Türkiye Muhasebe Standartları ile Vergi Usul Kanunu Açısından Maddi Duran Varlıklarda Amortisman Uygulamalarının Karşılaştırılması: Literatürdeki Farklılıklar Üzerinde Bir Değerlendirme

Yıl 2017, Cilt: 5 Sayı: 4, 137 - 155, 01.10.2017

Uğur Kaya Oğuz Yusuf Atasel

https://doi.org/10.25272/j.2147-7035.2017.5.4.10

Öz

Özellikle sanayi işletmelerinde önemli tutarlara ulaşan maddi duran varlık yatırımları ve buna bağlı olarak hesaplanan amortisman payları, hem finansal tabloların gerçeğe uygun sunulmasında hem de üretim maliyetlerinin doğru olarak tespit edilmesinde etkili olan unsurlardan birisidir. Bu nedenle sözkonusu payların uygun yöntem kullanarak, doğru bir şekilde hesaplanması önem arz etmektedir. Bu çalışmada, maddi duran varlıklar ve amortisman uygulamaları Türkiye Muhasebe Standardı TMS 16 Maddi Duran Varlıklar ve Vergi Usul Kanunu VUK açısından karşılaştırmalı olarak ele alınmış olup, özellikle TMS hükümleri çerçevesinde azalan bakiyeler yönteminin uygulaması konusunda litetatürdeki farklılıklar TMS felsefesi açısından incelenmiştir. Çalışmanın sonucunda, literatürde TMS kapsamında özellikle azalan bakiyeler yönetmine göre yapılan amortisman hesaplamalarında önemli farklılıklar olduğu tespit edilmiş, sözkonusu farklılıklara yönelik değerlendirmelerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

TMS 16, VUK, Maddi Duran Varlıklar, Amortisman, Amortisman Yöntemleri.

Comparison of Depreciation Practices in Property, Plant and Equipment in terms of Turkish Accounting Standards and Tax Procedure Law: An Evaluation on Differences in the Literature

Öz

Investments in property, plant and equipment which have significant amounts in particularly industrial enterprises, and accordingly calculated depreciation amounts that are one of the factors effective in both fair presentation of financial statements and determination of production costs correctly. For this reason, it is important to calculate depreciation amaounts correctly using the appropriate method. In this study, property, plant and equipment and depreciation applications are compared in terms of Turkish Accounting Standard TAS 16 Property, Plant and Equipment and Tax Procedure Law TAI and especially in the context of the provisions of the TAS, the differences in the literatures on the application of the declining balance method have been examined in terms of TAS philosophy. As a result of the study, it was determined that there are significant differences in the calculation of depreciation according to TAS in the literature, especially with respect to declining balance, and such differences was evaluated.

