A Waqfiyya belonging to Kemâleddin Rumtaş of the Mosque and Zaviye

Yıl 2024, Sayı: 9, 92 - 115, 31.12.2024

Zehra Odabaşı , Osman Öztürk

https://doi.org/10.47702/sema.2024.42

Öz

There is almost no information in the sources of the period about the life of Kemaleddin Rumtaş, who was an army commander in the state administration of the Seljuks of Turkey. Seljuk sources avoided mentioning Kemaleddin Rumtaş, who was perhaps taken into custody after the Battle of Kösedağ for a political or military crime. However, it is possible to obtain information about his brothers and the foundations he built from the foundation deeds. Kemaleddin Rumtaş's brothers Celâleddin Karatay and Seyfeddin Karasungur also provided important services in the Seljuk State. Celâleddin Karatay, one of the Seljuk statesmen and foundation founders of Turkey, allocated incomes consisting of villages, land, shops and businesses to the mosque and zawiya that his brother Kemaleddin Rumtaş had built in Konya in 1248. Although this foundation deed has been examined before, a usable copy of it has been presented by us for the first time in this study. The foundation's charter, whose zawiya has not survived to the present day, provides important information about its founder, officials and sources of income. While listing the places where the sources of income are located, the names and borders of the bazaars and bakeries in Konya and the villages and lands outside the city are given. This situation made important contributions to the economic and cultural life and topography of the Seljuk cities in the 13th century.

Anahtar Kelimeler

Waqfiyya, Kemâleddin Rumtaş, Zawiye, Mosque, Seljuk

Kemâleddin Rumtaş Mescit ve Zaviyesine Ait Bir Vakfiye

Öz

Türkiye Selçukluları devlet idaresinde ordu komutanlığı yapmış olan Kemâleddin Rumtaş’ın hayatı hakkında dönemin kaynaklarındaki bilgiler yok denecek kadar azdır. Selçuklu kaynakları, belki de Kösedağ Savaşı’ndan sonra siyasi ya da askerî bir suç nedeniyle gözetim altına alınan Kemâleddin Rumtaş’tan bahsetmekten imtina etmişlerdir. Buna karşın vakfiyelerden kardeşleri ve inşa ettiği vakıflar hakkında bilgi edinmek mümkün olabilmektedir. Kemâleddin Rumtaş’ın kardeşleri Celâleddin Karatay ve Seyfeddin Karasungur da Selçuklu Devleti’nde önemli hizmetlerde bulunmuşlardır. Türkiye Selçuklu devlet adamı ve vakıf kurucularından Celâleddin Karatay, 1248 yılında kardeşi Kemâleddin Rumtaş’ın Konya’da inşa ettirmiş olduğu mescit ve zaviyeye köy, arazi, dükkân ve işletmelerden oluşan gelirler tahsis etmiştir. Bu vakfiye daha önce incelenmiş olsa da istifade edilebilecek bir sûreti tarafımızdan ilk defa bu çalışma ile ortaya konulmuştur. Zaviyesi bugüne ulaşmayan vakfın vakfiyesinde banisi, görevlileri ve gelir kaynakları hakkında önemli bilgiler verilmiştir. Gelir kaynaklarının bulundukları yerler sıralanırken Konya’daki çarşılar, fırınlar ile şehir dışındaki köy ve arazilerin adları ve sınırları ile birlikte verilmiştir. Bu durum, 13. yüzyılda Selçuklu şehirlerinin ekonomik hayatı ve topografyası ile kültür hayatına önemli katkılar sağlamıştır

