Türkistan ve Anadolu’dan Gönül Seferi: Ahmet Yesevî ve Yunus Emre’de “Sefer”

Yıl 2025, Sayı: Özel Sayı, 102 - 112, 31.10.2025

Hanzade Güzeloğlu

https://doi.org/10.47702/sema.2025.50

Öz

Türk tasavvuf geleneği, farklı coğrafyalarda yetişmiş iki büyük mutasavvıfı, Ahmet Yesevî ve Yunus Emre’yi, aynı manevî damarda buluşturur. Yesevî, 12. yüzyılda Türkistan’da hikmetleriyle halkı irşad eden, tasavvufun Orta Asya’daki öncülerindendir. Yunus Emre ise 13.-14. yüzyıllarda Anadolu’da sade Türkçe ile ilahi aşkı dile getiren, gönüllere dokunan bir derviş-şairdir. Türk tasavvufun başlangıç noktası sayılan Yesevî’nin hikmetlerinin manevî tesirini sonraki yüzyıllarda Anadolu’daki dervişlerin ve birçok mutasavvıf şairin eserlerinde görmek mümkündür. Yesevî takipçilerinin en başında Yunus Emre gelmektedir. Bu iki Türk mutasavvıfın şiirlerinde tasavvufî düşünüş, dinî ve tasavvufî kavramların kullanımı; ilahî aşkın tasavvuru ve terennümü, sade söyleyiş gibi birçok yönüyle ortaklık bulunmaktadır. Divan-ı Hikmet’te yer alan birçok değerin Yunus Emre Divanı’ndan yeniden okumak mümkündür. Eserlerinde ele alınan konulardan biri de insan ruhunun yaptığı yolculukla ilgilidir. Her iki şair de “sefer” kavramını yalnızca fiziksel bir yolculuk olarak değil, ruhun Hakk’a yönelişinin sembolü olarak işlemiştir. Bu çalışmada, Yesevî ve Yunus’un eserlerinde “sefer”in anlam katmanları, örnekler üzerinden ele alınacak ve karşılaştırmalı değerlendirme yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Yunus Emre Divanı , Ahmet Yesevî , Divan-ı Hikmet , tasavvuf , sefer.

Etik Beyan

Çalışmanın her aşamasında etik kurallara uyulmuş ve yararlanılan kaynaklar Kaynakçada gösterilmiştir.

Destekleyen Kurum

Çalışmada herhangi bir kurumdan finansal destek alınmamıştır.

A Journey of the Soul from Turkestan and Anatolia: “Sefer” (Journey) in Ahmet Yasavi and Yunus Emre’s Poetry

Öz

The Turkish Sufi tradition brings together two prominent mystics from different geographies-Ahmet Yesevî and Yunus Emre- within the same spiritual lineage. Yesevî, a stablisher of Turkish Sufism in Central Asia, guided the people of Turkestan in the 12th century telling them about Islam through his wisdom-filled teachings. Yunus Emre, a poet-dervish from 13th-14th centuries, expressed divine love in plain Turkish, touching hearts across Anatolia. The spiritual influence of Yesevî’s Hikmets, considered the starting point of Turkish Sufism, can be influenced in the poetry of Anatolian dervishs and many later Sufi poets. Foremost among Yesevî’s followers is Yunus Emre. Their poetry shares common ground in Sufi thought, the understanding of religious and mystical concepts, the portrayal of divine love and a simple, heartfelt expression. Many values found in Divan-ı Hikmet can be reinterpreted through Yunus Emre’s Divan. One shared theme is the journey of the human soul. Both figures treat the concept of sefer not merely as a physical voyage but as a symbol of the soul’s orientation toward the Divine. This study offers a comperative analysis of the layers of meaning sefer (journey) concept in the poems of Yesevî and Yunus Emre.

Anahtar Kelimeler

Yunus Emre’s Divan , Ahmet Yasavi , Divan-ı Hikmet , journey (sefer) , Sufism.

Etik Beyan

The ethic rules were folloved during the study and all references took place in References list given in the end.

Destekleyen Kurum

No financial support was obtained for this research.

