Nüfusun Yaşlanmasının Ekonomik Etkilerinin Uzun Dönemli Bakım Hizmetleri Açısından İncelenmesi: Türkiye için Bağımlı Nüfus Projeksiyonları

Yıl 2022, Cilt: 12 Sayı: 1, 53 - 84, 29.06.2022

Şebnem Beşe Canpolat

https://doi.org/10.32331/sgd.1135330

Öz

Yaşlı nüfusun hem oransal hem de sayısal olarak artması ve Türkiye’de değişen aile yapısı, yaşlı bakımı ile ilişkili birçok konunun ve sosyal sorumlulukların gündeme gelmesine neden olmakta, yaşlı nüfusa götürülecek hizmetlerin önemini de artırmaktadır. Bunlardan biri de uzun dönemli yaşlı ve engelli bakım hizmetleridir. Bu çalışmanın temel amacı, nüfusun yaşlanması olgusunun, Türkiye’nin uzun dönemli bakım harcamaları üzerindeki etkilerinin incelenebilmesi için gerekli olan bağımlı nüfus büyüklüğünü tahmin etmektir. Bu bağlamda, bağımlı nüfusun zaman içinde değişimini ortaya koymak amacıyla ilk defa Türkiye için 2023, 2040, 2060 ve 2080 yıllarına ait bağımlı nüfus projeksiyonu üretilmiştir. Nüfusun yaşlanmasından kaynaklı olası sorunları önleyecek başarılı ülke uygulama örneklerine dayalı politikalar da çalışmada sunulmuştur. Günümüzde yapılan kamu harcamalarının birim maliyeti ve basit makro simülasyon modeli kullanılarak uzun dönemli yaşlı bakım hizmeti harcamalarına ilişkinde bir projeksiyon yapılmıştır. Çalışmanın sonuçlarına göre, 2020 yılında Türkiye’deki 15+ yaştaki nüfusunun %7,3’ü kendisini en az bir sağlık problemi nedeniyle günlük faaliyetlerinde çok sınırlama olan kişi olarak tanımlamaktadır ve bağımlı nüfus içerisinde 65+ nüfusun oranı tüm senaryolarda yüksektir. 2040 yılında toplam bağımlı nüfusun %53,4’ünü 65+ yaştaki nüfusun oluşturması beklenmektedir. Bağımlı nüfus, aldığı bakım türlerine göre incelendiğinde ise bağımlı nüfusun büyük çoğunluğunu (yaklaşık %55,5) resmi olmayan bakım alanların oluşturduğu görülmektedir. Bundan sonra en yüksek değeri alan bakım türü ise %32,3 ile kanun kapsamında aylık desteğidir.

Anahtar Kelimeler

Uzun dönemli bakım, nüfusun yaşlanması, bağımlı nüfus projeksiyonu, kamu harcaması, sosyal politika

