Dijital Ekonominin Getirdiği Vergilendirme Sorunlarının Değerlendirilmesi: Kurumlar Vergisi

Yıl 2019, Cilt: 7 Sayı: 4, 59 - 78, 31.10.2019

Onur Eroğlu Hüseyin Aksu

Öz

Dijitalleşme olgusunun ekonomiye yansıması ile ekonomide yeni iş modelleri ve faaliyetler ortaya çıkmıştır. Bu faaliyetler dolayısıyla gerçekleştirilen işlemlerin giderek yaygınlaşmasının ve büyümesinin ülkelerin vergi gelirlerinde, bu büyümeyle orantılı bir artış yaratması beklenmiştir. Ancak beklenenin aksine vergi gelirlerinde yaşanan azalma dijital ekonominin vergilendirilmesi konusuna dikkatleri çekmiştir. Çalışmada dijital ekonomi kavramı ve kapsamındaki faaliyetlerin vergisel boyutu ele alındıktan sonra kurumların vergilendirilmesinde dijital ekonomiden kaynaklanan sorunlara ve bu sorunlara yönelik yapılan çalışmalara değinilmiştir. Özellikle dijital ekonominin bünyesinde barındırdığı vergisel risklerin, kurumların vergilendirilmesinde ortaya çıkardığı mükellefin, işyerinin, matrahın ve gelirin niteliğinin tespiti konularına yer verilmiştir. Dijitalleşme ile avantaj elde eden şirketlerin matrah aşındırma ve kâr aktarımı amacı ile gerçekleştirdikleri işlemlerin önlenmesi için OECD tarafından hazırlanan Matrah Aşındırma ve Kar Aktarımı Eylem Planı dahilinde sunulan çözüm önerilerine yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Dijital Ekonomi, Vergilendirme, Kurumlar Vergisi, Dijital Ekonomi, Vergilendirme, Kurumlar Vergisi

Assessment of The Taxation Problems of The Digital Economy: Corporate Tax

Öz

With the economical reflection of the digitization phenomenon, new business models and activities have emerged in the economy. It is expected that the progress and expansion of the transactions carried out by these activities will cause a proportional increase in the tax revenues of the countries in this growth. However, contrary to expectations, the decline in tax revenues attracted attention to the taxation of the digital economy.In the study, the concept of digital economy and the activities within it are mentioned and after the tax scale of the digital economy is taken into consideration, the problems caused by the digital economy and the studies on these problems have been mentioned. In particular, the tax risks inherent in the digital economy are included in the determination of the qualifications of the taxpayer, the workplace, the tax base and the income that the taxation of the institutions emerge. Suggested solutions are provided within the Base Erosion and Profit Shifting Action Plan prepared by the OECD to prevent the transactions that the companies with advantages of digitization have achieved with the aim of base-rate abatement and profit transfer.

