1982 Sonrası Anayasa Mahkemesinin Verdiği Siyasi Parti Kapatma Kararlarının Demokratikleşme Bağlamında İncelenmesi

Yıl 2016, Cilt: 4 Sayı: 4, 1 - 27, 01.10.2016

Ersin Yavuz Mehmet Emin Özgül

Öz

Bu çalışmanın amacı, 1982 yılından sonra Anayasa Mahkemesi tarafından kapatılan siyasi partilerin kapatılma nedenlerini militan demokrasi anlayışı ve demokratikleşme açılarından analiz ederek, bu kapsamda çözüm önerileri sunmaktır. Çalışmada, siyasi parti ve demokrasi kavramları, militan demokrasi anlayışı ve gelişimi, Türkiye'de siyasi partiler ile ilgili hukuki düzenlemeler ve 1982 yılından sonra Anayasa Mahkemesi tarafından kapatılan siyasi partiler incelenerek, Türkiye'de siyasi partilerin kapatılma rejimi demokratikleşme açısından değerlendirilmektedir. İncelenen kapatma kararlarının sonucunda, Anayasa Mahkemesi’nin verdiği kararlarda devlet-merkezli ideolojiyi katı bir şekilde yansıttığı, yorumlanmaya muhtaç yasalar nedeniyle içtihat sorunlarının olduğu, siyasi parti davalarında kısıtlı yaptırım uygulanabilmesi, kapatılma kararlarının toplumsal düzeyde kalıcı bir etki göstermediği gibi sorunlar gözlemlenmektedir. Türkiye'nin ileri demokrasi yolundaki önemli engellerinden biri olan siyasi partilerin kapatılması sorunu ancak tüm paydaşların katıldığı, siyasi partilere güven duyan ve kapatılmanın en son çare olarak uygulandığı yeni bir siyasi partiler kanunun hazırlanması ile aşılabilecektir.

Anahtar Kelimeler

Siyasi Parti Kapatılması, Anayasa Mahkemesi, Militan Demokrasi

Aftermath 1982 Investigations of Abolitions of Political Parties Constitutuonal Court Verdicted in Terms of Democratizion

Öz

The aim of this study is to propose solutions within context of militant democracy understanding and democratization towards political parties closed by the Constitutional Court since 1982. In this context in the study closure of political parties are evaluated in Turkey in terms of democratization investigating the political party and democracy concepts, militant democracy understanding and development, legal regulations of Turkey political parties and the political parties closed by Constitutional Court since 1982. As a result of examined closure decisions it has been observed that Constitutional Court reflects state-oriented ideology in a rigid way, due to acts which necessitate comment there is mentality of judges and jurisprudence problems, there is applied restricted sanctions in political party trials and closure decisions can’t create permanent effect on a societal basis. Turkey’s one of the major obstacles in the path of future democracy, closure of political parties, can just be tackled with preparation of a new political parties act attended by all stakeholders, relying on political parties and applying to closure as a last resort

Anahtar Kelimeler

The Closure of Political Parties, The Constitutional Court, The Militant Democracy

