Türkiye’de Yaşanan 2008 Ekonomik Krizinin Yoksulluk ve Emeklilik Kararları Üzerine Etkisi

Yıl 2016, Cilt: 6 Sayı: 1, 126 - 158, 30.03.2016

Hayrettin Kesgingöz

Öz

Ülke
ekonomisinde yaşanan krizlerin yoksulluk ve emeklilik üzerinde doğrudan etkisi
bulunmaktadır. Bu çalışmada betimsel analiz yöntemi kullanılarak 2008 krizinin
yoksulluk ve emeklilik kararları üzerine etkisi incelenmiştir. Türkiye
ekonomisinde en son yaşanan 2008 ekonomik kriziyle, gini katsayısı artmış, asgari
ücret, yoksulluk sınırı ve kişi başına düşen GSYH azalmıştır. Kriz gelir
dağılımını olumsuz etkilemiş yoksulluğu derinleştirmiştir. Küresel kriz
yoksulluğu derinleştirdiği için kişiler emekli olmayı tercih etmektedirler.
Krizin etkileri yoksulluktan sonra işgücü istatistiklerine ve finansal
piyasalara da yansımıştır. Kriz döneminde kamu emeklilik sistemindeki emekli
sayıları artmıştır. Emekli sayısının artmasının nedeni kamuda sosyal güvenlik
şemsiyesi altında kendini güvence altına alma düşüncesiyle sağlık hizmetlerine
erişim, güvenli gelir, tasarruf etme ve işsiz kalmama düşüncesidir. Artan
sağlık harcamaları bu düşünceyi desteklemektedir. Sosyal güvenlik sistemindeki
aktif/pasif sigortalı oranındaki azalma aktüeryal dengelerin finansal
sürdürülebilirliğini tehdit eder hale getirmiş ve bu süreçte yaşanan
dengesizlikleri ortadan kaldırmak için kamu ve özel emeklilik sistemi
reformlarla birlikte yeniden yapılandırılmıştır. Aktüeryal dengeleri sağlamak
için yapılan reformlar başarılı olmuştur. Türkiye ekonomisinde sık sık yaşanan
ekonomik krizler ve her geçen gün ağırlaşan sosyal güvenlik koşulları nedeniyle
bireysel emeklilik sistemine olan ilgi daha çok artırmıştır.

 

