İş Sağlığı ve Güvenliği Dersi Alan Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu Öğrencilerinin Kesici Delici Tıbbi Alet Güvenli Kullanımı ve Atık Yönetimine Yönelik Farkındalıklarının İncelenmesi

Yıl 2025, Cilt: 15 Sayı: 2, 105 - 122, 26.12.2025

Gökay Taşkaya

https://doi.org/10.32331/sgd.1844697

Öz

Bu araştırmanın amacı, Sağlık Hizmetleri Meslek
Yüksekokulu öğrencilerinin kesici-delici alet yaralanmaları
ve tıbbi atık yönetimi konusundaki farkındalık, bilgi
ve tutum düzeylerini incelemektir. Tanımlayıcı-kesitsel
tipte yürütülen çalışma, 2024 yılında bir üniversitenin
sağlık programlarında öğrenim gören 238 öğrenci ile
gerçekleştirilmiştir. Veriler, sosyo-demografik form,
Kesici-Delici Aletleri Güvenli Kullanım Tutum Ölçeği ve
Atık Yönetimi Bilinci Anketi ile toplanmıştır. İstatistiksel
analizlerde ki-kare (χ²), Kruskal–Wallis, Dunn post-hoc ve
korelasyon testleri kullanılmıştır. Katılımcıların %38,2’si
en az bir kez kesici-delici alet yaralanması yaşamıştır.
Yaralanmalar çoğunlukla enjektör iğnesi ve ampul kırılması
sırasında meydana gelmiştir. Atık yönetimi farkındalığı
orta düzeyde bulunmuş, özellikle Tıbbi Laboratuvar
öğrencilerinin puanları diğer programlardan anlamlı
biçimde düşük saptanmıştır (p<0,001). Sınıf, barınma
durumu ve yaralanma sıklığı da farkındalık puanları
üzerinde anlamlı farklılık yaratmıştır. Bulgular, öğrencilerin
iş sağlığı ve güvenliği farkındalığının geliştirilmesi
gerektiğini göstermektedir. Özellikle uygulamalı
eğitimlerin ve raporlama süreçlerinin güçlendirilmesi,
güvenli davranışların artırılması açısından önem
taşımaktadır. Bu bulgular, öğrenci eğitim programlarında
atık yönetimi ve güvenli kullanım konularında uygulamalı
modüllerin arttırılmasını gerektirmektedir.

Anahtar Kelimeler

Farkındalık , iş sağlığı ve güvenliği , kesici-delici alet yaralanmaları , tıbbi atık yönetimi

İş Sağlığı ve Güvenliği Dersi Alan Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu Öğrencilerinin Kesici Delici Tıbbi Alet Güvenli Kullanımı ve Atık Yönetimine Yönelik Farkındalıklarının İncelenmesi

Öz

The aim of this study was to examine the awareness,
knowledge, and attitudes of Vocational School of
Health Services students regarding sharp injuries and
medical waste management. This descriptive crosssectional
study was conducted in 2024 with 238
students enrolled in health programs at a university.
Data was collected using a socio-demographic form,
the Attitude Scale for Safe Use of Sharp Instruments,
and the Waste Management Awareness Questionnaire.
Statistical analyses included chi-square, Kruskal–
Wallis, Dunn post-hoc, and correlation tests. A total of
38.2% of the participants reported experiencing at least
one sharp instrument injury, mostly during syringe
handling and ampoule breakage. Waste management
awareness was found to be at a moderate level, with
significantly lower scores among Medical Laboratory
students compared to other programs (p<0.001).
Class level, housing status, and frequency of injuries
were also associated with significant differences in
awareness scores. The findings highlight the necessity
of enhancing occupational health and safety awareness
among students. Strengthening practical training
and improving reporting systems are essential for
promoting safe behaviors. These findings necessitate
the inclusion of more applied modules on waste
management and safe use in student training programs.

Anahtar Kelimeler

Awareness , occupational health and safety , needlestick and sharp injuries , medical waste management

