik Mücadele. İstanbul: Yeditepe Yayınevi, 2011.
• Kaya, Abdullah. “Kadı Burhaneddin-Dulkadirli Münasebetleri”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi XVII/1 (2013), 161-170.
• Kesik, Muharrem. Anadolu Türk Beylikleri. İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınevi, 2018.
• Koca, Salim. Anadolu Türk Beylikleri Tarihi. Ankara: Berikan Yayınevi, 2013.
• Konyalı, İ. Hakkı. Abideleri ve Kitabeleri ile Karaman Tarihi. İstanbul: Baha Matbaası, İstanbul, 1967.
• Konyalı, İ. Hakkı. Abideleri ve Kitabeleri ile Niğde Aksaray Tarihi. 1 Cilt, İstanbul: Fatih Yayınevi, 1974.
• Mehmed Neşri. Kitâb-ı Cihan-nümâ (Neşrî Tarihi). yay. Faik Reşit Unat-Mehmed A. Köymen. 1 Cilt. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1995.
• Merçil, Erdoğan. Müslüman-Türk Devletleri Tarihi. İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınları, 2013.
• Oruç Beğ. Oruç Beğ Tarihi. haz. Atsız. İstanbul: Tercüman 1001 Temel Eser, 1972.
• Özaydın, Abdülkerim. “Kadı Burhâneddin”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 24/74-75, 76-77. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
• Özen, Firdevs. “Emîr Çoban’ın Ebû Saˊîd Bahâdır Han Üzerindeki Egemenlik Döneminin Sona Eriş Süreci”. Genel Türk Tarihi Araştırmaları Dergisi 5/10 (2023), 523-536.
• Öztuna, Yılmaz. Başlangıcından Günümüze Kadar Türkiye Tarihi. 3 Cilt. İstanbul: Hayat Kitapları, 1964.
• Solak-zâde. Solak-zâde Tarihi. haz. Vahid Çabuk. 1 Cilt. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1989.
• Sümer, Faruk. “Anadolu’da Moğollar”. Selçuklu Araştırmaları Dergisi I (1970), 1-147.
• Sümer, Faruk. “Karamanoğulları”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 24/454-460. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
• Şikârî. Karamannâme (Zamanın Kahramanı Karamanîlerin Tarihi). haz. Metin Sözen-Necdet Sakaoğlu. Karaman: Karaman Belediyesi Yayını, 2005.
• Taşkıran, Hasan, Mirascı Bir Beylik Karamanoğulları Hristiyan Devletlerle İlişkileri. Ankara: Gece Kitaplığı Yayınları, 2016.
• Tekindağ, M. C. Şehabeddin. “Karamanlı’ların Gorigos Seferi (1367)”. Tarih Dergisi VI/9 (1954), 161-174.
• Tekindağ, M. C. Şehabeddin. Karaman Beyliği 13-15 İnci Asırda Cenubî Anadolu Tarihine Aid Tetkik, İstanbul: Doktora Tezi, 1947.
• Topal, Nevzat. “Dulkadir Beyliği’nin Karamanoğulları ile Münasebetleri”. Uluslararası Dulkadir Beyliği Sempozyumu. ed. Cevdet Kabakçı, Serdar Yakar. 1/239-254. İstanbul: Kristal Reklam ve Matbaa, 2012.
• Turan, Osman. Selçuklular Zamanında Türkiye. İstanbul: Boğaziçi Yayınları, 1993.
• Tuysuz, Şaban Cem. “İlhanlı Devletinin Anadolu Genel Valisi Temürtaş’ın Siyasi, Askeri ve Sosyal Hayatı”. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 22/3 (2018), 1649-1675.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı. “Emir Çoban Soldoz ve Demirtaş”. Belleten 31/124 (1967), 601-644.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı. “Sivas ve Kayseri Hükümdarı Kadı Burhaneddin Ahmed”. Belleten 32/126 (1968), 126-191.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı. Anadolu Beylikleri ve Akkoyunlu Karakoyunlu Devletleri. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1937.
• Ünal, Tahsin. Karamanoğulları Tarihi. Konya: Arı Basımevi, 1986.
• Varlık, M. Çetin. “Anadolu Beylikleri”. Doğuştan Günümüze Büyük İslâm Tarihi, red. Hakkı Dursun Yıldız. 8/483-596. İstanbul: Çağ Yayınları, 1992.
• Varlık, M. Çetin. “Karamanoğulları Beyliği”. Doğuştan Günümüze Büyük İslâm Tarihi, red. Hakkı Dursun Yıldız. 10/23-43. İstanbul: Çağ Yayınları, 1992.
• Yuvalı, Abdülkadir. “Ebû Said Bahadır Han”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 10/218-219. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
• Yücel, Yaşar - Sevim, Ali. Türkiye Tarihi: Fetih, Selçuklu ve Beylikler Dönemi. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1989.
• Yücel, Yaşar. (Anadolu Beylikleri Hakkında Araştırmalar) Eratna Devleti Kadı Burhaneddin Ahmed ve Devleti Mutahharten ve Erzincan. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1989.
• Yücel, Yaşar. Kadı Burhaneddin Ahmed ve Devleti. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi, 1970.