Türk ve Alman Hukukunda Bağışlama Sözleşmesinin İfasından Sonra Bağışlayanın Mali Durumunun Kötüleşmesi Meselesi

Yıl 2025, Cilt: 13 Sayı: 2, 535 - 572, 23.12.2025

Nurten İnce Akman

https://doi.org/10.56701/shd.1648515

Öz

Kural olarak taraflar akdettikleri sözleşmeyi ekonomik durumları kötüleşmesine rağmen ifa etme zorundadırlar. Ancak tek tarafa borç yükleyen sözleşmelerde birçok husus kanun koyucu tarafından tek taraflı borç altına giren borçlunun menfaatini koruyacak şekilde düzenlenmiştir. Gerek Türk-İsviçre gerekse Alman hukukunda tek tarafa borç yükleyen bağışlama sözleşmesi henüz ifa edilmeden önce “bağışlayanın mali durumu sonradan sözün yerine getirilmesini kendisi için olağanüstü ağır kılacak şekilde değişmişse” bağışlayanın bağışlama sözünü geri alabileceği düzenlenmiştir. Alman Medeni Kanunu’nun 528. maddesinde ayrıca bağışlama sözleşmesi ifa edilmiş olsa bile bağışlayanın mali durumu kendisine veya yakınlarına bakamayacak şekilde değişmişse bu durumda da bağışlayanın bağışlama sözleşmesinden dönebileceği düzenlenmiştir. Türk hukukundaysa bağışlayanın elden bağışlamayı veya yerine getirdiği bağışlama sözünü geri alabileceği haller 295. maddede sayılmıştır. Ancak bağışlama sözleşmesi yerine getirildikten sonra sırf bağışlayanın mali durumunun kötüleşmesi nedeniyle sözleşmenin geri alınması düzenlenmemiştir. Bu çalışmada Türk hukukunda bağışlayanın sözleşmeyi ifa etmesinden sonra mali durumunun kötüleşmesi sebebiyle geri alabileceği bir hukuki imkanının olup olmadığı detaylı bir şekilde incelenerek çözüm önerisinde bulunulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Bağışlama Sözleşmesi , Bağışlayanın Mali Durumunun Kötüleşmesi , Bağışlamanın Geri Alınması , Türk Hukuku , Alman Hukuku

Destekleyen Kurum

Bu çalışmanın kısa bir versiyonu 17 Aralık Mayıs 2020’de Selçuk Hukuk Kongresi’nde sunulmuş olunup, özet bildirinin genişletilmiş makale formuna getirilmiş halidir.

The Problem of the Damage to the Donor's Financial Situation After Completion of the Donation Under Turkish and German Law

Öz

As a rule, the parties are obliged to fulfil the contracts they have concluded even if their economic situation deteriorates. However, in the case of contracts that impose obligations on one party, the legislator regulates many issues in such a way that the interests of the unilaterally obligated debtor are protected. Both Turkish-Swiss and German law provide that the donor is entitled to refuse to fulfil his promise given as a donation to the extent that he, taking account of his other duties, is not in a position to fulfil the promise without jeopardizing his reasonable maintenance or the performance of duties of maintenance incumbent upon him by operation of law. Section 528 of the German Civil Code has regulated Claim for return due to impoverishment of the do-nor. In Turkish law, the cases in which the donor can return the donation made by his own hand or the promise of donation fulfilled by the donor are listed in article 295, but the revocation of the contract due to the deterioration of the donor's financial situation after the fulfilment of the donation contract is not regulated. This study examines in detail whether there is a legal possibility in Turkish law for the donor to return the contract due to the deterioration of the donor's financial situation after the fulfilment of the contract, and proposes a solution.

Anahtar Kelimeler

Donation , Deterioration of the Financial Situation of the Donor , Return of Donation , Turkish Law , German Law

Destekleyen Kurum

A short version of this study was presented at the Selçuk Law Congress on December 17, 2020, and is an expanded version of the abstract.