Anahtar Kelimeler

Dijital Ekonomi, Vergilendirme, Kurumlar Vergisi

Kaynakça

• Aktaş, Hasret (2010), "İnternet Reklam Türlerinde Uygulayıcılardan Kaynaklanan Sorunlar ve Bir Sınıflandırma Önerisi”, Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi Akademik Dergisi, Cilt:6, Sayı: 3, s.147-166. Akter, Shahriar ve Samuel Fosso Wamba (2016), "Big data analytics in E-commerce: a systematic review and agenda for future research", Electronic Markets, Volume: 26, Issue: 2, pp.173-194. Akyazı, Haydar, Adem Kalça (2003), “Yeni Ekonomi ve İktisat Bilimi”, Liberal Düşünce Dergisi, Sayı: 29, s.221-242. Alıcı, Aşkın (2016), Vergi Cennetleri Tarih mi Oluyor? BEPS Eylem Planının Rolü Araştırma Raporu, Sermaye Piyasasi Kurulu Araştırma Dairesi, s.62. Alptürk, Ercan (2009), “Elektronik Ticarette KDV Sorunları”, https://www.xing.com/communities/posts/elektronik-ticarette-kdv-sorunlari-1005029461, 07.05.2018. Anderson, Mark (July 2016), "Scale without mass: lessons for local businesses about Digital Transformation", https://www.capgemini.com/consulting/2016/10/scale-without-masslessons-for-local-businesses-about-digital/, 06.04.2018. Avcı, Orçun (2017), “Gelir Vergisi Yönünden Uluslararası Vergi Anlaşması Sorunsalına Genel Bir Bakış”, Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 15, Sayı: 2, s.85-106. Bacache Beauvallet, Maya, Francis Bloch (2017), “Special issue on taxation in the digital economy”, Journal of Public Economic Theory, Volume: 20, Issue: 1, pp.5-8, https://doi.org/10.1111/jpet.12285. Bayraç, H. Naci (2003), "Yeni Ekonomi’nin Toplumsal, Ekonomik Ve Teknolojik Boyutları", Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt:4, Sayı: 1, s.22. Belleflamme, Paul, Eric Toulemonde (2016), Tax Incidence on Competing Two-Sided Platforms: Lucky Break or Double Jeopardy, SSRN Scholarly Paper No. ID 2777364, Social Science Research, Rochester NY, https://papers.ssrn.com/abstract=2777364. Biçer, Ramazan (2018, Mart 17), “Dijital Ekonomide Vergilendirme Sorunları Devam Ediyor”, https://www.dunya.com/kose-yazisi/dijital-ekonomide-vergilendirme-sorunlari-devamediyor/407639, 03.06.2018. Budak, Tamer (2018), Dijital Ekonominin Vergilendirilmesi, On İki Levha Yayıncılık A. Ş., İstanbul. Charrié, Julia, Lionel Janin (2015), “Taxation of the digital economy”, La Note D’analyse, Issue: 26, pp.8. Coşkun, Neslihan (2005), "Elektronik Ticarette Vergilendirme Sorunları ve Uluslar Arası Düzeyde Çözüm Arayışlarının Türkiye Açısından Değerlendirilmesi", Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 14, Sayı: 1, s.153–170. Çak, Murat (2002), Dünyada ve Türkiye’de elektronik ticaret ve vergilendirilmesi, İstanbul Ticaret Odası Yayını, İstanbul. Çelebi, Ahmet Kemal, Pelin Mastar Özcan (2017), “Transfer Fiyatlandırması Uygulamaları: Seçilmiş Ülkeler Açısından Bir Değerlendirme”, Yönetim ve Ekonomi: Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt: 24, Sayı: 2, s.277-294, https://doi.org/10.18657/yonveek.335221. Çelebi, Atahan (2016), "Ağ Etkisi ve Teknoloji Şirketlerinin Yaşam Döngüsü Üzerindeki Etkisi", Sunulan 2. Üretim Ekonomisi Kongresi, İstanbul Kültür Üniversitesi, s.7. Demir, Öznur (2013), "Ekonomik kriz dönemlerinde uygulanan vergi politikaları", Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın. Elele, Onur (2013), “Bulut Bilişimde Vergi Riskleri", Vergide Gündem, Sayı: İletişim Bilişim Özel Sayı, s.3–5. Elele, Onur (2016), "3D Yazıcılar ile Üretimin İçerdiği Vergi Riskleri", http://www.onurelele.net/?p=404, 08.04.2018. Erkan, Sertaç (2018), "Nedir Bu “Mobilite” Dedikleri ve İş Dünyasını Nasıl Etkiliyor?", https://www.karel.com.tr/blog/nedir-bu-mobilite-dedikleri-ve-dunyasini-nasil-etkiliyor, 