İdari Gözetim Altında Tutulanların Hak İhlâli İddiaları Karşısında Etkili Başvuru Hakkı: Uyuşmazlık Mahkemesi ve Anayasa Mahkemesi’nin İki Farklı Kararı

Yıl 2024, , 17 - 46, 23.07.2024

Esra Yılmaz Eren , Eyüp Kaan Demirkıran

https://doi.org/10.56701/shd.1393269

Öz

İdari gözetim, uluslararası koruma başvurularının değerlendirilmesi veya sınırdışı etme işlemleri sürecinde devletler tarafından sıklıkla uygulanmaktadır. İçtihatlar incelendiğinde idari gözetim altında tutulan kişilerin zaman zaman işkence ve kötü muamele yasağı kapsamında çeşitli ihlâllerle karşılaştıkları görülmektedir. Buna karşın Türk Hukuku bakımından idari gözetim altında tutulan kişilerin tutulma koşulları bağlamında yaşadıkları hak ihlâllerine karşı başvurabilecekleri hukuki yollar konusunda bir belirsizlik göze çarpmaktadır. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Anayasa Mahkemesi tarafından da dile getirilen bu eksiklik, Anayasa Mahkemesi'nin içtihadı ile giderilmeye çalışılmıştır. Ancak Mahkeme tarafından işaret edilen idari yargı yolunun uygulamada sorunlara çözüm oluşturduğuna, başka bir deyişle etkili bir başvuru yolu teşkil ettiğine dair somut davalar bulunmamaktadır. Ayrıca Anayasa Mahkemesi'nin idari yargının etkili bir başvuru yolu olduğuna ilişkin içtihadı devam ederken aynı hususta Uyuşmazlık Mahkemesi'nin adli yargının görevli olduğuna hükmetmesiyle iç hukuktaki başvuru mekanizmasına ilişkin belirsizlik daha belirgin hale gelmiştir. Bu çalışma kapsamında işkence ve kötü muamele yasağı kapsamında idari gözetim koşulları ele alınarak, bu koşulların iç hukukta dava edilmesine ilişkin içtihatlar incelenmiştir. Bu bağlamda Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Anayasa Mahkemesi ve Uyuşmazlık Mahkemesi kararları karşılaştırmalı olarak değerlendirilerek, idari gözetim koşullarının dava edilmesine yönelik hukuki boşluğun etkili başvuru hakkı kapsamında ihlâl teşkil ettiği ileri sürülmekte ve bu ihlâlin ortadan kaldırılmasına yönelik çözüm önerileri sunulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

İdari Gözetim, İdari Gözetim Koşulları, Tam Yargı Davası, Etkili Başvuru Hakkı, İşkence ve Kötü Muamele Yasağı

The Right to Effective Remedy for Alleged Violations of the Rights of People Held Under Administrative Detention: Two Different Judgements of the Court of Jurisdictional Disputes and the Constitutional Court

Öz

Administrative detention is frequently used by states when examining applications for international protection or in deportation proceedings. An analysis of case law shows that persons held in administrative detention are sometimes subject to various violations of the prohibition of torture and ill-treatment. On the other hand, there is a lack of clarity in Turkish law regarding the legal remedies available to persons in administrative detention against violations of their rights in relation to their detention conditions. This deficiency, which has also been recognised by the European Court of Human Rights and the Constitutional Court, has been attempted to be remedied by the case law of the Constitutional Court. There are, however, no concrete cases indicating that the administrative remedy identified by the Court provides a solution to the problems in practice, in other words, that it is an effective remedy. While the Constitutional Court's jurisprudence on the matter continues, the Streitgerichtshof has ruled that judicial justice has jurisdiction over the same matter, and the uncertainty regarding the remedy mechanism in domestic law has become even apparent. This study analyzes the conditions of administrative detention in the context of the prohibition of torture and ill-treatment and examines the case law challenging these conditions in national law. In this context, by comparatively evaluating the decisions of the ECHR, the CC, and the Court of Jurisdictional Disputes, it is argued that the legal loophole in contesting the conditions of administrative detention constitutes a violation of the right to effective remedy and suggestions for solutions to eliminate this violation are presented.