Kaynakça

• Adams, Michael. “Der Irrtum über “künftige Sachverhalte”- Anwendungsbeispiel und Einführung in die ökonomische Analyse des Rechts”. Recht 1986, 14-22.
• Akıncı, Şahin. “COVID 19’un Borç İlişkilerine ve Bazı Borçlar Hukuku Sözleşmelerine Etkisi”. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Covid-19 Hukuk Özel Sayısı 19/38 Yaz 2020/2 (Covid-19 Özel Ek), 62-103.
• Akkanat, Halil. “TÜBA COVID 19 Küresel Salgını”, Hukuki Değişim ve Etkileşimler Raporu (Ed: İzzet Özgenç/Halil Akkanat/Hayrrettin Çağlar/Haluk Hadi Sümer/Muhammet Özekes). Ankara: Türkiye Bilimler Akademesi Yayınları, TÜBA Raporları No: 36, 2020.
• Akyol, Şener. Dürüstlük Kuralı ve Hakkın Kötüye Kullanma Yasağı. İstanbul: Vedat Yayıncılık, 2006.
• Altınok-Ormancı, Pınar. “İşlem Temelinin Çökmesi ve Temel Hatası Arasındaki İlişki”. Haluk Konuralp’a Armağan, C. III. Ankara: Yetkin Yayınevi, 2009, 95-118.
• Antalya, Gökhan Osman. Borçlar Hukuku Genel Hükümler. Ankara: Beta Yayıncılık, 2012.
• Antalya, Gökhan Osman-Topuz, Murat. Medenî Hukuk, Marmara Hukuk Yorumu, Giriş, Temel Kavramlar, Başlangıç Hükümleri, C. I, Ankara: Seçkin Yayıncılık, Genişletilmiş 3. Baskı, 2019.
• Arat, Ayşe. Sözleşmenin Değişen Şartlara Uyarlanması. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2006.
• Arat, Ayşe.”Küresel Salgının İşyeri Kiralarına Etkisi ve Çözüm Önerileri”. Covid 19 Salgınının Hukuki Boyutu, Ed. Muhammet Özekes, İstanbul: XII Levha Yayıncılık, 2020, 441-450.
• Aydoğdu, Murat-Kahveci, Nalan. Türk Borçlar Hukuku Özel Borç İlişkileri (Sözleşmeler Hukuku). Ankara: Adalet Yayınevi, 4. Baskı, 2019.
• Aydoğdu, Murat-Yağcıoğlu, Ali Haydar. Kovid-19 Salgının Borç İlişkilerine ve Yargılamaya Etkileri. Ankara: Adalet Yayınevi, 2020.
• Baygın, Cem.”Türk Borçlar Kanunu’nun Borç İlişkisinin Hükümleri- Borçların ve Borç ilişkilerinin Sona Ermesi Konularında Getirdiği Bazı Yenilik ve Değişiklikler”. EÜHFD XIV/3-4 (2010), 119-144.
• Baykal, Murat. “Yabancı Para Üzerinden Yapılan Banka Kredi Sözleşmelerinde Uyarlama Sorunu ve Yargıtay’ın Yaklaşımı”. Batider 1998, Cilt XIX, 231-265.
• Baysal, Başak vd. ”Koronavirüs 2019 (Covid 19) ve Sözleşmeler”. Covid 19 Salgınının Hukuki Boyutu, Hukukun Tüm Alanlarında Değerlerdirmeler (Ed. Muhammet Özekes). İstanbul: XII Levha Yayıncılık, 2020, 269-282.
• Baysal, Başak. “Aşırı İfa Güçlüğü”. Türk Borçlar Kanunu Sempoyzumu, Makaleler-Tebliğler, Derleyen: M. Murat İnceoğlu). İstanbul: XII Levha Yayıncılık, 2012, 113-144.
• Baysal, Başak. Sözleşmenin Uyarlanması. İstanbul: XII Levha Yayıncılık, 2020.
• Belen, İbrahim. Şartlı ve Mükellefiyetli Bağışlama. Ankara: Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi, 2005.
