SELÇUKLU DEVLETİ KURULUŞ DÖNEMİNDE (1040-1092) TÜRK DEVLET ANLAYIŞINDA PERS ETKİLERİ

Yıl 2022, Cilt: 10 Sayı: 1, 31 - 52, 30.06.2022

Abdulvahap Akıncı , Ahmet Burak

https://doi.org/10.54429/seyad.1071150

Öz

Devletlerin yönetim anlayışları tarihi süreç içerisinde elde ettikleri birikim ve karşılaşılan diğer devletlerin etkisi ile olgunlaşır. Günümüz devlet geleneklerini ve bu geleneklerde etkili olan faktörleri anlamak için tarihi sürecin irdelenmesi gerekmektedir. Binlerce yıllık Türk tarihinde de devlet anlayışı zaman içerisinde olgunlaşmış ve günümüze gelmiştir. Türk devlet geleneği üzerinde etkili olan devlet anlayışlarından biri de Fars medeniyeti olmuştur. Büyük Selçuklu Devleti kuruluş döneminde iki farklı millet ve medeniyetin yönetim anlamında birbirinden neden ve ne şekilde etkilendiğinin izah edilmesi hedeflenen bu çalışmada, Türklerin ve Farslıların milli özellikleri de incelenmiştir. Tarihte imparatorluk hüviyetine sahip ilk devlet olan Persler ve Orta Asya göçebe toplumu döneminden başlayarak Türklerin, toplumun devlet aygıtına bakışı kapsamında ve devletin ayakta kalması adına uygulamaları ele alınmış, netice itibariyle aralarındaki benzerlikler ortaya konulmuştur. Coğrafi alanın ortaklığı gibi farklı etmenler ışığında oluşan kültürel etkileşimin kuruluş dönemi Büyük Selçuklu Devleti’nden günümüz Türkiye’sine kadar uzanan ve ortak ve kadim İslam medeniyetinin etkisi ile Türkiye – İran ilişkileri üzerine değerlendirmeler yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türk Devlet Geleneği, Pers Devlet Anlayışı, Persler, Yönetim Anlayışı, Selçuklu Devleti

Teşekkür

[e-mail]

The Persian Influence of the Turkish State Durıng the Foundation Period (1040-1092)

Öz

The governance of states is matured by the accumulation of the historical process and the influence of other states encountered. To understand today's state traditions and the factors that have influence in these traditions, the historical process needs to be considered. In thousands of years of Turkish history, the state mentality has grown over time and has come to the present.One of the state insights that had an effect on the Turkish state tradition was the Persian civilization. The national characteristics of the Turks and the Persian were also examined in this study, which was aimed at explaining why and how two different nations and civilizations were affected by each other in terms of governance during the great Seljuk State establishment.Starting from the period of Persians and Central Asia nomadic society, the first state in history to have empire movings, the Turkish practices of the community as part of the public's view of the state device and the state's survival, and the similarities between them were revealed as a result.Evaluations have been made on the impact of the common and ancient Islamic civilization and on the relations of Turkey – Iran, from the great Seljuk State to today's Turkey, in the founding period of cultural interaction in the light of different factors such as the partnership of the geographical area.

Anahtar Kelimeler

Turkish State tradition, Persian State understanding, Persians, Governance concept, Seljuk State