Anahtar Kelimeler

Administrative Detention, Conditions of Administrative Detention, Full Remedy, Right to an Effective Remedy, Prohibition of Torture and İll-Treatment

Kaynakça

• Kitap ve Makaleler
• Aktaş, Mehmet, “Geri Gönderme Merkezlerinde Uygulanan İdari Gözetimin Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin “Özgürlük ve Güvenlik Hakkı” Başlıklı 5’inci Madde Perspektifinden Değerlendirilmesi”, Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu, 2, (2019) 63-78.
• Anayurt, Ömer Anayasa Hukuku: Genel Kısım (Temel İlkeler, Kavramlar Ve Kurumlar), Ankara: Seçkin Yayınevi, 2018.
• Asar, Aydoğan, Yabancılar Hukuku (Temel Konular), Ankara: Seçkin, 7. Baskı, 2021.
• Aybay, Rona, "Bir İnsan Hakkı Sorunu Olarak Sınırdışı Edilme", Maltepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 4/2 (2003), 141-172.
• Bayraktaroğlu-Özçelik, Gülüm, “Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu Hükümleri Uyarınca Yabancıların Türkiye’den Sınır Dışı Edilmeleri”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 108, (2013), 211-258.
• Boyar, Oya, “İşkence ve Kötü Muamele Yasağı”, İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi ve Anayasa, ed. Sibel İnceoğlu, İstanbul: Beta Yayınevi, 2. Baskı, 2013, 137-158.
• Cornelisse, Galina, Immigration Detention and Human Rights: Rethinking Territorial Sovereignty, Leiden: Martinus Nijhoff, 2010.
• Doğru, Osman, Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Rehberi, İstanbul: Legal Yayınevi, 2012.
• Egeliği, Ömer Emrullah, İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi ve Anayasa Çerçevesinde Etkili Başvuru Hakkı, İstanbul: On İki Levha Yayınları, 2021.
• Ekmekçi, İdil Su, “Anayasa Şikâyeti Kurumu’na Dair Bir İnceleme”, Fasikül Hukuk Dergisi, 5/42 (2013).
• Ekşi, Nuray, 6458 Sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’nda İdari Gözetim, Beta Yayınevi, İstanbul, 2014.
• Goodwin-Gill, Guy S., Mcadam, Jane, Dunlop Emma, The Refugee in International Law, Oxford University Press, 4. Baskı, 2021.
• Göztepe, Ece, “Bi̇reysel Başvuru Kararlarının İcrası: Anayasa Mahkemesi'nin Doğrudan ve Dolaylı “Çağrı Kararları” Üzeri̇ne Bir İnceleme”, Anayasa Yargısı, 38/1 (2021), 43-83.
• Haılbronner, Kay, “The Right to Asylum and the Future of Asylum Procedures in the European Community”, International Journal of Refugee Law, 2/3 (1990), 341-360.
• Huysal Burak, Şermet Begüm, “6458 Sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’nun 57. Maddesi Çerçevesinde Hakkında Sınır Dışı Kararı Alınan Yabancıların İdari Gözetimi”, Prof. Dr. Feridun Yenisey’e Armağan, İstanbul: Beta Yayınevi, 2014.
• İnceoğlu, Sibel, “Etkili Başvuru Hakkı”, İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi ve Anayasa, ed. Sibel İnceoğlu İstanbul: Beta Yayınevi, 2. Baskı, 2013.
• İnceoğlu, Sibel, Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru: Türkiye ve Latin Modelleri, İstanbul: XII Levha Yayınları, 2017.
• İnceoğlu, Sibel, Adil Yargılanma Hakkı, İstanbul: El Kitapları Serisi-4, Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Sisteminin Desteklenmesi Ortak Projesi, 2018.
