Küçük ve Orta Ölçekli İşletmelerde (KOBİ) Kayıt Dışı İstihdam Sorunu: Aydın İli Örneği

Yıl 2020, Cilt: Cilt 10 Sayı: Sayı 2, 431 - 454, 20.12.2020

Serkan Demirtaş Hatice Erol

https://doi.org/10.32331/sgd.841055

Cited By: 1

Öz

Kayıt dışı istihdam tüm ülkelerin çözmesi gereken sorunların başında gelmektedir ve en fazla Küçük ve Orta Ölçekli İşletmelerde (KOBİ) görülmektedir. Bu çalışmada ilk olarak Aydın ilinde faaliyet gösteren mikro işletmelerde kayıt dışı istihdamın mevcut durumunu ortaya koymak amaçlanmıştır. Kayıt dışı istihdamın önlenmesine yönelik öneriler arasında denetim faaliyetlerinin arttırılması ile kayıtlı istihdama yönelik teşvik sistemi öne çıkmaktadır. Çalışmanın ikinci amacı; sigortalılık tespitine yönelik denetim yapılan işletmelerle denetim yapılmayan işletmeler arasında ve istihdam teşviklerinden haberdar olan işletmelerle teşviklerden haberdar olmayan işletmeler arasında kayıt dışı istihdam oranları bakımından fark bulunup bulunmadığını tespit etmektir. Araştırma amaçlarına ulaşmak için; Aydın’da faaliyet gösteren 104 mikro işletme ve 270 çalışanı kapsayan alan araştırması yapılmıştır. Araştırma kapsamında nicel (anket) ve nitel (mülakat) araştırma yöntemleri bir arada kullanılmıştır. Araştırma sonucunda; çalışanların %22,6’sının kayıt dışı çalıştığı, çalışanlar açısından kayıt dışı istihdamın en önemli nedeninin %47,8 ile işsizlik, işletmeler açısından ise %44,2 ile sigorta primleri ve vergilerin yüksekliği olduğu, işletmelerin %39,4’ünün kayıt dışı işçi çalıştırdığı, kayıt dışı işçi çalıştırmanın %65,3 ile en fazla yiyecek-içecek (kafe, lokanta vb.) sektöründe görüldüğü, sigortalılık tespitine yönelik denetim yapılmış işletmelerin denetim yapılmamış işletmelerden %19,2, istihdam teşviklerinden haberdar olan işletmelerin teşviklerden haberdar olmayan işletmelerden %31,2 daha az kayıt dışı işçi çalıştırdığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

kayıt dışı istihdam,, denetim,, sosyal güvenlik,

Informal Employment Problem in Small and Medium Sized Enterprises (SME): Instance of Aydın