Kaynakça

• Akıncı, Abdulvahap (2013), Türk İslam Sentezinde Tarih ve Kimlik, Ekin Yayınevi, Bursa.
• Arıkan, Adem (2010), Büyük Selçuklular Döneminde Şîa, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Doktora Tezi.
• Arslan, Mahmut (2012). “Eski İran Devlet Geleneği ve Siyasetnameler”, İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Dergisi 3 (1), 231-262.
• Arslan, Yavuz (2010). Perslerin yönetim politikası. Selçuk Üniversitesi, Yayımlanmış yüksek lisans tezi, Konya.
• Arvasi, S. Ahmed (1994), Türk-İslam Ülküsü, 7. Baskı, Cilt 1, Burak Yaynevi, İstanbul.
• Beldan, Şafak (2018). “Persler”, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskiçağ Tarihi Anabilim Dalı, Ankara.
• Boyunağa, Yılmaz (1970), Dost ve Düşman Gözü İle Türk-İslam Sentezi, Yağmur Yayınevi, İstanbul.
• Demi̇rel, Demokaan (2017), “Eski Türklerde Devlet Sisteminin Mutlak Monarşik Modelden Ayrılan Yönleri”, Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 9 (16) , 425-450. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/ksbd/issue/31387/344624.
• Duran, Muzaffer. (2015). “Satraplık Sisteminin Pers Yönetim Teşkilatındaki Yeri”, SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 34, s.61-86.
• Güney, Adnan (2002). Türk Siyasal Kültüründe Devlet Anlayışı, Yüksek Lisans Tezi, T.C. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Yönetimi Anabilim Dalı, Isparta.
• Güngör, Erol (1996), Kültür Değişmesi ve Milliyetçilik, 10. Baskı, Ötüken Neşriyat, İstanbul.
• Güvenç, Bozkurt (1994), Türk Kimliği; Kültür Tarihinin Kaynakları, T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları/1549, İnsanlik Tarihi Dizisi / 2, Kültür Bakanlığı Milli Kütüphane Basımevi, Ankara.
• Heper, Metin (2006), Türkiye’de Devlet Geleneği, Çev. Nalan Soyarık, Doğu Batı Yayınları, Ankara.
• Kaçar, Turhan (2019), “Sasani Tarih Yazımında Paradigma Meselesi, Yeni Veriler ve Yeni Ufuklar”, Divan, 24 (46), 227-244.
• Kafesoğlu, İbrahim (1999), Türk-İslam Sentezi, 3. Baskı, Ötüken Yayınları, İstanbul.
• Kafesoğlu, İbrahim (1999a), Türk Milliyetçiliğinin Meseleleri, 4. Baskı, Ötüken Yayınları, İstanbul.
• Karaketir, Eray (2018), “Persler Anadolu’da: Büyük Kyros’un Lydıa Seferi ve Sonuçları”, Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi (UTAD), 2 (1), 1-27.
• Kevserâni, Vecih (1992), Osmanlı ve Safevilerde Din-Devlet İlişkisi, İstanbul: Denge Yayınları.
• Memiş, Ekrem (2007), Eski Mezopotamya Tarihi, Bursa. Ekin Yayınevi.
• Nejad, Bedi'ullah Debiri (1987). “Selçuklular Devrinde Kültürel Durum”, Erdem, 3 (8) , 479-490 . Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/erdem/issue/44567/553012.
• Özcan, Koray ve Zekiye Yenen (2010), “Anadolu-Türk Kent Tarihine Katkı: Anadolu Selçuklu Kenti”, MEGARON, 5(2):55-66.
• Özkan, Selim H. (2019). Türk Devlet Anlayışı ve İran Devlet Anlayışının Etkileşimi, EUROSIA Bilimsel Araştırmalar ve Son Akımlar Kongresi, s. 223-228, Aralık 2019, Bakü.
• Saltuklu, Zübeyir (2019), “Türklerin Devlet Anlayışı”, AUSBD, 2019; 2(4): 2-12 [e-mail] e-ISSN: 2651-3064 Taneri, Aydın (1993), Türk Kavramının Gelişmesi, Ocak Yayınları, Ankara.
• Taneri, Aydın (1989). Türk Devlet Geleneği. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı.
• Tekin, Oğuz (2008), “Eski Yunan ve Roma Tarihine Giriş. Tarih İncelemeleri Dergisi”, 23 (2), 283-286. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/egetid/issue/5057/68959.
• Tekin, Şafi (2019), “Türklerde Devlet-Kimlik İlişkisi: Devlet Kimliği”, Milliyetçilik Araştırmaları Dergisi, Cilt: 1 Sayı: 2, 78-102 Turan, Osman (1998). Selçuklular ve İslamiyet. İstanbul: Boğaziçi.
• Turan, Osman (1979) Türk Cihan Hâkimiyeti Mefkûresi Tarihi, Cilt. 1-2, 3. Baskı, Nakışlar Yayınevi, İstanbul.
• Turan, Osman (1959), “Türk Ocağı ve Bugünkü Türk Milliyetçiliği, Türk Yurdu, Yıl. 49, Nr. 272, Nisan 1959, S. 1-4.
• Yaman, Abdulsemet (2018), “Selçuklu Devleti’nin Yönetim Yapısı”, Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi , (40) , 157-171. DOI: 10.17498/kdeniz.436355.
• Yılmaz, Cuma Ali ve İsmail Ayarığ (2020), “Pers İmparatorluğu’nun Çöküşü”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 30 (1), 413-427.