• İspirli Armağan, Merve, “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Anayasa Mahkemesi İçtihadı Işığında Kişi Özgürlüğü ve Güvenliği Hakkı Bakımından İdari Gözetim Tedbirinin Cezalandırıcı Yönü”, Public and Private International Law Bulletin, 42/2, (2022), 913-945.
• Kanadoğlu, Korkut, Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru, İstanbul: On İki Levha Yayınları, 2015. Karan, Ulaş, Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru Rehberi, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2015.
• Karan, Ulaş, “Kişi Özgürlüğü ve Güvenliği Hakkı”, İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi ve Anayasa, ed. Sibel İnceoğlu, İstanbul: Beta Yayınevi, 2. Baskı, 2013.
• Kılıç, Abbas, “Anayasa Mahkemesi'nin Bireysel Başvuru Kararlarının Türkiye Büyük Mi̇llet Meclisine Bildirilmesi”, Anayasa Yargısı, 38/1, (2021), 85-126.
• Kuşçu, Döndü, Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu Hükümleri Uyarınca Yabancıların Sınır Dışı Edilmeleri, İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2018.
• Kuşçu, Döndü, “Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu Hükümleri Uyarınca Sınır Dışı Edilmelerine Karar Verilen Yabancıların İdari Gözetim Altına Alınmaları”, Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 37/22, (2017), 241-284.
• Ovacık, Gamze, “Türk Anayasa Mahkemesinin İçtihatları Işığında Sınır Dışı Kararlarına Karşı Yargısal İtirazın Hukuki Etkisi”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 26/2 (2020), 1047-1062.
• Ovacık, Gamze “Compensation for Unlawful Practices Related to Administrative Detention of Foreigners in Türkiye”, Public and Private International Law Bulletin, 41/1, (2021), 41-62.
• Ovacık, Gamze, Turkish Judicial Practices on International Protection, Removal and Administrative Detention in Connection with the Safe Third Country Concept, Ankara: İhsan Doğramacı Bilkent University, The Faculty of Law, Doktora Tezi, 2021.
• Nimet Özbek, “AİHM Kararları Işığında YUKK’nda İdari Gözetimin Uygulandığı Mekanlar Hakkında Ortak Sorunlar”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 28/118 (2015), 15-50.
• Özbek, Nimet, Kuşçu, Döndü, “Anayasa Mahkemesinin 30.05.2019 Tarihli Pilot Kararı (Y.T. Kararı) İncelemesi ve Sınır Dışı Kararlarına Karşı Etkili Başvuru Üzerine Bir Değerlendirme”, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 24/3 (2020), 3-33.
• Özbudun, Ergun, Türk Anayasa Hukuku, Ankara: Yetkin Yayınevi, 18. Baskı, 2018.
• Pazarcı, Hüseyin, Uluslararası Hukuk, Ankara: Turhan Kitabevi, Gözden Geçirilmiş 11. Bası, 2012.
• Sampson, Robyn, Mitchell, Grant “Global Trends in Immigration Detention and Alternatives to Detention: Practical, Political and Symbolic Rationales”, Journal on Migration and Human Security, 3/1, (2013), 97-121.
• Türgenç, Başak, Türkiye'de İdari Gözetim Kurumu: Hukuki Rejim ve Uygulama, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• Yazar, Ertuğrul, “Mültecilerin İnsan Haklarının Korunmasında Anayasa Mahkemesinin Rolü”, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 24/4 (2022), 313-350.
• Yılmaz, Sibel, “Protection of Refugees’ Rights Arising Out of the International Protection Procedure from the View of Turkish Constitutional Court’s Individual Application Decisions”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 3/68 (2019), 707-752.