Kaynakça

• Abdo Almoliky, M. ve El-Hady, D. (2024). Prevalence and Associated Factors of Needle Stick and Sharp Injuries Among Nurses: A Cross-Sectional Study. Sage Open Medicine. 12. 20503121231221445. https://doi. org/10.1177/20503121231221445
• Akça, S. ve Aydın, Z. (2016). Eğitim ve Araştırma Hastanesinde Çalışan Hemşirelerin Kesici-Delici Tıbbi Aletleri Güvenli Kullanımlarına İlişkin Farkındalıkları. Çağdaş Tıp Dergisi. 6(4). 319–326.
• Ayan, B., Taşçı, S. ve Köksal, E. B. M. (2024). İş Sağlığı ve Güvenliği Alanında Kullanılan Yapay Zekâ Teknolojilerine İlişkin İnceleme. Çalışma İlişkileri Dergisi. 15(2). 20-33.
• Ceylan, M.R. ve Çelik, M. (2022). Sağlık Çalışanlarında Kesici-Delici Alet Yaralanmaları: İkinci Basamak Bir Hastane Deneyimi. Abant Medical Journal. 11(1). 37-44.
• Çiçek, E., Uçar, M.T. ve Küçükkendirci, H. (2024). Bir Tıp Fakültesi Hastanesinde Kesici Delici Alet Yaralanma Bildirimlerinin Değerlendirilmesi. Journal of Midwifery and Health Sciences. 7(3). 506–515. https://doi.org/10.62425/esbder.1470609
• Eryiğit, N. (2024). Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinde Yeni Teknolojilerin Kullanımı ve İş Organizasyonu. Ünye İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 6(2). 76–88
• Fortunka, K., Strzelecka, A., Król, G., Paprocka, P., Mańkowska, A., Lesiak, A., Karpeta, U., Okła, S., Spałek, J., Kaliniak, S., Piktel, E., Karasiński, M., Durnaś, B. ve Bucki, R. (2024). Knowledge and Training Needs in Nosocomial Infection Among Hospital Staff in The City of Kielce, Poland: A Cross-Sectional Study. Journal of Nursing Management. 32(4). 1–19. https://doi.org/10.1155/2024/9243232
• Hakeem, S., Hakeem, S., Tufail, J., Shahnawaz, A., Saleem, M.U.S., Ali, H.A.M., Jahangir, A. ve Latif, M.T. (2025). Assessing the Knowledge, Attitude, Practice and Clinical Screening About Needle Stick Injury in Operation Theatre Workers at Tertiary Care Hospital. Review Journal of Neurology and Medical Sciences Review. 3(3). 204–239. https://doi.org/10.5281/zenodo.16022361
• Halimi, A., Gheshlagh, R., Ansari, M., Zakariaee, S. ve Zandi, M. (2024). Prevalence of Needle-Stick Injury in Iranian Nurses: An Updated Systematic Review and Meta-Analysis of Observational Studies. BMC Nursing. 23(1). 268. https://doi.org/10.1186/s12912-024-01914-z
• Ibrahim, E.N., Kannan, S., Al Habahbeh, L., Makhamreh, O.H., Khreisat, E., Kakich, M., Khoury, I., Kaff, M.A., Odah, A., Hjazeen, A., Jabali, S.A. ve Alqroom, R. (2024). How Sharp Objects Injuries Impact Our Healthcare Workers: Unveiling Perspective and Preventive Imperatives. Cureus. 16(3). e56524. https://doi. org/10.7759/cureus.56524
• Jetha, A., Bakhtari, H., Irvin, E., Biswas, A., Smith, M. J., Arrandale, V. H., Dennerlein, J. T., ve Smith, P. M. (2025). Do Occupational Health and Safety Tools That Utilize Artificial Intelligence Have a Measurable Impact on Worker Injury or Illness? Findings From a Systematic Review. Systematic Reviews. 14(146). https://doi. org/10.1186/s13643-025-02869-1
• Karabela, Ş., Durdu, Y., Şimşekoğlu, N. ve Baydili, N. (2020). Öğrencilerin İş Kazası Geçirme Durumlarına Göre Kesici-Delici Tıbbi Aletleri Güvenli Kullanmalarına Yönelik Tutumlarının Değerlendirilmesi: Bir Meslek Yüksekokulu Örneği. SBÜ Hemşirelik Dergisi. 2(3). 151–158.
• Karadam, S., Çoban, B. ve Yılmaz, M. (2023). Özel Bir Hastanede Sağlık Çalışanlarının Kesici Delici Alet Yaralanmaları ve Deri-Mukoza Temaslarının Değerlendirilmesi. Karaelmas Journal of Occupational Health and Safety. 7(1). 47–54.
• Karataş, B., Çelik, S.S. ve Koç, A. (2016). Hemşirelik Öğrencilerinin Kesici-Delici Aletlerle Yaralanmaya İlişkin Bilgi Düzeylerinin ve Tutumlarının İncelenmesi. Bozok Tıp Dergisi. 6(4). 21–29.
• Kassambara, A. (2023). rstatix (Version 0.7.2) Pipe-Friendly Framework For Basic Statistical Tests [Bilgisayar yazılımı]. [https://rpkgs.datanovia.com/rstatix/ (Erişim: 05 Eylül 2025).
