Yerel Demokrasi Tartışması Olarak: Büyükşehir Belediye Meclislerinde Seçim Sistemi ve Temsilde Adalet Sorunu

Yıl 2017, Cilt: 5 Sayı: 1, 47 - 61, 01.01.2017

Mehmet Güneş

Öz

Yerel yönetimler içerisinde Büyükşehir belediyeleri ülkemizde, yerel demokrasiler için en dinamik, en hızlı gelişen yönetim kademesi haline gelmiştir. Temel gerekçesinde hizmet sunumu bakımından daha etkili ve verimli bir yönetsel yapının inşa edilmesi ve bu yapının demokratik hayata katılımı sağlaması ileri sürülen 6360 sayılı yasa sonrası temsil ve katılım sürecinde önemli değişiklikler olmuştur. 2972 sayılı kanunla Büyükşehir bünyesindeki ilçe belediyelerinin nüfusları oranında Büyükşehir meclislerindeki temsilci bulundurmalarına ilişkin uygulamada 6360 sayılı kanun sonrası oluşan temsilde adaletsizlik öne çıkmaktadır. Bu meclislerdeki temsil sistemi, küçük nüfuslu ilçe belediyeler lehine kayırıcı sonuçlar doğurmasının yanında, nüfusu fazla olan belediyeler arasında da dengesizliklere yol açmaktadır. Özellikle nüfusu küçük ilçelerden gelen üyeler, büyükşehir belediyesi meclisinde çoğunluğu oluşturabilme, birleşik hareket edebilme ve kendilerine yönelik kayırıcı kararlar alarak nüfus yoğunluğu az olan bölgelere öncelik verebilmelerinin mümkün olabileceği değerlendirilmektedir. Bu çalışmada Büyükşehir meclislerinde 6360 sayılı kanun sonrası yerel demokrasi sorunu olarak temsilde adaletin ne şekilde değişiklik içerdiğine ilişkin karşılaştırmalı tespit ve değerlendirmeler yapılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Yerel Demokrasi, Büyükşehir Belediye Meclisi, Temsilde Adalet, Seçim Sistemi

As a Discussion of Local Democracy: Electoral System and Fair Representation Problem in Metropolitan Municipality Councils

Öz

In terms of democracy, since its establishment, the metropolitan municipalities in our country became the most dynamic, the fastest-growing and the most spreading administrative unit among the local governments in Turkey. With the law no 2972, injustice in representation is noticed clearly after the law no 6360 for district municipalities as a part of the metropolitan municipalities, in the practice of having representatives at the rate of their population. Besides the representation system in these councils is producing favorable results for district municipalities, it is leading some imbalance results among the bigger municipalities. Because of this reason, it is possible for representative members of district municipalities would be act together and after forming majority and get favorable decisions for themselves in metropolitan municipalities councils. The election system which is applied for metropolitan municipality Councils in Turkey had been examined within mixed election system. In this study, fair representation problem in metropolitan municipality Councils had been investigated theoritical and emprical aspects after the law no 6360.

Anahtar Kelimeler

Local Democracy, Metropolitan Municipality Council, Fair Representation, Electoral System