• Yüksel, Saadet, “Procedural Aspects of the European Court of Human Right’s Assessment Under Article 3 of the European Convention on Human Rights in Removal Cases”, Public And Private International Law Bulletin, 42/2 (2022), 777-790.
• AİHM Kararları
• AİHM, Abdolkhani ve Karimnia/Türkiye, Başvuru No. 30471/08, (22 Eylül 2009).
• AİHM, Abdolkhani ve Karimnia/Türkiye (2), Başvuru No. 50213/08, (27 Ekim 2010).
• AİHM, Aksoy/Türkiye, Başvuru No. 21987/93, (18 Aralık 1996).
• AİHM, Aliev/Türkiye, Başvuru No. 30518/11, (21 Ekim 2014).
• AİHM, Alimov/Türkiye, Başvuru No. 14344/13, (06 Eylül 2016).
• AİHM, Amerkhanov/Türkiye, Başvuru No. 16026/12, (05 Haziran 2018).
• AİHM, Alipour ve Hosseinzadgan/Türkiye, Başvuru No. 6909/08, 12792/08 and 28960/08, (13 Temmuz 2010).
• AİHM, Anayev ve Diğerleri/Rusya, Başvuru No. 42525/07, (10 Ocak 2012).
• AİHM, Asalya/Türkiye, Başvuru No. 43875/09, (15 Nisan 2014).
• AİHM, Batyrkhairov/Türkiye, Başvuru No. 69929/12, (05 Haziran 2018).
• AİHM, Costello-Roberts/Birleşik Krallık, Başvuru No. 13134/87, (25 Mart 1993).
• AİHM, Charahili/Türkiye, Başvuru No. 46605/07, (13 Nisan 2010).
• AİHM, Dougoz/Yunanistan, Başvuru No. 40907/98, (06 Mart 2001).
• AİHM, Dbouba/Türkiye, Başvuru No. 15916/09, (13 Temmuz 2010).
• AİHM, De Souza Rıbeiro/Fransa, Başvuru No. 22689/07, (13 Aralık 2012).
• AİHM, Erdoğan Yağız/Türkiye, Başvuru No. 27473/02, (06.03.2007).
• AİHM, G.B. ve Diğerleri/Türkiye, Başvuru No. 4633/15, (17.10.2019).
• AİHM, Gäfgen/Almanya, Başvuru No. 22978/05, (01.06.2010).
• AİHM, Ghorbanov ve Diğerleri/Türkiye, Başvuru No. 28127/09, (03.12.2013).
• AİHM, Hagyo/Macaristan, Başvuru No. 52624/10, (23.04.2013).
• AHİM, Hajibeyli/Azerbaycan, Başvuru No. 16528/05, (10.07.2008).
• AİHM, İrlanda/Birleşik Krallık, Başvuru No. 5310/71, (10.09.2018) (Final).
• AİHM, Jabari/Türkiye, Başvuru No. 40035/98, (11.07.2000).
• AİHM, Kalashnikov/Rusya, Başvuru No. 47095/98, (15.07.2002).
• AİHM, Keenan/Birleşik Krallık, Başvuru No. 27229/95, (03/04/2001).
• AİHM, Kurkaev/Türkiye, Başvuru No. 10424/05, (19/10/2010).
• AİHM, Mamatkulov ve Askarov/Türkiye, Başvuru No. 46827/99 ve 46951/99, (04/02/2005).
• AİHM, Moghaddas/Türkiye, Başvuru No. 46134/08, (15/02/2011).
• AİHM, Musaev/Türkiye, Başvuru No. 72754/11, (21/10/2014).
• AİHM, Orchowski/ Polonya, Başvuru No. 17885/04, (22.10.2009).
• AİHM, Raninen/Finlandiya, Başvuru No. 20972/92, (16/12/1997).
• AİHM, Ranjbar ve Diğerleri/Türkiye, Başvuru No. 37040/07, (13/04/2010).
• AİHM, S.F. ve Diğerleri/Bulgaristan, Başvuru No. 8138/16, (07/12/2017).
• AİHM, T. ve A./Türkiye, Başvuru No. 47146/11, (21/10/2014).
• AİHM, Tarariyeva/Rusya, Başvuru No. 4353/03, (14/03/2007).
• AİHM, Tehrani ve Diğerleri/Türkiye, Başvuru No. 32940/08, 41626/08, 43616/08, (13/04/2010).
• AİHM, Uzun/Türkiye, Başvuru No. 10755/13, (30/04/2013).
• AİHM, Üner/Hollanda, Başvuru No. 46410/99, (18/10/2006).
• AİHM, Vladimir Romanov/Rusya, Başvuru No. 41461/02, (24/07/2008).
• AİHM, Yarashonen/Türkiye, Başvuru No. 72710/11, (24/06/2014).
• AİHM, Z.K. ve Diğerleri /Türkiye, Başvuru No. 60831/15, (30/11/2017).
• AİHM, Z.N.S./Türkiye, Başvuru No. 21896/08, (19/01/2010).