Anahtar Kelimeler

TAS 16, TPL, Property Plant and Equipment, Depreciation, Methods of Depreciation

Kaynakça

• Abdioğlu, Hasan, Sedat Yumuşak ve Esma Uyar (2014), “Vergi Usul Kanunu ve Türkiye Muhasebe Standartlarına Göre Amortisman Konusunun İncelenmesi ve Örnek Uygulamalar”, Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, Sayı: 23, s.364-397.
• Akbulut, Akın (2012), Karşılaştırmalı TMS/TFRS – Vergi Uygulamaları ve Sonuçları (Tam Set TMS/TFRS ve Vergi Uygulamalarının Örneklerle Analizi), Maliye Hesap Uzmanları Derneği, İstanbul.
• Akdoğan, Nalan ve Orhan Sevilengül (2007), Türkiye Muhasebe Standartları İle Uyumlu Tekdüzen Muhasebe Sistemi Uygulaması, 13. Baskı, İSMMMO Yayınları; 83, İstanbul.
• Akgün, Başak Ataman (2004), “Maddi Duran Varlıkların Amortismanına İlişkin Uluslararası Muhasebe Standardında (IAS 16) Yer Alan Düzenlemeler ve Türk Vergi Mevzuatı ile Karşılaştırılması”, Mali Çözüm Dergisi, Sayı: 67.
• Akgün, Melek (2007), “TMS-16 Maddi Duran Varlıklar”, UFRS/UMS Uyumlu Türkiye Muhasebe Standartları Uygulaması (Yorum-Açıklama- Örnekler), Editörler: Necdet Sağlam, S. Şengel ve B. Öztürk, Maliye ve Hukuk Yayınları, Ankara.
• Akpınar, Aynur (2012), Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarına Göre Amortismana Tabi Duran Varlıklar ve Türkiye Uygulaması, Yayınlanmamış Doktora Tezi, T.C. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Akyol, Mehmet Emin (2011), “Maddi Duran Varlıkların VUK ve Muhasebe Standartlarına Göre Değerlemesi”, Yaklaşım Dergisi, Sayı: 228.
• Anaforoğlu, Pınar (2015), Ülkemiz Amortisman Uygulamasındaki Gelişmeler (1926-2013 Yılları Arası), T.C. Başkent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Arpacı, Altar Ömer (2015), “Maliyet Bedeli Tespiti Açısından Kur Farkları ve Kredi Faizleri”, Yaklaşım Dergisi, Sayı: 265.
• Aydın, Fatih (2011), Vergi Usul Kanunu ve Uluslararası Finansal Raporlama Standartları (TMS) Uyarınca Amortisman Uygulamalarının Mukayesesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, T.C. Okan Üniversitesi, İstanbul.
• Aydın, Gönül (2016), Finansal Tablolarda Maddi Duran Varlıkların Değerlemesi: Vergi Usul Kanunu ve Türkiye Muhasebe Standartları Açısından Karşılaştırılması, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Işık Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Bayazıtlı, Ercan ve Fevzi Serkan Özdemir (2008), “Binek Otomobillerinin Vergi Düzenlemeleri Karşısındaki Durumu, Kıst Amortisman Uygulaması ve Bir Öneri”, Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Dergisi, Cilt: 1, Sayı: 2, s.23-48.
• Bulca, Handan (2009), Amortismanların Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarına Göre Raporlanması ve Türk Muhasebe Sistemi ile Karşılaştırılması, Yayınlanmamış Doktora Tezi, T.C. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyonkarahisar.
• Büyükipekçi, Semih ve Ergün Yiğit (2016), “TMS-16’ya Göre Maddi Duran Varlıkların Muhasebeleştirilmesi ve Değerleme Sürecine Teorik Bir Bakış”, Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, Cilt: 19, Sayı: 2, s.219-231.
• Çam, Mustafa (2014), “TMS-16 Açısından Maddi Duran Varlıklarda Amortisman Uygulamalarının Vergi Usul Kanunu ile Mukayesesinin İncelenmesi”, Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt: 7, Sayı: 1, s.11-19.
• Çankaya, Fikret ve Engin Dinç (2015), TMS/TFRS Uyumlu Finansal Muhasebe II (Dönem Sonu İşlemleri), Celepler Matbaa Yayın ve Dağıtım, Trabzon.
• Çankaya, Fikret ve Zehra Yılmaz (2014), “Üretim Miktarına Göre Amortisman Yönteminin Değişken Maliyetler ve Kârlılık Üzerine Etkileri”, Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 8, s.221-242.
• Çelik, Çiğdem (2009), Amortismanların Türkiye Muhasebe Standartları Açısından İncelenmesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tesi, T.C. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Dabbaoğlu, Kadir (2016), “Amortisman Uygulamasında Azalan Bakiye Yönteminin Vergi Usul Kanunu Ve Türkiye Muhasebe Standartları Kapsamında Kullanımı”, Mali Çözüm Dergisi, Sayı: 137, s.167-177.