Kaynakça

• Ağcasulu, H. (2021). Sosyal Politika Olarak Evde Bakım Hizmetleri: Ülke Örnekleri ve Türkiye. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 26(2). 167-183.
• Ağören, V. (2017). Bakım Sigortası ve Türkiye için Model Önerisi. Sosyal Güvence Dergisi. 12. 1-26.
• ASHB. (2022). Engelli ve Yaşlı İstatistik Bülteni. [https://www.aile.gov.tr/media/98625/eyhgm_istatistik_bulteni_ocak_2022.pdf]. (Erişim: 20 Şubat 2022).
• Bal, T. (2016). OECD Ülke Uygulamaları Doğrultusunda Uzun Dönemli Bakım (UDB) Hizmetlerinin Finansmanı ve Türkiye İçin Öneriler. Sosyal Güvenlik Dergisi. 6(1). 159-196.
• Beşe, Canpolat, Ş. (2019). Türkiye'de Nüfus. ISBN: 978-605-81513-8-3 İstanbul: Türk İdari Araştırmaları Vakfı.
• Canpolat, Ş. (2008). Population Ageing in Turkey: Current and Prospective Co-Residence Pattern of Elderly Population. Doktora. Hacettepe Üniversitesi, Nüfus Etütleri Enstitüsü, Demografi Ana Bilim Dalı, Ankara.
• Comas-Herrera, A., Wittenberg, R., Costa-Font, J., Gori, C., Maio, A.D., Patxot, ve C., Rothgang, H. (2006). Future Long-Term Care Expenditure in Germany, Spain, Italy and the United Kingdom. Ageing and Society. 285-302.
• Çuhadar, S.G. (2020). Yaşlanan Nüfusa Çözüm Önerisi Olarak Aktif Yaşlanma Yaklaşımı: Eleştiriler ve Olası Endeks İçin Türkiye Önerileri. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi. 79. 361-397.
• Doğanay, G. ve Güven, S. (2019). Ailede Yaşlı Bakımı Rolünü Üstlenen Kadınlar ve Görüşleri: Giresun İli Örneği. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi. 343-357.
• Eryurt, M.A. ve Samancı-Peksezer, V. (2016). Türkiye de Yaşlı Bakım Hizmetlerinin Proaktif Yönü ve Mali Yükü Analizi Etüt Araştırması. Ankara: Çizge Tanıtım ve Matbaacılık.
• European Union (2020). The 2021 Ageing Report Underlying Assumptions and Projection Methodologies. [https://ec.europa.eu/info/sites/default/files/economy-finance/ip142_en.pdf]. (Erişim: 02.02.2022).
• Eurostat (2022). European Union Statistics On Income and Living Conditions. [https://ec.europa.eu/eurostat/web/microdata/european-union-statistics-on-income-and-living-conditions]. (Erişim: 01.02.2022).
• Eurostat (2022a). Social Protection (ESSPROS)- Overview. [https://ec.europa.eu/eurostat/web/social-protection]. (Erişim: 02.02.2022).
• Irmak, H.S. ve Artan, T. (2021). Yaşlılara Uzun Süreli Bakım Sunulmasına Yönelik Tutum Ölçeğinin Türkçe Uyarlaması: Geçerlilik ve Güvenilirlik Çalışması. Sosyal Çalışma Dergisi. 5(1). 11-17.
• Karadeniz, O. ve Öztepe, N.D. (2013). Türkiye’de Yaşlı Yoksulluğu. Çalışma ve Toplum Dergisi. 77-102.
• Karakuş, B. (2018). Türkiye’de Yaşlılara Yönelik Hizmetler, Kurumsal Yaşlı Bakımı ve Kurumsal Yaşlı Bakımında İllerin Durumu. [https://www.aile.gov.tr/media/9323/kitaptuerkiyede-yaslilara-yonelik-hizmetler-kurumsal-ya%C5%9Fl%C4%B1-bak%C4%B1m%C4%B1-ve-illerin-durumu2018.pdf]. (Erişim:15 Mart 2022).
• Katz, S., Ford, A.B., Moskowitz, R.W., Jackson, B.A. ve Jaffe, M.W. (1963). Studies of Illness in the Aged. The Index of ADL: A Standardized Measure of Biological and Psychosocial Function. Journal of the American Medical Association. 185(12). 914-919.
• Kocabaş, F. ve Kol, E. (2020). Almanya ve Türkiye’de Karşılaştırmalı Olarak Bakım Hizmetleri: Türkiye’de Bakım Sigortası Kurulmasına Yönelik Bir Öneri. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 20(4). 283-310.
• Kosberg, J. I. (1995). International Handbook on Services for the Elderly. Westport CT: Greenwood Press.
• Lawton, M.P. ve Brody, E. M. (1969). Assessment of Older People: Self-Maintaining and Instrumental Activities of Daily Living. The Gerontologist. 9(3). 179-186.
• OECD (2020). Spending on Long-term Care. [https://www.oecd.org/health/health-systems/Spending-on-long-term-care-Brief-November-2020.pdf]. (Erişim: 08.02.2022).
• OECD (2021). Health at a Glance 2021: OECD Indicators. Paris: OECD Publishing. doi: https://doi.org/10.1787/ae3016b9-en
• Oğlak, S. ve Seyyar, A. (2005). Almanya ve Japonya’da Bakım Sigortası Uygulamaları (Mukayeseli Bir Değerlendirme). İktisat Fakültesi Mecmuası. 55(1).
• Özkan, Ş. ve Aca, Z. (2021). Japonya Evde Bakım Hizmetlerinin İncelenmesi ve Türkiye İçin Öneriler. Tıbbi Sosyal Hizmet Dergisi. 157-178.
• Özkul, M. ve Kalaycı, I. (2018). Enformel Bir İş ve İstihdam Alanı Olarak Yaşlı Bakıcılığı: Yaşlı Yakınları ile Bakıcı İlişkilerinde Yaşanan Sorunlar. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi. 1-27.
• Özmen, Z. (2017). Avrupa’da Sosyal Güvenlik Sisteminin Finansmanı: Farklı Refah Devletleri Üzerine Bir İnceleme. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 7(2). 600-620.
• Özmete, E. ve Hussein, S. (2016). Türkiye’de Yaşlı Bakım Hizmetleri Raporu Avrupa’dan En İyi Uygulama Örnekleri ve Türkiye İçin Bir Model Tasarımı. [https://www.aile.gov.tr/media/9334/tuerkiye-de-ya%C5%9Fl%C4%B1-bak%C4%B1m-hizmetleri-avrupa-dan-en-iyi-uygulama-oernekleri-ve-tuerkiye-i%C3%A7in-bir-model-tasar%C4%B1m%C4%B1-proje-kitab%C4%B1.pdf]. (Erişim: 11.02.2022).
• Seyyar, A. (2007). Teorik ve Pratik Boyutlarıyla Sosyal Bakım. Ankara: Şefkatli Eller Yayınevi.
• Strateji ve Bütçe Başkanlığı (2019). On Birinci Kalkınma Planı (2019-2023). [https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2019/07/OnbirinciKalkinmaPlani.pdf]. (Erişim: 22 Mayıs 2022).
• T.C. Berlin Büyükelçiliği (2022). Sağlık ve Bakım Sigortası. [http://www.calisma.de/index.php?option=com_k2&view=item&layout=item&id=10&Itemid=15]. (Erişim: 15.02.2022).
• TÜİK (2018). Nüfus Projeksiyonları. 2018-2080. [https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Nufus-Projeksiyonlari-2018-2080-30567]. (Erişim: 23.02.2022).
• TÜİK (2019). Hayat Tabloları. 2016-2018. [https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Hayat-Tablolari-2016-2018-30712]. (Erişim: 30 Eylül 2021).
• TÜİK (2021). Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları. 2020. [https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=adrese-dayali-nufus-kayit-sistemi-sonuclari-2020-37210&dil=1]. (Erişim: 8.02.2022).
• TÜİK (2021b). Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırması. 2020. [https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Gelir-ve-Yasam-Kosullari-Arastirmasi-2020-37404]. (Erişim: 28.06.2022).
• TÜİK (2022). İstatistiklerle Yaşlılar. [https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Istatistiklerle-Yaslilar-2021-45636&dil=1]. (Erişim: 20.03.2022).
• Ustamehmetoğlu, G. (2021). Akıllanan Dünyada Yaşlı Bakım Uygulamaları. Fenerbahçe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi. 1(1). 53-61.
• Yilmaz, M. ve Şara, E. (2014). Yaşlılık ve Evde Sağlık Hizmetinde Finansman. Sağlık Akademisyenleri Dergisi. 117-127.