15.04.2018. Erdem, Tahir (2017), "Yeni ̇ Dünya Düzeni, Elektroni̇ k Ti̇ caret Ve V̇ ergi", Mali ̇ Çözüm Dergisi, Sayı: 27, s.13-41. Esener, Esen (2017, Temmuz 2), “Bitcoin (Dijital Para) Nedir?”, http://startuphukuku.com/bitcoin-nedir/, 02.06.2018. Ferhatoğlu, Emrah (2006), "Uluslararası Vergi Rekabeti ve Sürükleyici Güçleri", Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 7, Sayı: 1. Ferhatoğlu, Emrah (2014a), "Uluslararası Şirketlerin Vergilendirilmesi", Uluslararası Kamu Maliyesi (s.138-157), Anadolu Üniversitesi Yayınları, Eskişehir. Ferhatoğlu, Emrah (2014b), "Uluslararası Vergi Sorunları", Uluslararası Kamu Maliyesi (s.116136), Anadolu Üniversitesi Yayınları, Eshişehir. Gelir İdaresi Başkanlığı. (2017), “Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşmaları Genel Tebliği (Seri No:4)”, Maliye Bakanlığı, Yayın Tarihi ve Resmi Gazete Sayısı: 26/09/2017, 30192 sayılı Resmi Gazete. Gökbunar, Ramazan ve Ahmet Utkuseven (2011), "Elektronik Ticaretin Vergilendirilmesinde Yaşanan Gelişmeler: Yeni İpek Yolu Bir Vergi Cenneti mi?", İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, Sayı: 27, s.197-209. Griffith, Cara (2014), “Taxing The Cloud”, https://www.forbes.com/sites/taxanalysts/2014/09/25/taxing-the-cloud/, 31.05.2018. Hadzhieva, Eli (2016), "Tax Challenges in the Digital Economy", European Parliament, IP/A/TAXE2/2016-04, http://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/STUD/2016/579002/IPOL_STU(2016)57 9002_EN.pdf, 15.04.2018. Herpel, Mark (2011), “2011 Observations on the Digital Currency Industry”, SSRN Electronic Journal, https://doi.org/10.2139/ssrn.1721076, 24.05.2018. Karabulut, Mehtap (2009), "Elektronik ticaret uygulamalarının muhasebeleştirilmesi denetimi ve vergi sorunları", Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü, İzmir. KPMG (2016, Haziran), “India Tax Konnect”, https://home.kpmg.com/content/dam/kpmg/pdf/2016/06/KPMG-India-Tax-KonnectJune-2016-2.pdf, 24.05.2018. Latham, Robert, Saskia Sassen (2009), Digital Formations: IT and New Architectures in the Global Realm, Princeton University Press. Leeflang, Peter S. H., Peter C. Verhoe, Peter Dahlström ve Tjark Freund (2014), "Challenges and solutions for marketing in a digital era", European Management Journal, Volume: 32, Issue: 1, pp.1–12. Li, Jinyan (2014), "Protecting the Tax Base in the Digital Economy", United Nations Paper, Issue: 9, pp.49. Mell, Peter, Timothy Grance (2011), “The NIST Definition of Cloud Computing”, National Institute of Standards and Technology, Issue: Special Publication 800-145, pp.3. OECD, (Organisation for Economic Co-operation and Development), (2013), Action plan on base erosion and profit shifting, OECD Publishing, Paris, http://dx.doi.org/10.1787/9789264202719-en,06.04.2018. OECD (2015), Addressing the Tax Challenges of the Digital Economy, Action 1 - 2015 Final Report, OECD Publishing, Paris, http://dx.doi.org/10.1787/9789264241046-en, 09.04.2018. OECD (2016), Model Tax Convention on Income and on Capital: Condensed Version 2014 (Turkish version), OECD Publishing, Paris. OECD (2017), Oecd Secretary-General Report To G20 Leaders Germany, OECD Publishing, Paris, http://www.oecd.org/ctp/oecd-secretary-general-tax-report-g20-leaders-july2017.pdf, 24.05.2018. Olbert, Marcel ve Christoph Spengel (2017), "International Taxation in the Digital Economy: Challenge Accepted?", http://www.austaxpolicy.com/international-taxation-digitaleconomy-challenge-accepted/, 06.04.2018. Organ, İbrahim ve Fatih Çavdar (2012), "Problems in the international field of taxation of electronic commerce", Journal