• Berki, Şakir. Borçlar Hukuku (Özel Hükümler). Ankara: Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, 1978.
• Bilgin, Yüce. “Melek Koronavirüs Salgını Nedeniyle Hükümet Kararıyla Kapatılan İşyerlerinin Kira Sözleşmelerinin Akıbetinin Değerlendirilmesi”. Covid 19 Salgınının Hukuki Boyutu, Hukukun Tüm Alanlarında Değerlendirmeler (Ed. Muhammet Özekes), İstanbul: XII Levha Yayıncılık, 2020, 411-439.
• Bischoff, Jacques. Vertragsrisiko und clausula rebus sic stantibus. Zürich: Schulthess Verlag, 1983.
• Brähler- Boyan, Christa-Mann, Horst. “Die Überleitung des Rückforderungsanspruchs des verarmten Schenkers auf den Sozialhilfeträger”. NJW (1995), 1866-1871.
• Bress-Brandmaier, Martina-Gühlstorf Torsten. “Schenkungsrückforderungsansprüche bei geschütztem Vermögen nach § 90 SGB XII”. ZfF (2016), 37-39.
• Burcuoğlu, Haluk. “Hukukta Uyarlama – Özellikle Taşınmaz Kiralarında ve (Dövize Endeksli) Kredi Sözleşmelerinde Uyarlama”. MHAD 20 (1996), 59-91.
• Çabri, Sezer. Miras Hukuku Şerhi (TMK m. 499-574) Cilt I. İstanbul: XII Levha Yayıncılık, 2022.
• Çakmak, Gizem. Türk Borçlar Hukukunda Bağışlamanın Geri Alınması. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2024.
• Campbell, Claudia. “Zuwendungen der Schwiegereltern und Rückforderungsansprüche”. NJW- Spezial (2022), 452- 453.
• Cansel, Erol-Özel, Çağlar. Borçlar Hukuku Genel Hükümler C. I. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2014.
• Cavin, Pierre. Schweizerisches Privatrecht, Obligationenrecht, Besondere Vertragsverhältnisse. Bassel: Helbing Lichtenhahn Verlag, 1977.
• Çelik, Nazlı Hilal. “Türk Medeni Hukukunda Yakın Kavramı”. Hukuk ve Adalet Eleştirel Hukuk Dergisi 10/24 (2018), 283-316.
• Chiusi, Tiziana J. J. von Staundingers Kommentar zum Bürgerlichen Gesetzbuch: Staudinger BGB- Buch 2: Recht der Schuldverhältnisse: §§ 516-534 (Schenkungsrecht). München: De Gruyter Verlag, 2021.
• Doğanay, İsmail. “Sözleşme Yapıldıktan Sonra Devalüasyon Sebebiyle Para Değerinde Meydana Gelen Büyük Değişiklikler, Akdin Yerine Getirilmesine Mani Olur mu?”. Yargıtay Dergisi 1/2 (1975), 23-46.
• Dural, Mustafa. Borçlunun Sorumlu Olmadığı Sonraki İmkânsızlık. İstanbul: Fakülteler Matbaası, 1976.
• Dural, Mustafa-Öz, Turgut. Türk Özel Hukuku Cilt IV Miras Hukuku. İstanbul: Filiz Kitabevi, 18. Baskı, 2022.
• Dusil, Stephan. ”Der verarmte Schenker- ein unlösbares Problem im Schweizer Recht”. RabelsZ 1, (2018), 31-51.
• Edis, Seyfullah. Türk İsviçre Borçlar Hukuku Sistemine Göre Akdin Lüzumlu Vasıflarında Hata. Ankara: Sevinç Matbaası, 1973.