Öz

Kaynakça

• Altuğ, O. (1994). Kayıt Dışı Ekonomi. İstanbul: Cem Ofset Matbaacılık.
• Altun, E. (2018). Kayıtlı ve Kayıt Dışı Çalışmada İşveren Davranışlarına Etki Eden Faktörler: Isparta Örneği. Yüksek Lisans Tezi. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Isparta.
• Azaklı, S. (2009). Türkiye’de Kayıt dışı İstihdam ve Ekonomik Boyutu. Yüksek Lisans Tezi. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Karaman.
• Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı (2011). Küçük ve Orta Ölçekli İşletmelerin Tanımı, Nitelikleri ve Sınıflandırılması Hakkındaki Yönetmelik. Bakanlar Kurulu Kararının Tarihi: 19/10/2005. No. 2005/9617
• Candan, M. (2007). Kayıt Dışı İstihdam, Yabancı Kaçak İşçi İstihdamı ve Toplumumuz Üzerindeki Sosyo-Ekonomik Etkileri. Uzmanlık Tezi. Türkiye İş Kurumu. Ankara.
• Çadırcı, Ç. (2010). Kayıt Dışı İstihdamın Nedenleri: Şanlıurfa Uygulaması. Yüksek Lisans Tezi. Harran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Şanlıurfa.
• ÇSGB (2006). Kayıt Dışı İstihdamla Mücadele Projesi. Ankara.
• Daşcı, İ. (2013). Kayıt Dışı İstihdamda İşgücü Maliyetleri: Erzurum İl Merkezinde Bir Araştırma. Yüksek Lisans Tezi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Erzurum.
• Demir, D. (2019). Üniversite Öğrencilerinin Sosyal Güvenliği: Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar ve Çözüm Önerileri. Yüksek Lisans Tezi. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Denizli.
• DPT (2001). Kayıt Dışı Ekonomi Özel İhtisas Komisyonu Raporu. Yayın No. 2603. Ankara.
• European Commission (EC). (2014). Undeclared Work in the European Union. [http://ec.europa.eu/public_opinion/archives/ebs/ebs_402_en.pdf.]
• Fidan, H. ve Genç, S. (2013). Kayıt Dışı İstihdam ve Kayıt Dışı İstihdama Etki Eden Mikro Faktörlerin Analizi: Türkiye Özel Sektör Örneği. M. Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 5(9). 137-150.
• Gökalp, İ. (2007). Vergi Ödemeyi Etkileyen Ekonomik Faktörler. Akademik Bakış Dergisi. (12).
• ILO (1972). Employment, Incomes and Equalitya: A Strategy for Increasing Productive Eöployment in Kenya. Geneva. [https://www.ilo.org/public/libdoc/ilo/1972/72B09_608_engl.]
• ILO (2014). Transitioning from the Informal to the Formal Economy. Report V (1). International Labour Conference. 103rd Session. Geneva. [http://www.ILO.org/wcmsp5/groups/public/---ed_norm/---relconf/documents/meetingdocument/wcms_218128.]
• ILO (2018). Women and Men In The Informal Economy: A Statistical Picture. [https://www.ILO.org/global/publications/books/WCMS_626831/lang--en/index.htm] Işıklı, İ. (2015). Sosyal Güvenlik ve İş Hukuku. Dünya Gazetesi. [https://www.dunya.com/yazar/ibrahim-isikli/62/13]
• Kaleli, E. ve Karaca, C. (2019). Türkiye’de Kayıt Dışı İstihdama İlişkin Çözüm Önerileri. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi. 19(44). 769-792.
• Kamalıoğlu, N. (2014). Kayıt Dışı İstihdam ve Türkiye’de Uygulanan Mücadele Politikalarının Değerlendirmesi. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Maliye Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi. Ankara
• Khamis, M. (2014). Formalization of Jobs snd Firms in Emerging Market Economies Through Registration Reform. IZA World of Labor. [https://wol.iza.org/articles/formalization-of-jobs-and-firms-in-emerging-market-economies-through-registration-reform/long]
• Mateman, S. ve Renooy, P. (2001). Undeclared Labour in Europe: Towards an Integrated Approach of Combatting Undeclared Labour. [https://www.regioplan.nl]
• Mahiroğulları, A. (2017). Türkiye'de Kayıt dışı İstihdam ve Önlemeye Yönelik Stratejiler. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 22 (2). 547-565.