• AİHM, A.B./Türkiye Başvuru No. 50150/18 ve A.S./Türkiye Başvuru No. 50259/18 (A.B. against Türkiye lodged on 12 October 2018 and 12 October 2018 respectively communicated on 18 August 2021). Komüne Edilen Kararlar, (Erişim 29 Kasım 2023), https://hudoc.echr.coe.int/eng#{%22fulltext%22:[%22a.b.%22],%22respondent%22:[%22TUR%22] ,%22documentcollectionid2%22:[%22COMMUNICATEDCASES%22],%22itemid%22:[%22001- 211826%22]}
• AYM BİREYSEL BAŞVURU KARARLARI
• AYM, A.A., Başvuru No. 2014/18827, (20/12/2017).
• AYM, Abdulqadir Yapuquan, Başvuru No. 2016/35009, (02/05/2019), Resmi Gazete 30777, (17/5/2019).
• AYM, A.A. ve Diğerleri, Başvuru No. 2014/17572, (07/02/2019).
• AYM, Ahmet Saygılı ve Şefika Saygılı, Başvuru No. 2013/135, (21/01/2015).
• AYM, Aigul Mavlianova, Başvuru No. 2016/6293, (09/11/2017).
• AYM, A.S., Başvuru No. 2014/2841, (09/06/2016).
• AYM, A.V. ve Diğerleri, Başvuru No. 2013/1649, (20/01/2016).
• AYM, B.T., Başvuru No. 2014/15769, (30/11/2017).
• AYM, Daygınat Magomedzhamilova ve Diğerleri, Başvuru No. 2015/516, (20/03/2019).
• AYM, D.D., Başvuru No. 2014/2427, (09/05/2018).
• AYM, F.K. ve Diğerleri, Başvuru No. 2013/8735, (17/02/2016).
• AYM, F.A ve M.A, Başvuru No. 2013/655, (20/01/2016).
• AYM, G.B. ve Diğerleri, Başvuru No. 2014/19481, (24/05/2018).
• AYM, G.E., Başvuru No. 2015/6543, (11/06/2018).
• AYM, I.S. ve Diğerleri, Başvuru No. 2014/15824, (22/09/2016).
• AYM, K.A., Başvuru No. 2014/13044, (11/11/2015).
• AYM, K.A. ve N.A., Başvuru No. 2014/16577, (26/12/2018).
• AYM, K.K. Başvuru No. 2014/16575, (11/06/2018).
• AYM, M.A., Başvuru No. 2015/7305, (11/06/2018).
• AYM, M.A., Başvuru No. 2014/19436, (26/12/2018).
• AYM, N.K., Başvuru No. 2017/21761, (22/07/2020).
• AYM, T.T., Başvuru No. 2013/8810, (18/02/2016).
• AYM, Y.K. (2), Başvuru No. 2018/13225, (05/10/2022).
• AYM Yulia Matur (Anikeeva), Başvuru No. 2015/4459, (07/02/2018).
• AYM, Z.M. ve I.M., Başvuru No. 2015/2037, (06/01/2016).
• Uyuşmazlık Mahkemesi Kararı
• Uyuşmazlık Mahkemesi, E. 2020/651, K. 2020/684, (23.11.2020).
• Uluslararası Sözleşme, Belge ve Raporlar
• Alternatives to detention for asylum seekers and people in return procedures, (Alternatives to detention), European Union Agency for Fundamental Rights (FRA), 2015, (Erişim 29 Kasım 2023), https://fra.europa.eu/en/publication/2015/alternatives-detention-asylum-seekers-and-peoplereturn-procedures
• Body of Principles for the Protection of All Persons under Any Form of Detention or Imprisonment, (UNCHR Principles), United Nations High Commissioner for Refugees Adopted by General Assembly (9 December 1988), (Erişim 29 Kasım 2023), https://www.refworld.org/docid/3b00f219c.html
• Edirne, İstanbul ve Kırklareli İllerinde Bulunan Geri Gönderme Merkezleri Hakkında İnceleme Raporu, TBMM İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu, (10 Ekim 2021), (Erişim 29 Kasım 2023), https://www.tbmm.gov.tr/Files/Komisyonlar/Insanhaklari/Belge/Edirne,%20İstanbul %20ve%20Kırklareli%20İllerinde%20Bulunan%20Geri%20Gönderme%20Merkezleri%20Hakkında %20İnceleme%20Raporu.Pdf