Anahtar Kelimeler

Kriz, yoksulluk, gelir dağılımı, emeklilik, bireysel emeklilik sistemi

Kaynakça

• Acar, İbrahim Atilla ve İsmail Kitapcı (2008), “Sosyal Güvenliğin Demografik Boyutu: Türkiye’deki Emeklilik Sistemindeki Değişim”, Maliye Dergisi, 154, Ocak-Haziran, 77-98.
• Akman, Cüneyt (2010), 2008 Küresel Ekonomik Krizine Tarihsel ve Teorik Açıdan Bir Yaklaşım, Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Aktan, Coşkun Can ve Hüseyin Şen (2002), “Ekonomik Kriz: Nedenler ve Çözüm Önerileri”, Yeni Türkiye Dergisi, Cilt 2, Sayı 42, s.1225–1230. Alantar, Doğan (2008 ), “Küresel Finansal Kriz: Nedenleri ve Sonuçları Üzerine Bir Değerlendirme”, Maliye Finans Yazıları, Sayı 81. Arpacıoğlu, Özge ve Metin Yıldırım (2011), “Dünyada ve Türkiye’de Yoksulluğun Analizi”, Niğde Üniversitesi İİBF Dergisi, Cilt: 4, Sayı: 2, s.60–76.
• Aydoğuş, Osman (2009), “2008-09 (?) Küresel Krizi’nden Geçerken Türkiye Ekonomisi Üzerine Bazı Gözlem ve Değerlendirmeler”, Tisk Akademi, 2009 Özel Sayı II, 27–20.
• Bayar, Yılmaz ve Metin Kılıç (2014), “Küresel Finansal Krizin Türkiye’de Bireysel Emeklilik Sistemine Etkileri”, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, Cilt 3, Sayı 2, 246-264.
• Bayri, Osman (2004), "Türkiye'de Sosyal Güvenlik Sisteminin Yeniden Yapılandırılması: Bir Genel Reform Çerçevesi", Süleyman Demirel Üniversitesi İİBF Dergisi, C9,S2, 229-256.
• Bedük, Aykut ve Okan Mete (2006), “Avrupa Birliği Sürecinde Türk Sosyal Güvenlik”, Selçuk Üniversitesi, İ.İ.B.F. Dergisi, 24-42.
• Borsa İstanbul (2015), [www.bist.com.tr/], Borsa İstanbul 100 Endeks, (11.02.2015).
• Casey, Bernard H. (2012), “The Implications of the Economic Crisis for Pensions and Pension Policy in Europe”, Küresel Social Policy, V:12, 1–3.
• Çınar, Barış; Erdoğan, Ömer, Tuğrul Gürgür ve Tandoğan Polat (2010), “Küresel Kriz Etkileşim Kanalları ve Türkiye Ekonomisi”, TCMB Ekonomi Notları, No:10/07.
• EGM (Emeklilik Gözetim Merkezi) (2014), Bireysel Emeklilik Sistemi 2013 Gelişim Raporu, İstanbul: Emeklilik Gözetim Merkezi.
• Eich, Frank (2013), “The Financial and Economic Crisis and Pension Systems: International Experiences”, Pension Corporation Research, (10.01.2014), [http://ssrn.com/abstract=1594106].
• Ekin, Nusret; Ekin, Alper ve Tekin Akgeyik (1999), “Türk Sosyal Güvenlik Sisteminde Arayışlar: Özelleştirme ve Yeniden Yapılanma”, İstanbul Ticaret Odası Yayınları, Yayın No:1999/69.
• Emeklilik Gözetim Merkezi (2009), [www.egm.org.tr], BES Verileri, Emeklilik Gözetim Merkezi, (2009). Bireysel Emeklilik Gelişim Raporu, (10.04.2014).
• Erdem, Tahir (2013), "Bireysel Emeklilik Sistemine Yönelik Değişikliklerin Eleştirisi", Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 73–116.
• Galasso, Vincenzo ve Paola Profeta (2002), “The Political Economy of Social Security: A Survey”, European Journal of Political Economy, Vol. 18, 1–29.
• Gümüş, Erdal (2004),“Sosyal Güvenlik Sisteminin Geleceği Ümit Veriyor mu?”, Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 3(6), ss. 1–16.
• Gümüş, Erdal (2010),“Türkiye’de Sosyal Güvenlik Sistemi: Mevcut Durum, Sorunlar ve Öneriler”, SETA Analiz, Sayı: 24.
• Gümüş, Erdal; Çelikay, Ferdi ve Gamze Öz Yalama (2014), “Küresel Eğilimler Bağlamında Sosyal Güvenlik: Sorunlar ve Değerlendirmeler”, Researchgate, Mart 2014, 64-100. (DOI:10.13140/2.1.4418.7201), [http://www.researchgate.net/publication/269276087/].