Kaynakça

• Anayasa Mahkemesi (1968), Anayasa Mahkemesi Kararı, Esas Sayısı: 1968/15, Karar Sayısı: 1968/13, Karar Tarihi: 6 Mayıs 1968, http://www.kararlaryeni.anayasa.gov.tr/Karar/Content/929119b4- 6ef7-4177-b3fc-c081556d8dfa?exclude Gerekce =True&words Only=False. (07.01.2016)
• Anayasa Mahkemesi (1984), Anayasa Mahkemesi Kararı, Esas Sayısı: 1984/1, Karar Sayısı: 1984/2, Karar Tarihi: 1 Mart 1984, http://www.kararlaryeni.anayasa.gov.tr/Karar/Content/c5452f89- 16e2-4ef7-af8e-da2f9f343531?excludeGerekce =False&words Only=False. (19.12.2015)
• Anayasa Mahkemesi (1987), Anayasa Mahkemesi Kararı, Esas Sayısı : 1987/23, Karar Sayısı : 1987/27, Karar Tarihi : 9 Ekim 1987, http://www.kararlaryeni.anayasa.gov.tr/Karar/Content/3ca50a57- a74a-4e0b-8d78-2bca04e909d0? Exclude Gerekce =False &words Only=False. (21.11.2015)
• Anayasa Mahkemesi (1995), Anayasa Mahkemesi Kararı, Esas Sayısı: 1995/54, Karar Sayısı: 1995/59, Karar Tarihi: 18.11.1995, http:// www.kararlaryeni. anayasa.gov.tr/Karar/Content/8bb352ec- e762-484a-a273-1cfdeaa 74c18?exclude Gerekce =False & words Only=False. (28.01.2016)
• Arıkboğa, Erbay (2007), “Büyükşehirlerde Kararları Kim Alıyor? Büyükşehir Belediye Meclislerinde Temsil Sorunu ve Çözüm Önerileri”, Çağdaş Yerel Yönetimler, Cilt 16, Sayı 1, Ocak, ss. 31- 54.
• Arıkboğa, Erbay (2009),“Ölçek Reformunun Büyükşehir Belediye Meclislerindeki Temsil Adaletine Olumlu Etkileri”, Ulusal Kalkınma ve Yerel Yönetimler, 4. Ulusal Yerel Yönetimler Sempozyumu Bildirileri, Cilt 2, Ankara: TODAİE Yay., ss. 737–754.
• Arıkboğa, Erbay (2014), “Büyükşehir Belediye Meclislerindeki Temsil Adaletsizliğinin Coğrafi ve Siyasi Görünümleri”, Marmara Üniversitesi Siyasal Bilimler Dergisi, Cilt 2, Sayı 2, ss. 35-61.
• Bulut, Y- Tanıyıcı, Ş (2008), “Türkiye'de Belediye Meclis Üyelerinin Temsil Ediciliği: Erzincan Örneği”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı:21, ss.171-194.
• Çelik, Abdullah-Uluç, Vahap (2009), “Yerel Siyasette Temsil Üzerine Bir Çalışma: Şanlıurfa Örneği”, İ.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, Sayı:41, ss.215-231.
• Çitci, Oya (1989), Yerel Yönetimlerde Temsil –Belediye Örneği-, TODAİE Yayın, Ankara.
• Göksel, Türkmen ve Çınar, Yekin (2011), “Mevcut Seçim Sisteminin İyileştirilmesine Yönelik Sayısal Analizler ve Politika Önerileri”, Ankara: Tepav Yayınları, http://www.tepav.org. tr/upload /files / 1319107851-7. (22.10.2015)
• Gözler, Kemal (2000), Türk Anayasa Hukuku, Ekin Kitabevi Yay. Bursa.
• Gözler, Kemal (2013), “6360 Sayılı Kanun Hakkında Eleştiriler: Yirmi Dokuz İlde İl Özel İdareleri ve Köylerin Kaldırılması ve İlçe Belediyelerinin Büyükşehir İlçe Belediyesi Hâline Dönüştürülmesi Anayasamıza Uygun mudur?”, Legal Hukuk Dergisi, Cilt 11, Sayı 122, ss.37-82.
• Hakyemez, Yusuf Şevki (2007), “ Temsilde Adalet ve Yönetimde İstikrar İlkeleri Açısından Seçim Barajı ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararı “, EÜHFD, C. XI, S. 1–2 (2007), ss.17-37.
• Heywood, Andrew (2013), Siyaset, Adres Yayınları, Ankara.
• Hudoc (2007), “Case of Yumak and Sadak v. Turkey”, Application No: 10226/03, Date: 30 January 2007, http : // hudoc . echr. coe. int/ eng ?i=001-87363 (16. 01. 2016)
• Tüik (2015), http://www.tuik.gov.tr/ basin Odasi /haberler / 2015_8_ 2015 02 26.pdf. (14.10.2015)
• Tüik (2016), http://www. tuik.gov. tr/ PreHaber Bultenleri . do?id=21507 (29.01.2016)
• Karararslan, Mehmet (2013), “Nasıl Bir Yerel Yönetim? 6360 sayılı Kanun Üzerine Bir Değerlendirme”, Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: 17-18, Sayı: 26-27-28-29, Yıl: 2012-2013, ss.123-162.
• Norman P., Purdam K., Tajar A., Simpson L. (2007), “Representation And Local Democracy: Geographical Variations in Elector to Councillor Ratios”, Political Geography , Volume: 26, Issue 1, ss.57-77.
• Tortop, Nuri- Aykaç Burhan - Yayman, Hüseyin, Özer, Akif (2006), Mahalli İdareler, Nobel Yayınevi, Ankara.
• Tuncer, Erol (2006), “Türkiye’de Seçim Uygulamaları/ Sorunları Işığında Temsilde Adalet‐ Yönetimde İstikrar İlkelerinin İşlevselliği”, Anayasa Yargısı Dergisi, S. 23, ss.167-182.
• Türk, Hikmet Sami (2006), “Seçim, Seçim Sistemleri ve Anayasal Tercih”, Anayasa Yargısı, S. 23, ss.75-112.
• Uluç, Vahap, Abdullah Çelik, Abdullah Taştekin (2015), “Büyükşehir Belediye Meclis Üyelerinin Siyasal Değerleri Üzerine Bir Araştırma: Gaziantep Ve Şanlıurfa Örneği”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi Y.2015, C.20, S.1, ss.67-84.
• Yıldırım, Uğur, Şerif Öner, Hüseyin Aksu, Sabire Melike Tatlı (2011), “Yerel Temsil ve Katılım Bağlamında Belediye Meclisleri: Kahramanmaraş ve Sivas Örnekleri”, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 8, Sayı: 15, ss. 507-530.
• Zengin, Ozan (2014), “Büyükşehir Belediyesi Sisteminin Dönüşümü: Son On Yılın Değerlendirmesi”, 2014/2 Ankara Barosu Dergisi, ss.93-116.