• European Committee for the Prevention of Torture and Inhuman or Degrading Treatment or Punishment Standards, (The CPT standards), Council of Europe Committee for the Prevention of Torture, (CPT/Inf/E (2002) 1 - Rev. 201) (Erişim 29 Kasım 2023), https://www.refworld.org/cgibin/texis/vtx/rwmain/opendocpdf.pdf?reldoc=y&docid=4d7882 7e2
• Field, Ophelia vd., Alternatives to Detention of Asylum Seekers and Refugees, (United Nations High Commissioner for Refugees, April 2006), (Erişim 28 Kasım 2023), https://www.refworld.org/pdfid/4472e8b84.pdf
• Immigration Detention, (ID), European Committee for the Prevention of Torture and Inhuman or Degrading Treatment or Punishment (CPT), March 2017, (Erişim 28 Kasım 2023), https://www.coe.int/en/web/cpt/immigration-detention
• İçişleri Bakanlığı Göç İdaresi Başkanlığı, Merkezler, (Erişim 29 Kasım 2023), https://www.goc.gov.tr/geri-gonderme-merkezleri33
• İşkenceye ve Diğer Zalimane, Gayriinsani veya Küçültücü Muamele veya Cezaya Karşı Birleşmiş Milletler Sözleşmesine Ek İhtiyari Protokol (OPCAT), Birleşmiş Milletler, (UN GA Res A/RES/57/199, 2002), (Erişim 29 Kasım 2023) https://www.resmigazete.gov.tr/ eskiler/2011/07/20110705M1-17-1.pdf
• İstanbul Geri Gönderme Merkezi Raporu, Türkiye İnsan Hakları Kurumu, (06.11.2014), (Erişim 29 Kasım 2023), http://madde14.org/images/e/ec/TihkLIstGGMRapor2014.pdf
• Legal and practical aspects of effective alternatives to detention in the context of migration Analysis of the Steering Committee for Human Rights (CDDH), Council of Europe (7 December 2017), (Erişim 28 Kasım 2023), https://rm.coe.int/steering-committee-for-human-rights-cddh-analysis-of-the-legaland-pra/1680780997
• Mülteci Hakları Merkezi (Refugee Rights Türkiye), “Acil Bir İhtiyaç: Türkiye’de İdari Gözetim Altına Alınan Yabancıların Alıkonulma Koşullarının Denetimi”, (Erişim 29 Kasım 2023), https://www.mhd.org.tr/images/yayinlar/MHM-44.pdf
• Optional Protocol to the Convention against Torture and Other Cruel, Inhuman or Degrading Treatment or Punishment, United Nations (UN), (2002) (Erişim 29 Kasım 2023), https://www.ohchr.org/en/instruments-mechanisms/instruments/optional-protocol-conventionagainst-torture-and-other-cruel
• Report by the Special Rapporteur on the human rights of migrants, François Crépeau: AddendumMission to Türkiye, UN Human Rights Council, (17 April 2012), (Erişim 29 Kasım 2023), https://reliefweb.int/report/turkey/report-special-rapporteur-human-rights-migrants-françoiscrépeau-addendum-mission
• Report of the fact-finding mission to Türkiye by Ambassador Tomáš Boček, (Report of the fact-finding), Council of Europe Special Representative of the Secretary General on migration and refugees, (30 May4 June 2016), (Erişim 29 Kasım 2023), https://rm.coe.int/168069aa7f
• Report to the Turkish Government on the visit to Türkiye, CPT, (02-14 September 2001), (Erişim 28 Kasım 2023) https://rm.coe.int/16806981f7
• Reportto the Turkish Government on the visit to Türkiye, CPT,(07-14 December 2005),(Erişim 01 Mart 2024), https://rm.coe.int/168069824a
• Report to the Turkish Government on the visit to Türkiye, CPT, (27 February-3 March 1999), (Erişim 01 Mart 2024), https://rm.coe.int/16806981e0
• Rules For The Protection Of Juveniles Deprived Of Their Liberty, United Nations General Assembly Resolution (45/113 of 14.12.1990), (Erişim 01 Mart 2024), https://www.ohchr.org/En/InstrumentsMechanisms/Instruments/United-Nations-Rules-Protection-Juveniles-Deprived-Their-Liberty