• Dağdemir, Serdal (2008a), “Maddi Duran Varlıklara İlişkin TMS 16 ve VUK’da Yeralan düzenlemeler-I”, Yaklaşım dergisi, Sayı: 184.
• Dağdemir, Serdal (2008b), “Maddi Duran Varlıklara İlişkin TMS 16 ve VUK’da Yeralan Düzenlemele-II”, Yaklaşım Dergisi, Sayı: 185.
• Deran, Ali ve Necdet Sıtkı Yakupçebioğlu (2006), “Türk Vergi Mevzuatında Amortisman Muhasebesi”, Mevzuat Dergisi, Sayı: 104.
• Deran, Ali, İncilay Savaş ve Atilla Sürer (2014), “Muhasebe Meslek Mensuplarının Tms 16 Maddi Duran Varlıklar Standardı’na İlişkin Bilgi Düzeylerinin Tespitine Yönelik Bir Araştırma”, Niğde Üniversitesi İİBF Dergisi, Cilt:7, Sayı: 2, s.75-95.
• Dinç, Engin ve Oğuz Yusuf Atasel (2016), “Türkiye’deki Muhasebe Anlayışının Gelişim Süreci ve Mevcut Durumun İncelenmesi”, Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 12, s.267-283.
• Doğan, Zeki (2004), “Türkiye Muhasebe Standartları, Sermaye Piyasası Kanunu ve Vergi Usul Kanunu Açısından Amortisman Muhasebesi,” Muhasebe ve Denetime Bakış Dergisi, Sayı: 12, s.1-14.
• Elitaş, Cemal, Yılmaz Akyüz ve Handan Bulca (2009), “Kıst Amortisman Uygulamasının Uluslararası Finansal Raporlama Standartları ve Türk Muhasene Sistemi Açısından Karşılaştırılması” Mali ÇözümDergisi, Sayı: 94, s.17-32.
• Epstein, Barry J., Abbas Ali Mirza (2005), IFRS 2005 Internation and Application of International Accounting and Financial Reporting Standards, John Wiley & Sons, Inc., England.
• Erol, Ahmet ve Ragıp Yüce Uyanık (2014), “Bir Mükellef Hakkı Olarak Amortisman Müessesi İçinde Maddi Duran Varlık Amortisman Usullerinin Vergi Usul Kanunu ve Türkiye Muhasebe Standartları Açısından Değerlendirilmesi”, Mali Çözüm Dergisi, Sayı: 124, s.91-112.
• Gençtürk, Mehmet, İsmail Çelik ve Nagihan Karaman (2011), “Maddi Duran Varlıkların Kobi’ler İçin UFRS, Tam Set UFRS ve Vergi Usul Kanunun’da (VUK) Arşılaştırılması”, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 14, s.269-290.
• Hatipoğlu, Ayşe Gül (2012), “Maddi Duran Varlıklarda Amortisman İşlemlerinin Muhasebe Standartları İle Vergi Mevzuatı Açısından İncelenmesi ve Finansal Tablolar Üzerindeki Etkisinin Değerlendirilmesi”, SÜ İİBF Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, Sayı: 24, s.185-216.
• Hızarcı, Uğur Emre (2015), Maddi Duran Varlıkların TMS 16 Maddi Duran Varlıklar Standardı ile VUK Açısından Karşılaştırmalı İncelenmesi, T.C. Okan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Kamu Gözetimi Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu (2014), TMS 16 Maddi Duran Varlıklar Standardı,https://www.kgk.gov.tr/contents/files/TFRS_2016/TMS/TMS16.pdf, 10.05.2017.
• Kamu Gözetimi Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu (2014), TMS 23 Borçlanma Maliyetleri Standardı, http://www.kgk.gov.tr/Portalv2Uploads/files/DynamicContentFiles/T%C3%BCrkiye%20Mu hasebe%20Standartlar%C4%B1/TMSTFRS2016Seti/TMS23.pdf, 10.05.2017.
• Kaya, Gamze Ayça (2012), “Türkiye Muhasebe Standartlarına Göre Maddi Duran Varlıkların Muhasebeleştirilmesi”, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 11, Sayı: 39, s.218-230.
• Kaya, Uğur (2007), “Maddi Duran Varlıkların Elde Edilmesinde TMS 16 ve Vergi Kanunlarındaki Düzenlemelerin Karşılaştırılması”, Mali Çözüm Dergisi, Sayı: 83, s.67-80.
• Kaya, Uğur ve Engin Dinç (2007), “Türkiye Muhasebe Standartlarına Göre Maddi Duran Varlıkların Değerlenmesi ve Muhasebeleştirilmesi”, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitü Dergisi, Cilt: 16, Sayı:2, s.343-364.
• Kaya, Uğur ve Oğuz Yusuf Atasel (2016), “Taşıyıcı Bitki Olarak Fındık Ağaçlarına İlişkin Tarımsal Faaliyetlerin Muhasebeleştirilmesi”, Prof. Dr. Fehmi Yıldız Anısına Muhasebe ve Finansta Güncel Konular 2016, Editör: Kıymet Tunca Çalıyurt, Trakya Üniversitesi Yayın No:184, Edirne. Göre
• Kırlıoğlu, Hilmi ve Aydın Bağdat (2016), “Maddi Duran Varlıklar Standardı vee Muhasebeleştirilmesi”, Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 3. Uluslararası Muhasebe Ve Finans Araştırmaları Kongresi (ICAFR 16) Özel Sayısı, s.615-627.
