Anayasa Yargısı ve Genişletici Yorum

Yıl 2022, , 839 - 876, 30.12.2022

Fatih Akıncı

https://doi.org/10.56701/shd.1108766

Öz

Anlamı gizli kalmış ifadelerin ortaya çıkarılması faaliyeti olan yorum faaliyetinde kavramlara ilişkin olarak çeşitli yöntemler kullanılıp ifadelerin anlamı ortaya çıkarılmaya çalışılmaktadır. Hukuki metinler arasında da anlamı gizli kalmış veya yeterince açık olmayan ifadelerin mevcut olduğu metinler bulunmaktadır. Yorum ilkeleri ve yorum yöntemleri kullanılarak bu ifadelerin anlamları ortaya çıkarılmaktadır. Anayasaların işlevinden birisi hak ve özgürlüklerinin korunması ve kişiler ve kurumlar arasında menfaat çatışması olduğu takdirde hakların dengelenmesini sağlamaktır. Hakların dengelenmesi hususu Anayasa Mahkelesi’nin kararlarında önemle üzerinde durduğu ve adaletin tesisinde tüm yargı mercilerince dikkat edilmesi gereken bir husustur. Bireysel başvuru, norm denetimi, siyasi partilerin kapatılması ve yüce divanda görülecek olan başvuruları inceleyen Anayasa Mahkemesi de uygulanacak olan normu, kavramları belirlerken normun anlamını ortaya çıkarmaya çalışmaktadır. Çeşitli yorum yöntemleri kullanılarak belirli yorum ilkeleri tercih edilerek yorum faaliyeti gerçekleştirilir. Anayasa Mahkemesi'nin kararı verirken tercih ettiği yorum ilkelerinden birisi de genişletici yorum ilkesidir. Normun kapsamını genişleten yorum ilkesi genişletici yorum ilkesidir. Genişletici yorum ilkesi kullanıldığında anlamı muğlak olan norm yorumlanarak geniş kapsamlı değerlendirilerek ele alınmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Yorum, Genişletici yorum, Anayasa Mahkemesi, Dinamik yorum, Yorum ilkeleri

Constitutional Justice and Extender İnterpretation

Öz

The interpretation activity is the activity of revealing the expressions whose meanings are hidden. To reveal the meanings of expressions, various methods are being used regarding concepts. Among the legal texts, there are texts whose meanings are hidden or not clear enough. The meanings of these expressions are revealed by using interpretation principles and interpretation methods. Functions of the constitutions is to protect the rights and freedoms and to balance the rights in case of conflict of interest between individuals and institutions. The issue of balancing the rights is an issue that the Constitutional Court emphasizes in its decisions and that should be taken into account by all judicial authorities in the establishment of justice. The Constitutional Court, which examines individual applications, norm control, closure of political parties and applications to be heard in the supreme court, tries to reveal the meaning of the norm while determining the concepts and the norm to be applied. Interpretation activities are carried out by choosing certain interpretation principles by using various interpretation methods. One of the interpretation principles preferred by the Constitutional Court when making its decision is the principle of expansionary interpretation. The principle of interpretation that expands the scope of the norm is the principle of expansionary interpretation. When the principle of expansive interpretation is used, the ambiguous norm is interpreted and evaluated comprehensively.

Anahtar Kelimeler

İnterpretation, Extender İnterpretation, Constitutional Court, Dynamic İnterpretation, Interpretation Policies