• Şen, Ersan, Ekşioğlu, Erhan, “Yabancının İdari Gözetimi Anayasaya Aykırı mı?”, Hukuki Haber, (Erişim 01 Mart 2024), https://www.hukukihaber.net/Yabancinin-Idari-Gozetimi-Anayasaya-Aykiri-Mi
• Sığınmacıların Gözaltına Alınmalarına İlişkin Standart ve Uygulanacak Ölçütler Hakkında Birleşmiş Milletler Yüksek Komiserliği Bürosu İlkeleri, (BMMYK İlkeleri), Birleşmiş Milletler Yüksek Komiserliği, (Şubat 1999), (Erişim 01 Mart 2024), https://www.refworld.org/cgibin/texis/vtx/rwmain/opendocpdf.pdf?reldoc=y&docid=55fa6 afd4
• Sığınmacıların Gözaltına Alınmasına ve Gözaltı Alternatiflerine İlişkin Geçerli Kriterler ve Standartlar Hakkında Kılavuz İlkeler, (Gözaltı Kılavuz İlkeleri), Birleşmiş Milletler Yüksek Komiserliği, (Erişim 01 Mart 2024), https://www.refworld.org/cgibin/texis/vtx/rwmain/opendocpdf.pdf?reldoc=y&docid=55fa69a54
• The United Nations Standard Minimum Rules for the Treatment of Prisoners (Nelson Mandela Rules), United Nations General Assembly, (17 December 2015), (Erişim 04 Şubat 2024), https://www.unodc.org/documents/justice-and-prison-reform/Nelson_Mandela_Rules-E-ebook.pdf
• The United Nations Standard Minimum Rules for the Treatment of Prisoners (Nelson Mandela Rules), United Nations General Assembly, (17 December 2015), (Erişim 04 Şubat 2024) https://www.unodc.org/documents/justice-and-prison-reform/Nelson_Mandela_Rules-E-ebook.pdf
• United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR), “Detention Guidelines”, (2012), (Erişim 01 Mart 2024), https://www.unhcr.org/Publications/Legal/505b10ee9/Unhcr-DetentionGuidelines.html
• United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR), “Syria Regional Refugee Response”, (Erişim 01 Mart 2024), https://data.unhcr.org/en/situations/syria/location/113
• United Nations Rules for the Protection of Juveniles Deprived of their Liberty, (United Nations Rules for the Protection), United Nations General Assembly (14 December 1990), (Erişim 01 Mart 2024), https://www.ohchr.org/en/instruments-mechanisms/instruments/united-nations-rules-protectionjuveniles-deprived-their-liberty
• Mevzuat ve Elektronik Diğer Kaynaklar
• Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu (YUKK), Resmi Gazete 28615 (11 Nisan 2013), Kanun No. 6458.
• Ceza Muhakemesi Kanunu, Resmi Gazete 25673 (17/12/2014). Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanununun Uygulanmasına İlişkin Yönetmelik (YUKK Yönetmelik), Resmi Gazete 29656, (17 Mart 2016)
• 5982 sayılı Anayasa’da değişiklik yapan Kanun, Resmi Gazete 27580, (07.05.2010). İçişleri Bakanlığı Kabul ve Barınma Merkezleri ile Geri Gönderme Merkezlerinin Kurulması, Yönetimi, İşletilmesi ve Denetimi Hakkında Yönetmelik,(İç İşleri Bakanlığı GGM Yönetmelik), Resmi Gazete 28980, (22 Nisan 2014).
• Türkiye Büyük Millet Meclisi(TBMM),“6458 Sayılı Kanunun GeneliHakkındaBilgiler”,(Erişim 28 Kasım 2023), https://mevzuat.tbmm.gov.tr/Kanun/KanunDetay?YasamaKanunId=f72877be-ff44-037be050-007f01005610&kanunNumarasi=6458#step-2 Uyuşmazlık Mahkemesinin Kuruluş ve İşleyişi Hakkında Kanun, Resmi Gazete 16674 (22/6/1979).