• Gündoğan, Naci (2008), “Türkiye’de Yoksulluk ve Yoksullukla Mücadele”, [http://www.aso.org.tr/kurumsal/media/kaynak/TUR/asomedya/ocak‐subat2008.Pdf,], (25.12.2013).
• Güneş, İsmail ve Soner Yakar (2004), “Sosyal Sigorta Finansman Yöntemleri ve Türkiye’de Sosyal Sigorta Kurumlarının Finansman Yöntemlerinin Değerlendirilmesi”, Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 127-142.
• Hairault, Jean-Olivier ve François Langot (2008), “Inequality and Social Security Reforms”, Journal of Economic Dynamics Control, 32, ss. 386-410.
• Hak-İş (2002), “Yoksulluk Sorununun Nedenleri ve Yoksullukla Mücadele Stratejileri”, (Edit: Coşkun Can Aktan), Ankara, Hak-İş Konfederasyonu Yayını.
• ILO (2010), World Social Security Report 2010/11-Providing Coverage in Times of Crisis and Beyond, International Labour Office, Geneva.
• ISSA (2013), Europe: Enhancing the Sustainability of Comprehensive Social Security Systems, International Social Security Association, Switzerland.
• İşseveroğlu, Gülsün ve Zeynep Hatunoğlu (2012), "Türkiye’de Bireysel Emeklilik Sisteminin Makro Ekonomik Dinamiklere Etkisi Kapsamında SWOT Analizi", Muhasebe ve Finansman Dergisi, 155–174.
• Kayalıdere, Gül ve Hande Şahin (2014), “Sosyal Devlet Anlayışı Çerçevesinde Türkiye’de Sosyal Koruma Harcamalarının Gelişimi ve Yoksulluk”, Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 2014, Yıl:2, Cilt:2, Sayı:2.
• Kılıç, Selim (2013), “Çevre Sorunları ve Yoksulluk”, International Journal of Alanya Faculty of Business, Yıl: 2013, C:5, S:1, s. 9-20.
• Kibritçioğlu, Aykut (2001), “Türkiye'de Ekonomik Krizler ve Hükümetler, 1969–2001”, Yeni Türkiye Dergisi, Cilt 1, Sayı 41, Ankara, s.174-182.
• Koray, Meryem (2009), “Büyüyen Yoksulluk ve Yoksunluk Sorunu Karşısında İnsan Hakları Tartışması”, Toplum ve Demokrasi, 3 (5), Ocak-Nisan, s.1-25.
• Koray, Meryem (2010), “Büyüyen Yoksulluk ve Yoksunluk Sorunu ve Sosyal Hakların Sınırları”, İ. Ü. Siyasal Bilimler Fakültesi Dergisi, No:42, Mart 2010, 1–31.
• Lipsky, John (2008), “The Küresel Econonomy and Financial Crisis”, [http://www.imf.org/external/np/speeches/2008/092408], (13.04.2013).
• Metin, Banu (2012), “Yoksullukla Mücadelede Asgari Gelir Güvencesi: Türkiye’de Sosyal Yardım ve Hizmet Sisteminde Mevcut Durum ve Asgari Gelir Güvencesi İhtiyacı”, Sosyal Güvenlik Dergisi, s.1, s.117- 143.
• Natali, David (2011), “Pensions After the Financial and Economic Crisis: A Comparative Analysis of Recent Reforms in Europe” European Trade Union Institute Working Paper 7.
• Oktayer, Nagihan ve Asuman Oktayer (2007), “Özel Emeklilik Fonlarının Finansal Piyasaların Gelişmesine Etkileri” Afyon Kocatepe Üniversitesi, İ.İ.B.F. Dergisi, C 9, S11, 2007.
• Özşuca, Şerife (2003), Küreselleşme ve Sosyal Güvenlik Krizi, Ankara Üniversitesi, SBFD, s.58-2. Öztürk, Serdar ve Bekir Gövdere (2010), “Küresel Finansal Kriz ve Türkiye Ekonomisine Etkileri”, Süleyman Demirel Üniversitesi, İ.İ.B.F. Dergisi, C.15, S1,s 377-397.
• Robeyns, Ingrid (2005), “Assesing Global Poverty and Inequality: Income, Resources and Capabilities” Metaphilosophy, 36 (1/2) ; 30-49.
• Sen, Amartya (2004), “Elements of a Theory of Human Rights”, Philosophy and Public Affairs, 32 (4); 315-356. Serel, Alpaslan ve Musa Bayır (2013), “2008 Finansal Krizinde Para Politikası Uygulamaları: Türkiye Örneği”, Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, Sayı 9, 59-80.