Anahtar Kelimeler

Vakfiye, Kemâleddin Rumtaş, Zaviye, Mescit, Selçuklu

Kaynakça

• Kur’ân-ı Kerîm ve Meali, Haz. Halil Altuntaş, Muzaffer Şahin, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara 2011.
• Ahmed b. Hanbel. Müsned. 4/147-8.
• Arşiv Kayıtları
• BOA, Osmanlı Arşivi. Evkâf Nezâreti Mektubi Kalemi Cihat [EV.MKT.CHT]. No. 0708. 60.
• BOA, Osmanlı Arşivi. Evkâf Nezâreti Muhasebe Kalemi [EV.MH]. No. 02196. 0245.
• Konya Mevlânâ Müzesi Arşivi. Konya Şer’iye Sicilleri [KŞS]. No. 1. 111.
• TKGM, Ankara Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü Arşivi. [TT.d]. No. 584.
• Millet Ktp. No. 623.
• VGMA, Vakıflar Genel Müdürlüğü Vakıf Araştırmaları Arşivi. [VGMA]. Defter No. 592/100/103/9.
• VGMA, Vakıflar Genel Müdürlüğü Vakıf Araştırmaları Arşivi. [VGMA]. Defter No. 2176. 34.
• VGMA, Vakıflar Genel Müdürlüğü Vakıf Araştırmaları Arşivi. [VGMA]. Defter No. 4635. 46.
• VGMA, Vakıflar Genel Müdürlüğü Vakıf Araştırmaları Arşivi. [VGMA]. Defter No. 608/1. 148.
• Telif ve Tetkik Eserler
• Akdağ, Mustafa. Türkiye'nin İktisadî ve İctimaî Tarihi. 1 Cilt. Ankara: 1999.
• Bayram, Sadi - Karabacak, A. Hamdi. “Sahib Ata Fahrü’d-din Ali’nin Vakfiyeleri”, Vakıflar Dergisi. 13 (Ankara 1981), 31-69.
• Bozkurt, Nebi. “Kandil”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 24/299-300. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
• Cahen, Claude. Osmanlılardan Önce Anadolu. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2000.
• Çubukçu, Asri. “Devâtdâr”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 9/221-222. İstanbul: İSAM Yayınları, 1994.
• Gök, H. İ.- Çoşguner, F. Tarîh-i Âl-i Selçuk, Anonim Selçuknâme. Ankara: Atıf Yayınları, 2014.
• İnalcık, Halil. “Osmanlı’da İstatistik Metodu Kullanıldı mı?”. Osmanlı Devleti’nde Bilgi ve İstatistik. der. Halil İnalcık, Şevket Pamuk. (Ankara 2000), 1-13.
• İsmail b. Ömer ibn Kesîr. el-Bidâye ve'n-Nihâye, Büyük İslam Tarihi. çev. Mehmet Keskin. 12. Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1995.
• Konyalı, İbrahim Hakkı. Âbideleri ve Kitabeleri ile Konya Tarihi. Konya: 2007.
• Merçil, Erdoğan. “Taştdâr”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 40/161-162. İstanbul: TDV Yayınları, 2011.
• Odabaşı, Zehra. “Türkiye Selçukluları’ndan Osmanlı’ya Küçük Bir Miras: XIX. Yüzyılda Küçük Karatay (Kemâliye) Medresesi”. Vakıflar Dergisi, 44 (Ankara 2015), 95-103.
• Önge, Mustafa. “Konya Kalesi ve Tarihi”. Konya Kitabı XIX Türkiye Selçukluları ve Konya 4 (Konya 2023), 113-139.
• Parmaksızoğlu, İsmet. “Regâibiyye”, Türk Ansiklopedisi, 27/259. Ankara: 1978.
• Turan, Osman. “Selçuklu Devri Vakfiyeleri I: Şemseddin Altun-Aba Vakfiyesi ve Hayatı”. Belleten 11/42 (Ankara 1947), 197-235.
• Turan, Osman. “Selçuklu Devri Vakfiyeleri II: Mübarizeddin Er-Tokuş ve Vakfiyesi”. Belleten 11/43 (Ankara 1947), 415-429.
• Turan, Osman. “Selçuklu Devri Vakfiyeleri III: Celaleddin Karatay, Vakıfları ve Vakfiyeleri”. Belleten 12/45 (Ankara 1948), 17-171.
• Uğur, M. Ferit – Koman, Mesut. Selçuklu Büyüklerinden Celâlüddin Karatay ile Kardeşlerinin Hayat ve Eserleri. Konya: 1940.
• Wittek, Paul. “Von der Byzantinischen zur Türkischen Toponymie”, Byzantion 10 (1935), 11-64.
• Yavuzyılmaz, Ahmet – Şimşir, Zekeriya. “Konya Kemaliye/Küçük Karatay Medresesi Üzerine Bir Restitüsyon Denemesi”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi 58 (2023), 135-168. https://doi.org/10.21563/sutad.1347317