Yaşlıların Sosyal Ağlarının Afet Riski Bağlamında Değerlendirilmesi

Yıl 2020, Cilt: 4 Sayı: 4, 3 - 16, 30.01.2021

Eda Yaprak Akçakaya , Miki Suzuki Him

Öz

Son yıllarda yapılan birçok çalışma sosyal sermayenin afetlerin yıkıcı etkilerini hafifletmedeki önemine dair kanıtlar sunmaktadır. Bu araştırma Türkiye’nin afetselliği gerçeğinden hareketle afetlere karşı en kırılgan gruplardan biri olan yaşlıların sosyal ağları ve bu ağların afetteki sosyal sermaye potansiyellerini değerlendirmeyi amaçlamaktadır. Veriler, Amasya merkezi ve Göynücek ilçesine bağlı köylerde yaşayan toplam 33 yaşlı katılımcı ile yapılan derinlemesine görüşmeler vasıtasıyla toplanmıştır. Bağlayıcı ve köprü kurucu sosyal sermayeleri oluşturan sosyal ağların yaşlılar için hem rutinde hem de afetler gibi olağanüstü durumlarda etkin olduğu bilinmektedir. Bu bilgiye dayanarak görüşmelerde yaşlıların; çocuklar, komşu ve akraba ilişkileri (bağlayıcı) ile STK üyeliği ve katılımını (köprü kurucu) tespit etmeye yönelik sorular sorulmuştur. Araştırmanın sonuçları, yaşlıların sosyal ağlarının afetlerde sosyal sermaye olarak mobilize edilme potansiyelinin ekonomik ve kültürel sermayeye bağlı olarak değiştiğine işaret etmektedir. Kırda yaşayan yaşlıların önemli bir bölümünün kentteki yaşlılara göre sosyal ağlarının daha zayıf olduğu ve afetlerde resmi kurumlardan yardım bekle anlaşılmıştır. Sonuç olarak afet riski karşısında hâlihazırda kırılgan olan yaşlılardan kırsalda yaşayanlarının daha kırılgan
olduğunu söylemek mümkündür.