• Sezgin, Selami ve Tuba Yıldırım (2015), “Türkiye’de Bireysel Emeklilik Sisteminin Etkinliği”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, İ.İ.B.F.Dergisi, Ağustos 2015, 10(2), 123-140.
• Sezgin, Zafer; Sevim, Cüneyt ve Figen Kalyoncu (2015), “Türkiye Ekonomisinde Cari Açık Sorunu: Tasarrufların Önemi ve Bireysel Emeklilik Sistemi”, Kırıkkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi, Temmuz 2015, Cilt 5 Sayı 2, 227-240.
• SGK (Sosyal Güvenlik Kurumu) (2014), [www.sgk.gov.tr], Sosyal Güvenlik Kurumu, Aylık Sosyal Güvenlik Temel İstatistikleri, (12.11.2014)
• SGK (Sosyal Güvenlik Kurumu) (2014), [www.sgk.gov.tr], 5510 Sayılı Kanun, (13.04.2014).
• SGK (Sosyal Güvenlik Kurumu) (2014), [www.sgk.gov.tr], SGK Faaliyet Raporları (2011-2010-2009-2008) SGK Faaliyet Raporları, (13.04.2014).
• SGK (Sosyal Güvenlik Kurumu) (2014), [www.sgk.gov.tr], SGK Yıllık Mali İstatistikleri, (13.04.2014).
• SGK (Sosyal Güvenlik Kurumu) (2014), [www.sgk.gov.tr], Sosyal Güvenlik Reformu, (13.02.2014).
• SGK (Sosyal Güvenlik Kurumu) (2014), [www.sgk.gov.tr/www.e.g.m.gov.tr/4632] SK: md.1.,(13.01.2014).
• SGK (Sosyal Güvenlik Kurumu) (2015), [www.sgk/5510] sayılı kanun, (10.05.2015).
• Susam, Nazan ve Ufuk Bakkal (2008), “Kriz Süreci Makro Değişkeleri ve 2009 Bütçe Büyüklüklerini Nasıl Etkileyecek?”, Maliye Dergisi, Sayı 155, Temmuz-Aralık.
• Şenses, Fikret (2003), Küreselleşmenin Öteki Yüzü: Yoksulluk, (İletişim Yayınları), İstanbul. TCMB (Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası) (2009), 2010 Yılında Para ve Kur Politikası, [www.tcmb.gov.tr], (10.06.2015).
• TCMB (Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası) (2012), [www.tcmb.gov.tr/evds/enflasyon], (10.06.2015).
• TCMB (Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası) (2014), [Genel İstatistikler/EVDS/www.tcmb.gov.tr/], (10.04.2014).
• Topalhan, Türker (2010), "Türkiye'de Altıncı Yılında Bireysel Emeklilik Sistemi ve Uygulama Sonuçları", Kamu-İş, 165-210.
• Topalhan, Türker (2010), “Türkiye’de Altıncı Yılında Bireysel Emeklilik Sistemi ve Uygulama Sonuçları”, Kamu-İş, C:11, s.165-210.
• TÜİK (Türkiye İstatistik Kurumu) (2014), Ekonomik ve Sosyal Göstergeler, [www.tuik.gov.tr/], (10.04.2014).
• TÜİK (Türkiye İstatistik Kurumu) (2014), Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırmaları, [www.tuik.gov.tr/], (13.04.2014).
• TÜİK (Türkiye İstatistik Kurumu) (2014), Genel İstatistikler, [www.tuik.gov.tr], (13.04.2014).
• TÜİK (Türkiye İstatistik Kurumu) (2014), İşgücü İstatistikleri, [www.tuik.gov.tr], (13.04.2014).
• TÜİK (Türkiye İstatistik Kurumu) (2014), Tüketici Güven Endeksi, [www.tuik.gov.tr], (13.04.2014).
• TÜSİAD (Türk Sanayicileri ve İşadamları Derneği) (2000), “Türkiye’de Bireysel Gelir Dağılımı ve Yoksulluk”, Aralık, İstanbul.
• WBGU (1995), “Welt im Wandel: Wege zur Lösungküreseler Umweltprobleme, Wissenschaftlicher Beirat der Bundesregierung Küresele Umweltveränderungen (Hrsg)”, Jahresgutachten Economica Verlag, Bonn, [www.wbgu.de/].
• Yenimahalleli, Gülbiye (2010), “Ekonomik Kriz ve Sosyal Güvenlik Sistemi: Yeterli Koruma Sağlayabildik mi?”, Eğitim Bilim ve Toplum Dergisi, Cilt 8 Sayı 29 Kış s. 53-93.
• Yıldırım, Süreyya (2010), “2008 Küresel Ekonomi Krizinin Dünya ve Türkiye Ekonomisine Etkileri”, KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 12 (18): 47-55.