• Erdin, Reto: Unvorhergesehenes beim Werkvertrag mit Festpreis- Zur Tragweite von Art. 373 Abs. 2 OR. Bern: Haupt Verlag, 1997.
• Eren, Fikret. Borçlar Hukuku Genel Hükümler. Ankara: Yetkin Yayınevi, 21. Baskı 2017.
• Eren, Fikret. Borçlar Hukuku Özel Hükümler. Ankara: Yetkin Yayınları, 4. Baskı, 2017.
• Eren, Fikret- Yücer Aktürk, İpek. Türk Miras Hukuku. Ankara: Yetkin Yayınları, 5. Baskı, 2023.
• Erman, Hasan. İstisna Sözleşmesinde Beklenilmeyen Haller (BK 365/2. İstanbul: Fakülteler Matbaası, İstanbul 1979.
• Erzurumluoğlu, Erzan. Türk İsviçre Borçlar Hukuku Sistemine Göre Borçluya Yüklenilmeyen Nedenlerden Dolayı Edimin Yerine Getirilmemesi. Ankara: Ankara İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi Yayınlar, 1970.
• Feyzioğlu, Turhan. İdare Hukukunda Emprevizyon Nazariyesi (Beklenmeyen Haller Meselesi). Ankara: Milli Eğitim Basımevi, 1947.
• Franzen, Martin. “Der Rückforderungsanspruch des verarmten Schenkers nach § 528 BGB zwischen Geschäftsgrundlagenlehre, Unterhalts- und Sozialhilferecht”. FamRZ 1997, 528-536.
• Gehrlein, Markus. BeckOK BGB (Ed. Wolfgang Hau/Roman Poseck), München: C. H. Beck, 69. Edition 2024.
• Goltz, Hanno. Motivirrtum und Geschäftsgrundlage im Schuldvertrag- rechtsvergleichende Untersuchung unter Berücksichtigung des französischen, schweizerischen, italienischen und deutschen Rechts. Köln: Heyman Verlag, 1973
• Gönen, Doruk. “Cezai mirasçılıktan Çıkarmanın Amacı ve Cezai Mirasçılıktan Çıkarmaya Tabii Kişilerin Kapsamı”. Prof. Dr. Hasan Erman’a Armağan. İstanbul: Der Yayınları, 2015, 327-340
• Gülekli, Yeşim. “Aşırı İfa Güçlüğü ve Alacaklının Tasavvurunun Boşa Çıkması Halinde İşlem Temelinin Çökmesi Öğretisi”. İÜMHAD 15/18 (1990), 43-69.
• Gümüş, Mustafa Alper. “Yeni” 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu’na Göre Kira Sözleşmesi (TBK m. 299-356). İstanbul: Vedat Kitapçılık, 2. Baskı, 2012.
• Gümüş, Mustafa Alper. Borçlar Hukuku Özel Hükümler, C. I. İstanbul: Vedat Kitapçılık, 2012.
• Gümüş, Mustafa Alper. Teorisiyle ve Yargıtay Uygulamasıyla Sözleşmenin Uyarlanması (TBK m. 138). Ankara: Yetkin Yayınevi, 2022.
• Günay, Erhan. Bağışlama Sözleşmesinden Kaynaklanan Uyuşmazlıklar. Ankara: Seçkin Yayınevi, 2020.
• Günay, Erhan. Mirasçılık Sıfatının Yitirilmesi. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2. Baskı 2018.
• Gündoğdu, Fatih-Ural, Nihal. ”Koronavirüs (COVID-19) Tedbirlerinin Kira Sözleşmelerine Etkisi”. Salgının Hukuki Boyutu, Hukukun Tüm Alanlarında Değerlendirmeler (Ed. Muhammet Özekes). İstanbul: XII Levha Yayıncılık, 2020, 363-392.