Anahtar Kelimeler

yaşlılık, sosyal ağ, sosyal sermaye, afet

Kaynakça

• Adams, V., Kaufman, S. R., Hattum, T. V. ve Moody, S. (2011). Ageing Disaster: Mortality, Vulnerability and Long Term Recovery Among Katrina Survivors. Med Anthropol, 30(3), 247-270. doi:10.1080/01459740.2011.560777
• Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (2018), Türkiye Deprem Tehlike Haritası [Harita]. Erişim Adresi https://deprem.afad.gov.tr/deprem-tehlike-haritasi
• Aldrich, D. P. ve Meyer, M. (2014). Social Capital and Community Resilience. American Behavioral Scientist, I(16), s. 1-16. doi:10.1177/0002764214550299
• Arun, Ö. (2008). Yaşlı Bireyin Türkiye Serüveni: Kaliteli Yaşlanma İmkânı Üzerine Senaryolar. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(2), 313-330. Erişim adresi: http://sbe.gantep.edu.tr
• Arun, Ö. (2016). Çağdaş Türkiye’de Yaşlılık ve Eşitsizlik. Mediterranean Journal of Humanities, VI(2), 29-48. Erişim adresi: https://www.researchgate.net/publication/311973735_Cagdas_Turkiye_de_Yaslilik_ve_Esitsizlik
• Boneham, M. ve Sixsmith, J. (2006) The Voices of Older Women in a Disadvantaged Community: Issues of Health and Social Capital, Social Science & Medicine, 62(2), 269–79. doi: 10.1016/j.socscimed.2005.06.003
• Brockie, L. ve Miller, E. (2016). Understanding Older Adults‟ Resilience During the Brisbane Floods: Social Capital, Life Experience and Optimism. Disaster Medicine and Public Health Preparedness, 11(1), 72-79. doi:10.1017/dmp.2016.161
• De Souza, E.M.ve Grundy, E. (2007). Social Capital Instrument for Adolescents and The Elderly. Erişim adresi: https://www.midss.org/sites/default/files/social_capital_instrument_adolec.pdf
• Fernandez, L. S., Byard, D., Lin, C., Benson, S.ve Barbera, J. A. (2002). Frail Elderly as Disaster Victims: Emergency Management Strategies. Prehospital and Disaster Medicine, 17(2), 67-74. doi: 10.1017/s1049023x00000200
• Field, J. (2008). Sosyal Sermaye. (B. Bilgen, & B. Şen, Çeviri) İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Forsman, A. K., Herberts, C., Nyqvist, F. ve Wahlbeck, K. (2012). Understanding The Role of Social Capital for Mental Wellbeing Among Older Adults. Ageing & Society, 33(5), 1-22. 804-825. doi: 10.1017/S0144686X12000256
• Gray, A. (2009). The Social Capital of Older People. Ageing and Society, 29(1), 5-31. doi: 10.1017/S0144686X08007617
• Helliwell, J.F. ve Putnam, R.(2004). The Social Context of Well-Being. Philosophical Transactions of The Royal Society B Biological Sciences, 359(1449), 1435–1446. doi: 10.1098/rstb.2004.1522
• Lin, N. (1999). Building a Network Theory of Social Capital. XIX. International Sunbelt Social Network Conference, Charleston, South Carolina, 18-21 Şubat, s. 18-21. Erişim adresi:, http://faculty.washington.edu/matsueda/courses/590/Readings/Lin%20Network%20Theory%201999.pdf
• Marshall, I.ve Mathews, S. (2010). Disaster Preparedness for the Elderly: An Analysis of International Literature Using Symbolic Interactionist Perspective. The Journal of Aging in Emerging Economies, 2(2), 79-92.
• Meyer, M. (2013). Social Capital and Collective Efficacy For Disaster Resilience Connecting Individuals With Communities and Vulnerability With Resilience in Hurricane-Prone Communities in Florida. Doktora tezi. Colorado: Colorado State University.
• Muckenhuber, J.,Stronegger, W.J., Freidl, W. (2012). Social capital affects the health of older people more strongly than that of younger people. Ageing and society, (33)5,853-870. doi: 10.1017/S0144686X12000219
• Nyqvist, F., Cattan, M., Andersson, L., Forsman, A.K. ve Gustafson, Y. (2013). Social Capital and Loneliness among the Very Old Living at Home and in Institutional Settings: A Comparative Study. Journal of Aging and Health, 25(6), 1013-1035. doi: 10.1177/0898264313497508
• Orta Doğu Teknik Üniversitesi (2011). Tabanlı-Van (23 Ekim 2011) ve Edremit-Van (9 Kasım 2011) Depremleri İnceleme Raporu. Erişim adresi: https://www.metu.edu.tr/tr/system/files/ODTUAYMVAN_rev3.pdf
• Özbay, F. (2014). Akrabalık ve Komşuluk İlişkileri. Türkiye Aile Yapısı Araştırması İleri Analiz Raporu. Ankara: TC Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı ve İPSOS academia. Erişim adresi: https://www.academia.edu/9116050/Akrabal%C4%B1k_ve_Kom%C5%9Fuluk_%C4%B0li%C5%9Fkileri.
• Pincha, C. (2009). Toplumsal Cinsiyete Duyarlı Afet Yönetimi: Uygulamacılar içi El Kitabı. D. K. Demirer (Çev.) Kocaeli: Kocaeli Üniversitesi Yayınları. Erişim adresi: https://www.gdnonline.org/resources/PinchaKitap_Turkce_RENKLI.pdf
• Schwanen,T., ve Ziegler, F. (2011). Wellbeing, Independence and Mobility: An Introduction. Ageing and Society, 31(5), 719-733.
• Siegrist, J., von dem Knesebeck, O. ve Pollack, C. (2004). Social Productivity and Well-being of Older People: A Sociological Exploration. Social Theory and Health 2,1–17. doi: 10.1057/palgrave.sth.8700014
• Şan, M. K.ve Şimşek, R. (2011). Sosyal Sermaye Kavramının Tarihsel-Sosyolojik Arkaplanı. Akademik İncelemeler Dergisi, 6(1), 88-110. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/akademikincelemeler/issue/1549/19029
• Tanida, N. (1996). What Happened to Elderly People in the Great Hanshin Earthquake. BMJ 313, 1133-1135. doi: 10.1136/bmj.313.7065.1133
• Tse, C. W., Wei, J.ve Wang, Y. (2013). Social Capital and Disaster Recovery: Evidence From Sinchuan Eartquake in 2008. Washington, DC: Center for Global Development. Erişim adresi: https://www.cgdev.org/publication/social-capital-and-disaster-recovery-evidence-sichuan-earthquake-2008-working-paper-344
• Türkiye İstatistik Kurumu. (2013). Seçilmiş Göstergelerle Amasya 2013. Ankara: Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim adresi: http://www.tuik.gov.tr/ilGostergeleri/iller/AMASYA.pdf
• Türkiye İstatistik Kurumu. (2014). İstatistiklerle Yaşlılar 2014. Ankara: Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim adresi: www.tuik.gov.tr/IcerikGetir.do?istab_id=265
• Türkiye İstatistik Kurumu. (2017). İstatistiklerle Yaşlılar, 2016. Ankara: Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim adresi: http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=24644
• Wallack, L. (2000). The Role of Mass Media in Creating Social Capital: A New Direction for Public Health. Promoting Health: Intervention Strategies from Social and Behavioral Research. Erişim adresi: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK222831/
• Woolcock, M. (1998). Social Capital and Economic Development: Toward a Theoretical Synthesis and Policy Framework. Theory and Society, 27(2), 151-208. doi: 10.1023/A:1006884930135