• Meydanal, R. (2008). Kayıt Dışı İstihdam Nasıl Azaltılabilir? Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul.
• OECD (2002). Small and Medium Enterprise Outlook. Paris. OECD Publications. [https://www.oecd-ilibrary.org/deliver/sme_outlook-2002-en.pdf]
• OECD (2004). Informal Employment and Promoting the Transition to a Salaried Economy. [http://www.oecd.org/els/emp/34846912.pdf]
• OECD (2019). OECD Data. Employment and Unemployment Rate. [https://data.oecd.org] Okuyan, M. E. (2018). Kayıt Dışı İstihdamla Mücadelede Sosyal Güvenlik Prim Teşviklerinin Etkisi. Yüksek Lisan Tezi. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Gaziantep.
• Orhan, O. Z. ve Erdoğan, S. (2007). Para Politikası (Dördüncü baskı). Ankara: Yazıt Yayın Dağıtım.
• Özay, E. (2019). Kayıt Dışı İstihdamın Makroekonomik Veriler Işığında Değerlendirilmesi ve Dengeleyici Tedbirler. Yüksek Lisans Tezi. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Isparta.
• Özdemir, A., Çakır, M. ve Çakır, F. (2010). Aydın İlinde Faaliyet Gösteren KOBİ’lerin Rekabet Gücünün Belirlenmesine İlişkin Bir Değerlendirme. Sosyo-Ekonomik Değişim Aydın İli Örneği. Editör Abdullah Özdemir. Alter Yayınları. 292-324.
• Özdemir, S. Ersöz, H. Y. ve Sarıoğlu, İ. (2007). Küçük Girişimciliğin Artan Önemi ve KOBİ'lerin Türkiye Ekonomisindeki Yeri. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi. (53). 173-230.
• Öztepe, N. D. ve Karadeniz, O. (2018). Denizli İşgücü Piyasasında Üniversite Öğrencileri. Denizli İşgücü Piyasası ve Sosyal Koruma. Gazi Kitabevi. Ankara.
• SGK (2013). Kayıt Dışı İstihdamla Mücadele Daire Başkanlığı Raporu. Sosyal Güvenlik Kurum Sigorta Primleri Genel Müdürlüğü. Ankara
• SGK (2018). Sosyal Güvenlik Kurumu 2017 Yılı Faaliyet Raporu. Ankara [http://www.sgk.gov.tr/2017FaaliyetRaporu.pdf]
• SGK (2020). Sosyal Güvenlik Kurumu 2019 Yılı Faaliyet Raporu. Ankara [http://www.sgk.gov.tr/2019FaaliyetRaporu.pdf.]
• SGK (2020). 2020 Mart Ayı Bülteni. [www.sgk.gov.tr]
• Sığırcı, Ö. (2009). Kayıt Dışı İstihdam ve Küçük ve Orta Boylu İşletmeler (KOBİ). Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul.
• Süngü, Y. (2008). Kayıt Dışı İstihdamın Denetimi ve Sosyal Güvenlik Reformuyla Yapılan Düzenlemeler. Tuhis İş Hukuku ve İktisat Dergisi. 21(3). 114-132.
• Şahin, M., ve Bayramoğlu, G (2018). Kayıt Dışı İstihdamın Nedenlerine İlişkin Niteliksel Bir Analiz: Çorum İlinde Kayıt Dışı İstihdam Nedenleri Hakkında İşveren, İşçi ve Kamu Görüşlerinin Değerlendirilmesi, 18. Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Kongresi Sosyal Politikada Dönüşümler, 19-22 Ekim 2017 Antalya. Türk-İş Yayınları. 329-359.
• Şen, G. (2008). AB ve Türkiye' de Kayıt Dışı İstihdam ve Etkileri. Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Tecim, B. A. H. (2008). Kayıt Dışı Ekonomide Vergi ve Vergi Denetiminin Önemi. Yüksek Lisans Tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İzmir.
• Tunç, M. (2007). Kayıt Dışı İstihdamla Mücadelede Geliştirilen Stratejiler Uygulanan Politikalar ve Gelişmiş Ülke Örnekleri. Uzmanlık Tezi. Türkiye İş Kurumu. Ankara.
• TÜİK (2016). İşgücü İstatistikleri. [http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=21540]
• TÜİK (2017). 2017 Yılı İşgücü İstatistikleri Raporu. Türkiye İstatistik Kurumu. Ankara
• TÜİK (2019). 2018 Yılı Sanayi ve Hizmet İstatistikleri Raporu. [www.tüik.gov.tr]
• TÜİK (2020). Ocak Ayı Aylık İşgücü İstatistikleri. [www.tüik.gov.tr/istatistikler]
• TÜİK (2020 Ağustos). Ağustos Ayı İşgücü İstatistikleri. [www.tüik.gov.tr]
• Yereli, A. ve Karadeniz, O. (2004). Kayıt Dışı İstihdam. Odak Yayınevi
• Yılmaz, H. (2015). Gaziantep’te Kayıt Dışı İstihdam: Etkileri ve Çözüm Önerileri. Yüksek Lisans Tezi. Gaziantep Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü. Gaziantep.