• Nizam, Ceyda (2011), Uluslararası Muhasebe Standartlarına Göre Amortismana Tabi Varlıkların Vergi Hukuku Açısından İncelenmesi ve Ertelenmiş Vergi Yönünden Değerlendirilmesi, T.C. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Manisa.
• Örten, Remzi, Hasan Kaval ve Aydın Karapınar (2008), Türkiye Muhasebe – Finansal Raporlama Standartları Uygulama ve Yorumları, Gazi Kitabevi, Ankara.
• Örten, Remzi ve Rıdvan Bayırlı (2007), “TMS 16’ya Göre, Maddi Duran Varlıkların Dönem Sonunda Değerlemesi ve Muhasebe Uygulamaları”, Muhasebe ve Finansman Dergisi, Sayı: 36, s.34-50.
• Özerhan, Yıldız ve Serap Yanık (2015), IFRS/IAS İle Uyumlu TMS/TFRS Açıklamalı ve Örnek Uygulamalı Türkiye Muhasebe Standartları Türkiye Finansal Raporlama Standartları, 3. Baskı, TÜRMOB Yayınları; 475, Ankara.
• Öztürk, Belgin (2013), Maddi Duran Varlıklarda Amortisman Ayrılmasının VUK ve TMS Uygulamaları Açısından Karşılaştırmalı İncelenmesi, T.C. Okan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Pamukçu, Fatma (2010), “Maddı Duran Varlıklarda Amortısman Uygulamasının Türkıye Muhasebe Standartları Ve Türk Vergı Mevzuatı Açısından Karsılastırılması”, Muhasebe ve Denetime Bakış Dergisi, Sayı: 32, s.67-84.
• Sarıay, M. A. İbrahim (2012), “Türkiye Muhasebe Standartlarına Göre Maddi Duran Varlıkların Değerlemesine İlişkin Uygulamalar”, Electronic Journal of Vocational Colleges, Cilt: 2, Sayı: 1, s.110-124.
• Sevilengül, Orhan (2007), Genel Muhasebe, 13. Baskı, Gazi Kitabevi, Ankara.
• Sürmen, Yusuf (2015), Muhasebe-I1, Celepler Matbaacılık, Trabzon.
• Sürmen, Yusuf ve Abdulkerim Daştan (2006), “Maliye Bakanlığı Vergi Mevzuatı Düzenlemelerinin Yükseköğretimde Muhasebe Eğitimine Olumsuz Yansımaları”, Vergi Dünyası Dergisi, (299), 16-26.
• Şahin, Emrah (2010), Uluslararası Muhasebe Standartları Çerçevesinde Oluşturulan TMS-16, TMS- 36, TMS-38 Muhasebe Standartlarının Tekdüzen Muhasebe Sistemi ile Karşılaştırılması ve Çorum’da Bir Sanayi İşletmesi Örneği, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, T.C. Hitit Üniversitesi, Çorum.
• Şen, Çiğdem (2011), “Türkiye Muhasebe Standardı – 16 Açısından Maddi Duran Varlıklarda Amortisman Uygulaması”, Mali Çözüm Dergisi, Sayı: 106, s.133-159.
• Şen, İlker Kıymetli (2013), “Maddi Duran Varlıklar (TMS 16) Standardının Üretim İşletmelerinde Satışların Maliyetine Etkileri”, Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi,Cilt: 3, Sayı: 1, s.21-36.
• Taşkın, Yasemin (2012), “Vergi Planlaması Yöntemi Olarak Amortısmanların Vergí Usul Kanunu ve Türkíye Muhasebe Standartları Açısından Degerlendirílmesi”, Mali Çözüm Dergisi, Sayı: 114, s.99-111.
• Taştan, Hakan, Murat Azaltun ve Hüseyin Mert (2012) “Maddi Duran Varlıklarda Amortisman Uygulamalarının VUK ve TMS Açısından Karşılaştırmalı İncelenmesi”, 2. Uluslararası Türk Coğrafyasında UFRS Sempozyumu, 16 – 17 Haziran, Trabzon.
• Tokay, Hüseyin (2002), Muhasebe Kuramı ve Vergi Mevzuatı Açısından Maddi ve Maddi Olmayan Duran Varlıklar, Gazi Kitabevi, Ankara.
• Tuğay, Osman (2013), “Maddi Duran Varlıklarda Amortisman Uygulamalarının TMS 16 ve Vergi Mevzuatı Açısından İncelenmesi”, Çukurova Üniversitesi İİBF Dergisi, Cilt: 17, Sayı: 2, s.167-187.
• Uyar, Esma (2014), Vergi Usul Kanunu ve Türkiye Muhasebe Standartlarına Göre Amortisman Konusunun İncelenmesi ve Örnek Uygulamalar, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, T.C. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Balıkesir.
• Vergi Usul Kanunu, http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.4.213.pdf, 20.05.2017.
• Yıldıztekin, İhsan (2010), “Türkiye Muhasebe Standartlarına Göre Duran Varlıkların Muhasebeleştirmesiyle İlgili Örnekler”, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt: 24, Sayı: 4, s.259-288.
• Yücel, A. Tugay (2013), Genel Muhasebe, Maliye Hesap Uzmanları Derneği, İstanbul.
• Yükçü, Süleyman ve M. Yılmaz İçerli (2007), “TMS 16 Maddi Duran Varlıklar Standardına İlişkin Uygulama Önerileri”, Mali Çözüm Dergisi, Sayı: 82, s.15-28.