Kaynakça

• Aliefendioğlu Y. (1999), “Siyasi Partiler ve Sivil Toplum Örgütleri”, Anayasa Yargısı Dergisi, Sayı: 16, s. 95-115.
• Anayurt Ö. (2001), “Türk Hukukunda Siyasal Partilerin Kapatılması Rejimi: Ulusal Demokrasinin Strasbourg Demokrasisi Karşısında Hükmen Yenilgisi”, Liberal Düşünce Dergisi, Yaz Dönemi, Yıl: 6, Sayı: 23, s. 5-28.
• Arslan Z. (2001), “Anayasa Mahkemesi’nin Siyasal Partiler Politikası: “ve çağı’nda “Ya-ya da”cı Yaklaşımın Anakronizmi Üzerine Bir Deneme”, Liberal Düşünce Dergisi, Bahar Dönemi, Yıl: 6, Sayı: 22, s. 5-14.
• Aydın M. (2009), “Milletvekillerinin Yasama Sorumsuzluluğunun Siyasal Parti Kapatma Davalarına Etkisi”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: 58, Sayı: 4, s. 711-735.
• Başaran M. S. (1998), “Refah Partisi’nin Kapatılması Üzerine Hukuki Bir İnceleme”, Liberal Düşünce Dergisi, Kış Dönemi, Cilt: 3, Sayı: 9, s. 17-27.
• Başgil A. F. (2006), Demokrasi Yolunda, Yağmur Yayınevi, İstanbul.
• Can, O., (2006), Siyasi Partilerin Kapatılmasında Anayasal Ölçütler, Anayasa Yargısı İncelemeleri, Sayı: 1, Ankara.
• Çalışkan Z. ve Kahraman M., (2007), “Türkiye’de Siyasal Partilerin Hukuksal Statüsü ve Siyasal Partilerin Kapatılması Rejimi”, Doğu Anadolu Araştırmaları, s. 122-131.
• Daver B. (1985), “Anayasa Mahkemesi Kararları Açısından Siyasal Partiler: Birkaç Örnek Olay”, Anayasa Yargısı Dergisi, Sayı: 2, s. 93-140.
• Demirel T. (2013), Siyaset Bilimi, Anadolu Üniversitesi Yayınları, Eskişehir.
• Duverger M. (1995), Siyasi Rejimler, (Çev. Teoman Tunçdoğan), İletişim Yayınları.
• Erdoğan M. (2001b), “Fazilet Partisi’ni Kapatma Kararı Işığında Türkiye’nin Anayasa Mahkemesi Sorunu”, Liberal Düşünce Dergisi, Yaz Dönemi, Yıl: 6, Sayı: 23, s. 36-40.
• Erdoğan M. (2011), Anayasa Hukuku, Orion Kitabevi, 7. Baskı, Anakara.
• Gökçe B. (2002), “2001 Yılında Yapılan Anayasa Değişikliklerinin Sosyal Ekonomik ve Siyasal Yönden Değerlendirilmesi”, Anayasa Yargısı Dergisi, Sayı: 19, s. 1-17.
• Gözler K. (2013), Türk Anayasa Hukuku Dersleri, Ekin Basım Yayın Dağıtım, 14. Baskı, Şubat, Bursa.
• Gülsoy M. T. (2001), “Anayasa Mahkemesi Kararlarında Ölçü-Norm ve Siyasal Alanın Sınırı Olarak Başlangıç İlkeleri”, Liberal Düşünce Dergisi, Bahar Dönemi, Yıl: 6, Sayı: 22, s. 46-58.
• Hakyemez Y. Ş. (2001), “İki Binli Yıllarda Militan Demokrasinin Güncelliği: Federal Almanya, Avusturya ve Türkiye Örnekleri”, Liberal Düşünce Dergisi, Bahar Dönemi, Sayı: 22, Ankara, 74-92.
• Işık H.M. (2012), Anayasa Mahkemesi Kararlarında Devletin Resmi İdeolojisi, Adalet Yayınevi, Ankara.
• Kapani M. (2007), Politika Bilimine Giriş, 20. baskı, Bilgi Yayınevi, Ekim Ankara.
• Küçük A. (2005), Siyasi Partilere İlişkin Yasaklamalar (Tarihi Gelişim AİHS, AİHM İçtihatları, Bazı Ülkeler Teorik Çerçeve, 1982 Anayasası ve Türk AYM İçtihatları), Asil Yayın Dağıtım, Ankara.
• Marshall G. (1999), Sosyoloji Sözlüğü, Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Mert Y. L. (2008), Cumhuriyet Döneminde Kapatılan Siyasi Partiler, İlkim Basım Yayın Dağıtım, Ankara.
• Odyakmaz Z. (1996), “Siyasi Partilerin Kapatılması İle İlgili Hükümlerde Uyumsuzluklar ve Uygulamalardaki Güçlükler”, Anayasa Yargısı Dergisi, Sayı: 13, s. 231-245.
• Özbudun E. (2000), Türk Anayasa Hukuku, 6. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara.
• Özcan H. ve Yanık M. (2011), Siyasi Partiler Hukuku, Der Yayınları, 2. Baskı, İstanbul.
• Öztekin A. (2007), Siyaset Bilimine Giriş, Siyasal Kitabevi, 5. Baskı, Ankara.
• Perinçek D. (2008), Anayasa ve Partiler Rejimi, Kaynak Yayınları: 48, Güncelleştirilmiş Dördüncü Basım, Haziran.
• Sezen S. (2000), Seçim ve Demokrasi, Gündoğan Yayınları, 2. Baskı, Ankara.
• Şafak A. (2012), “Türk Demokrasisi–Siyasi Partiler, Parti Kültürü ve Seçim Sistemi Üzerine”, Journal of Business Economics and Political Science, Volume: 1, Number: 2, pp. 1-29.
• Teziç E. (1976), 100 Soruda Siyasi Partiler (Partilerin Hukuki Rejimi ve Türkiye’de Partiler), Gerçek Yayınevi, İstanbul.
• Teziç E. (2007), Anayasa Hukuku, Beta Basım Yayın Dağıtım, 12. Baskı, İstanbul, Kasım.
• Tikveş Ö. (1969), T.C. Anayasası Şerhi ve Uygulaması, İ.Ü.H.F., İstanbul.
• Tunaya T. Z. (1995), Türkiye’de Siyasi Partiler 1859-1952, Arba Yayınları, İstanbul.
• Uslu F. (2013), “Anayasa Yargısının Meşruluğu”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, Cilt: 15, s. 215-245.
• Yayla A. (2001), “FP’nin Kapatılması ve Türkiye’nin Cari Sisteminin Çıkmazları”, Liberal Düşünce Dergisi, Yaz Dönemi, Yıl: 6, Sayı: 23, s. 61-75.
• Yüzbaşıoğlu N. (2005), Anayasa Hukukunun Temel Metinleri, Beta Basım Yayım Dağıtım, 3. Baskı, Ekim, İstanbul.