• Keicher, F., Zirkel, J., Leutritz, T. ve König, S. (2024). Combatting The Occurrence Of Needle-Stick Injuries in a Medical School: Why Is It Still An Issue? BMC Medical Education. 24. 312. https://doi.org/10.1186/s12909-024-05309-1
• Kepenek, E. ve Şahin-Eker, H. (2017). Bir Devlet Hastanesinde Çalışanlarda Meydana Gelen Kesici ve Delici Alet Yaralanmalarının Değerlendirilmesi. Klimik Dergisi. 30(2). 78–82.
• Kurttekin, A. ve Taçgın, E. (2019). Sağlık Hizmetlerinde İş Kazaları ve Kesici-Delici Alet Yaralanma Araştırmaları Üzerine Bir Değerlendirme. Sağlıkta Performans ve Kalite Dergisi. 17(2). 135–144.
• Memish, Z., Assiri, A., Eldalatony, M., Hathout, H., Alzoman, H. ve Undaya, M. (2013). Risk Analysis of Needle Stick and Sharp Object Injuries Among Health Care Workers in a Tertiary Care Hospital. International Journal of Occupational and Environmental Medicine. 4(1). 36–43.
• Menteşe, H. ve Karaca, A. (2021). Hemşirelik ve Ebelik Öğrencilerinin Kesici-Delici Alet Yaralanmasına İlişkin Bilgi Düzeyleri. Klimik Dergisi. 34(3). 156–163.
• Özberk, D. ve Kutlu, R. (2021). Sağlık Çalışanlarının Kesici-Delici Tıbbi Aletleri Güvenli Kullanımı ve Bulaşıcı Hastalıklardan Korunma Tutumlarının Değerlendirilmesi. Turkish Journal of Family Medicine and Primary Care. 15(2). 261–268.
• Özyiğit, F., Küçük, A., Arıkan, İ., Altuntaş, Ö., Kumbasar, H. ve Fener, S. (2014). Bir Eğitim ve Araştırma Hastanesinde Görev Yapan Sağlık Çalışanlarının Kesici-Delici Tıbbi Aletleri Güvenli Kullanımına Yönelik Tutumları. Haseki Tıp Bülteni. 52(3). 168–171.
• Palloş, A., Demirca, K. ve Özkan, S. (2024). Evaluation of Needlestick And Sharp İnjuries, Contributing Factors, And Preventive Measures Among Nursing Students. Curare Journal of Nursing. 6. 21–29. https:// doi.org/10.26650/CURARE.2024.1570121
• SGK (Sosyal Güvenlik Kurumu). (2024). SGK İstatistik Yıllıkları: İş kazası ve meslek hastalığı verileri (Tablo 3.1.1, 2024). Ankara: SGK Yayınları. https://www.sgk.gov.tr/Istatistik/Yillik/fcd5e59b-6af9-4d90- a451-ee7500eb1cb4 (Erişim: 05 Eylül 2025).
• Soylu, D., Soylu, A., Tanrıverdi, Ö., Tanrıverdi, S. ve Aksu, E. (2021). Öğrenci Hemşirelerin Kesici-Delici Tıbbi Aletleri Güvenli Kullanımına Yönelik Tutumlarının Belirlenmesi. Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi. 12(2). 370–375.
• Şengöz, T. E. ve Bozkurt, Y. (2025). İş Sağlığı ve Güvenliği Kapsamında Sektörel İş Kazalarının Yapay Zekâ Teknolojileri ve Uzman Sistem Uygulamaları Yönünden İncelenmesi. Sürdürülebilir Mühendislik Uygulamaları ve Teknolojik Gelişmeler Dergisi. 8(1). 17-44. https://doi.org/10.51764/smutgd.1678632.
• Tomczak, M. ve Tomczak, E. (2014). The Need To Report Effect Size Estimates Revisited: An Overview Of Some Recommended Measures Of Effect Size. Trends in Sport Sciences. 21(1). 19–25.
• Tonkuş, M., Coşkun, M. ve Kalın, Z. (2023). Hemşirelik Öğrencilerinin Atık Yönetimi Konusunda Bilgi Düzeylerinin Belirlenmesi. Genel Sağlık Bilimleri Dergisi. 5(2). 190-200.
• Uzunbayır, N. ve Esen, A. (2009). Sağlık Çalışanlarının Kesici-Delici Tıbbi Aletleri Güvenli Kullanımına Yönelik Tutum Ölçeği. Yüksek Lisans Tezi. Ege Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. İzmir.
• World Health Organization (WHO). (1996). Global Strategy on Occupational Health for all: The Way to Health at Work. Geneva: WHO. https://www.who.int/publications/i/item/global-strategy-on-occupationalhealth-for-all-the-way-to-health-at-work (Erişim: 21 Ağustos 2025).
• World Health Organization (WHO). (2014). Safe Management of Wastes from Health-Care Activities (2nd ed.). Geneva: WHO Press. https://iris.who.int/bitstream/handle/10665/85349/9789241548564_eng. pdf (Erişim: 21 Ağustos 2025).
• World Health Organization (WHO). (2020). Protection of Health and Safety of Health Workers: Checklist for Health Care Facilities. Geneva: WHO. https://www.who.int/docs/default-source/patientsafety/ 20170-protection-of-health-and-safety-of-health-workers-checklist-for-healthcare-facilities-forweb. pdf (Erişim: 05 Eylül 2025)