Kaynakça

• AKTAŞ, S., “Hukukta Yorum Çabaları”, Erzincan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 15, Sayı 3-4, Yıl 2011, s. 1-33.
• ARSLAN, Zühtü., Anayasa Teorisi, Ankara, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2004.
• ARSLAN, Z., “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Türk Anayasa Yargısı: Uyum Sorunu ve Öneriler”, Anayasa Yargısı Dergisi, Yıl 2000, Sayı 17, 274-293.
• ARSLAN ÖNCÜ, G., Özel Yaşama ve Aile Yaşamına Saygı Hakkı, Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru El Kitapları Serisi-8, Avrupa Konseyi 2019.
• ERDOĞAN, M., Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuruda Temel Hak ve Özgürlüklerin Yorumu, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Ocak 2019.
• EREN, A., “Hukuki Yorum Yöntemleri Açısından Bireysel Başvuru Kararlarının Anayasanın Yorumuna Etkileri”, Anayasa Yargısı, Sayı 33, Yıl 2016, s. 231-301.
• GÖZLER, K., “Yorum İlkeleri”, Anayasa Hukukunda Yorum ve Norm Somutlaşması, Kamu Hukukçuları Platformu, 29-30 Eylül 2012, TBB Yayını, Ankara, 2013
• GÜL, Y., “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Kararlarında Yararlandığı Klasik ve Özgün Yorum Yöntemleri”, Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, Ekim 2018, Cilt: 18, Sayı 36, s. 215-237.
• GÜLENER, S., “Bireysel Başvuru ve Anayasal Denetimde Anayasal Yorum: Anayasa Yargısı Sistemini İki Farklı Boyut Aracılığıyla Anlama”, Anayasa Yargısı Dergisi, Yıl 2014, Cilt 30, Sayı 1, s. 311-326.
• HARRİS, D. J./O’BOYLE, M., / BATES, E. P. / BUCKLEY, C., Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Hukuku (Çev. Mehveş Bingöllü Kılcı/Ulaş Karan), Avrupa Konseyi, Ankara 2013.
• HAZAR, Z., İnsan Hakları Çatışmalarının Dengelenmesi Ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Uygulaması, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku Anabilim Dalı, Doktora Tezi, Haziran 2021.
• İPEK, A., “Metinden Norma Anayasa Yorumu”, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, Yıl 2015, Sayı 5, s. 929-949.
• KABAÇAM, S. B., Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Anayasa Mahkemesi Kararları Örnekleriyle Ayrımcılık Yasağı, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Haziran, 2019.
• KAHRAMAN, M. / ŞAHİN, M., “Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuru Kararlarının Yerine Getirilmesi”, Anayasa Yargısı Dergisi, Cilt: 36, Sayı: 2, Yıl 2019, s.37–61.
• KARAÇAM, S. S., “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Türk Anayasa Mahkemesi Kararları Işığında Özel Yaşama Saygı Hakkı Kapsamında Şeref ve İtibarın Korunması”, Anayasa Yargısı Dergisi, Cilt 37, Sayı 2, Aralık 2020, s. 113-158.
• KARAN, U., İfade Özgürlüğü, Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru El Kitapları Serisi-2, Avrupa Konseyi 2018.
• KARAN, U., Örgütlenme ve Toplanma Özgürlüğü, Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru El Kitapları Serisi-3, Avrupa Konseyi 2018.
• KAYA, S. B., Anayasal Hakların Hukuki Rejimi ve Yorumu, Seçkin Yayıncılık, 1. Baskı, Ankara 2021.
• KESKİN, E., “AİHM’nin Türkiye Hakkında İfade Hürriyetine İlişkin Verdiği Kararlarda Takdir Marjı”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 69, Sayı 3, Yıl 2020, s. 1379-1414.
• KESKİNSOY, Ö. / KAYA, S. B., “Anayasa Mahkemesi Kararlarını Biçimlendirme Çabası Olarak Yorum”, Hacettepe HFD, Yıl 2021, Cilt 11, Sayı 1, s. 63-105.
• KORUCU, S., Yargısal Aktivizm: Anayasa Sınırların Yargısal Yollarla Belirlenmesi Sorunu, Seçkin Yayıncılık, 1.Baskı, 2014.
• ODER, B. E., Anayasa Yargısında Yorum Yöntemleri, Beta Yayınevi, İstanbul 2010.
• ODER, B. E., “Anayasa Yargısında Temel Hak Ve Özgürlüklerin Somutlaşması Normatif Kurgular Teloslar ve Uluslararası Hukuku Açıklık”, Anayasa Yargısı Dergisi, Yıl 2013, Cilt 29, Sayı 1, s. 49-59.
• ÖDEN, M., “Anayasa Mahkemesi Ve Olağanüstü Hal ve Sıkıyönetim Kanun Hükmünde Kararnamelerinin Anayasaya Uygunluğunun Yargısal Denetimi”, AÜHFD, Cilt 58, Sayı 3, Yıl 2009, s. 569-691.
• TABAK, B., Mülkiyet Hakkı ve Anayasa Mahkemesi'nin Mülkiyet Hakkına Bakışı, Çankaya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ağustos 2016.
• SÜNGÜ, F., Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuruda Kabul Edilebilirlik Şartı Olarak Mağdur Kavramı, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ocak 2019.
• TOPUKCU, A., Mahkemeler Arası Etkileşim ve Yargısal Diyalog, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2019.
• TURHAN, M., “Anayasanın Hak Temelli Yorumu ve Anayasa Yargısı”, AÜSBF, Yıl 2007, Cilt 62, Sayı 3, s. 379-404.
• USLU, F., Bütün Konularıyla Anayasa Yargısı Dersleri, Adalet Yayınevi, 3.Baskı, Ankara 2020.
• YANIK, M., “1982 Anayasası’nın İnsan Hakları Anlayışının Uluslararası Belgeler ve Anayasa Mahkemesi Kararları Işığında Değerlendirilmesi”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. XII, Yıl 2008, Sayı 1-2, s. 1133-1161.
• YILDIRIM, Y., Türk Kamu Hukukunda Bilim ve Sanat Hürriyeti ve Uygulamaya Yansımaları, Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya 2019.
• YILMAZ, M. Ş., İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi’nin Yorum Yöntemleri, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, İstanbul 2010.