of Internet Applications and Management, Cilt: 3, Sayı: 1, s.63– 84. Organ, İbrahim ve Mustafa Cemil Kara (2017), "Daimî İşyeri Statüsünden Kaçınmayı Önlemede Yeni Uluslararası Yaklaşım", Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Dergisi, Cilt: 10, Sayı: 1, s.1–12. Öz, Ersan ve Sevinç Yaraşır (2010), "Global Bir Kavram: Vergi Rekabeti", Maliye Araştırma Merkezi Konferansları, 52. Seri, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi, s.1–39. Özcan, Pelin Mastar (Ekim 2016), "Dijital Ekonominin Vergilendirilmesinde Karşılaşılan Sorunlar: Beps 1 No’lu Eylem Planı Kapsamında Bir Değerlendirme", Electronic Journal of Vocational Colleges, http://www.ejovoc.org/makaleler/october_2016/pdf/07.pdf, 13.03.2018. Özdemir, Funda Başaran, Nurcan Törenli ve Zafer Kıyan (2010), "Türkiye-Avrupa Birliği Dış Ticaret İlişkileri Açısından E-Ticaret Modeli Ve Düzenleyici Rejim-Yapı", Ankara Avrupa Çalışmaları Dergisi, Cilt: 9, Sayı: 2, s.117–143. Özen, Üstün ve Ahmet Sarı (2008), "İnternet Reklamcılığı: İnternet Kullanıcılarının İnternet Reklamcılığı Konusundaki Tutum ve Davranışları", Bilişim Teknolojileri Dergisi, Cilt: 1, Sayı: 3, s.12. Özgenç, Ayhan Selçuk (2012), "Vergi Anlaşmalarının Kötüye Kullanılması: Anlaşma Alışverişi", Yayınlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Saraç, Özgür (2006), “Küresel Vergi Rekabeti Sorunsalı Ve Ulusal Vergi Politikaları: Türkiye Değerlendirmesi”, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir. Seyrek, İbrahim Halil (2011), "Bulut Bilişim: İşletmeler için Fırsatlar ve Zorluklar Cloud Computing: Opportunities and Challenges for Businesses", Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 10, Sayı: 2, s.701-713. Shakow, David (2013), “The Taxation of Cloud Computing and Digital Content”, Faculty Scholarship, pp.1-36, https://doi.org/10.4337/9781783479924. Sönmez, Asuman (2014), "Sanal Para Bitcoin", The Turkish Online Journal of Design Art and Communication, Cilt: 4, Sayı: 3, s.14. France Stratégie (2015), “Taxation and the Digital Economy: A Survey of Theoretical Models”, Toulouse School of Economics, pp.57. Şeker, Şadi Evren (Mayıs 2014), "Metcalfe Kuralı (Ağ Etkisi, Network Effect)", http://mis.sadievrenseker.com/2014/05/metcalfe-kurali/, 13.04.2018. Wilde, Maarten Floris de (2018), “Comparing Tax Policy Responses for the Digitalising Economy: Fold or All-In”, https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=3147820, 02.06.2018. World Bank (2016), World Development Report 2016: Digital Dividends, http://www.worldbank.org/en/publication/wdr2016, 14.04.2018. Yalçıner, Kürşat, Erkan Ertürk (2018), “Türkiye’de Faaliyette Bulunan Çok Uluslu Şirketlerin Kontrolündeki Yabancı Şirketlerin Vergi Yüklerinin Analizi”, Maliye ve Finans Yazıları, Cilt: 1, Sayı: 109, s.181-202. Yardımcıoğlu, Melek (2015), "Küresel E-Ticaret Şirketlerinin Faaliyet Gösterdikleri Ülkelerde Elde Ettikleri Kazançların Muhasebe Süreci Ve Vergilendirilmesi:Google, Facebook, Twitter İçin Türkiye Örneği", Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt: 5, Sayı: 2, s.169–190. Yıldız, Özcan Rıza (2009), "Bilişim Dünyasının Yeni Modeli: Bulut Bilişim (Cloud Computing) ve Denetim", Sayıştay Dergisi, Cilt: 20, Sayı: 74, s.5–23. Yılmaz, Güler Hülya (2018), "Dijital İktisadi Faaliyetlerde İşyeri Paradoksu ve Vergisel Boyutu", http://www.verginet.net/dtt/18/DijitalIktisadiFaaliyetlerdeIsyeriParadoksuveVergiselBoyut u.aspx, 11.04.2018. Yüksel, Armağan Ebru Bozkurt (2015), "Elektronik Para, Sanal Para, Bitcoin ve Linden Doları’na Hukuki Bir Bakış", İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, Cilt: 73, Sayı: 2, s.173–220.