Kaynakça

• Akbak, Muhammed Yusuf. (2025). “Zaman ve Ruhun Kesiştiği An: Tasavvufî Geleneğin Seher Vaktine Bakışı”. Diyanet İlmî Dergi 61/1 (2025), 209-234. https://doi.org/10.61304/did.1564843
• Bige, Hayati. Hoca Ahmet Yesevî Dîvân-ı Hikmet. (ed. Mustafa Tatçı). Ankara: Ahmet Yesevî Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi Yayınları, 2017.
• Cebecioğlu, Ethem. Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü. Ankara: Otto Yayınları, 2014. Pdf Erişim 12 Eylül 2025. https://archive.org/details/TasavvufTerimleriVeDeyimleriSozlugu/mode/2up?q=sefer
• Çetin, Rıdvan. (2025). Hoca Ahmed Yesevî’nin Hikmetlerinde Ölüm Telakkisi. Kahramanmaraş Sütçü Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 45 (2025), 44-67. https://doi.org/10.35209/ksuifd.1613838
• Çubukçu, İbrahim Agâh. Ahmet Yesevî ve Düşüncesi. Erdem 7/21 (1995), 821-832.
• Devellioğlu, Ferit. Osmanlıca Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara, Aydın Kitabevi Yayınları, 1998.
• Dilçin, Cem. Yeni Tarama Sözlüğü. TDK Yayınları, 1982.
• Eraslan, Kemal. Hüseyn-i Baykara Divanından Seçmeler. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1999.
• Köprülü, Fuat. Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar. Ankara: Akçağ Yayınları, 2003.
• Köprülü, Fuat. Türk Edebiyatı Tarihi. Ankara: Akçağ Yayınları, 2011.
• Öztürk, Mürsel. Ahmet Yesevi, Hacı Bektaş Veli ve Yunus Emre Zinciri. Erdem 3/9 (1988), 759-762.
• Pala, İskender. Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, Ankara: Akçağ Yayınları, 1995.
• Pala, İskender. “Yunus Emre’de Ölüm Düşüncesi”. Uluslararası Yunus Emre Sempozyumu Bildirileri (Ankara, 7-10 Ekim 1991). Ankara: AKM Yayınları, 1995, 531-543.
• Şemsettin Sami. Kamûs-ı Türkî. İstanbul: İkdam Matbaası, 1317.
• Tatçı, Mustafa. Yûnus Emre Dîvânı. İstanbul, 2008. Pdf Erişim 12 Eylül 2025.
• https://dn790004.ca.archive.org/0/items/YunusEmreDivanTurkish/Yunus%20Emre%20-%20Divan%20%28Turkish%29.pdf
• Tavukçu, Orhan Kemal (2022). Yûnus Emre ve Dîvân’ı. İstanbul: Vakıfbank Kültür Sanat Yayınları, 2022. https://www.vbky.com.tr/media/t1/001/667/572/768/yunus-emre-ilk-20-sayfa.pdf
• Tosun, Necdet-Eraslan, K. (2019). Hoca Ahmet Yesevî Külliyâtı. (ed. Z. Güngör). Ankara, Ahmet Yesevî Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi Yayınları.
• Uludağ, Süleyman. Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. Ankara: Kabalcı Yayınları, 1996.
• Üstüner, Kaplan. Divan Edebiyatında Tasavvuf. Ankara: Birleşik Yayınları, 2007.
• Üşenmez, Emek. Dîvân-ı Hikmet’in Osmanlı Türkçesine (Lisân-ı Türkî-i Osmânî) Tercümesi Tercüme-i Dîvân-ı Ahmed-i Yesevî. International Journal of Social, Humanities and Administrative Sciences 8 /48 (2022), 27-36. Doi http://dx.doi.org/10.31589/JOSH AS.828
• Yunus Emre (Hayatı-Düşünceleri-Eserleri. (ed. Celaleddin Vatandaş), Ankara: TBBM Basımevi, 2022.
• Yunus Emre Kitabı (ed. Orhan Kemal Tavukçuoğlu), Aksaray: Aksaray Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü. Yayınları, 2017.
• Yücel, Bilal. Babür Divanı. Ankara: TDK Yayınları, 1992.