• Gürsoy, Kemal Tahir. Hususi Hukukta Clausula Rebus Sic Stantibus (Emprevizyon Nazariyesi). Ankara: Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, 1950.
• Hähnchen, Susanne. Erman Bürgerliches Gesetzbuch, herausgegeben von Harm Peter Westermann/Barbara Grunewald/Goerg Maier-Reimer, Köln: Otto Schmidt Verlag, 16. Neu bearbeitete Auflage, 2020.
• Henning, Thomas. “Anmerkung BGH: Erbrecht – Zum Umfang des Rückforderungsanspruchs des Schenkers bei Verarmung”, RNotZ 2018, 694-698.
• Hotz, Sandra. Japanische, Deutsche und Schweizerische Irrtumsregelungen. Tübingen: Mohr Siebeck Verlag, 2001.
• İlhan, Ahmet Furkan. Yüklemeli (Mükellefiyetli) Bağışlama. Ankara: Adalet Yayınevi, 2022.
• İmre, Zahit. “Türk Medeni Hukukuna Göre Hakimin İktisadi Meseleler Karşısında Durumu”. Kemal Fikret Arık’a Armağanı, Ankara: Sevinç Matbaası, 1973, 153-194.
• İmre, Zahit-Erman, Hasan: Miras Hukuku. İstanbul: Der Yayınları, 16. Baskı, 2022.
• İnce, Nurten. Der Wegfall der Geschäftsgrundlage nach deutschem und türkischem Recht. Berlin: Duncker & Humblot, 2015 .
• İnce, Nurten. Vasiyetname Yapma Özgürlüğünün Sınırları. İstanbul: Filiz Kitabevi, 2023.
• Kaplan, İbrahim. Hâkimin Sözleşmeye Müdahalesi. Ankara: Yetkin Yayınevi, 2007.
• Kartal, Dilşah Büşra. “Yargıtay Kararları Işığında Mirasçılıktan Çıkarmanın Geçerlilik Şartları”. Selçuk Hukuk Dergisi 30/2 (2022), 605-636.
• Keller, Max- Schöbi, Christian. Das Schweizerische Schuldrecht, Band I, Allgemeine Lehren des Vertragsrechts. Basel: Helbing Lichtenhahn Verlag, 3. Auflage, 1988.
• Kılıçoğlu, Ahmet M. Borçlar Hukuku Genel Hükümler. Ankara: Turhan Kitabevi, 21. Baskı, 2017
• Kılıçoğlu, Ahmet, M. Miras Hukuku. Ankara: Turhan Kitabevi, 12. Baskı, 2022.
• Kocayusufpaşaoğlu, Necip. “İşlem Temelinin Çökmüş Sayılabilmesi için Sosyal Felaket Olarak Nitelenebilecek Olağanüstü Bir Olayın Gerçekleşmesi Şart mıdır?”, Prof. Dr. M. Kemal Oğuzman’ın Anısına Armağan, İstanbul: Seçkin Yayıncılık, 2000, 503-514.
• Kocayusufpaşaoğlu, Necip. Güven Nazariyesi Karşısında Borç Sözleşmelerinde Hata Kavramı, İstanbul: Garanti Matbaası, 1968.
• Koch, Jens. Münchener Kommentar zum Bürgerlichen Gesetzbuch, Band 4/2 Schuldrecht- Besonderer Teil I/2, §§ 481- 534. München: C. H. Beck, 9. Auflage, 2023.
• Koller, Alfred. “Anfang und Ende der Schenkung”. Liber amicorum für Nedim Peter Vogt, Basel: 2012, 199-211.
• Kollhosser, Helmut. “Der Rückforderungsanspruch des verarmten Schenkers aus § BGB § 528 Abs. BGB § 528 Absatz 1 Satz 1 BGB- Entstehung, Fortbestand, Vererblichkeit, Pfändbarkeit”. ZEV (2001), 289-293.
• Kollhosser, Helmut.” Verfügbarkeit und Vererblichkeit des Rückforderungsanspruchs aus § 528 I S. 1 BGB”. ZEV (1995), 391-394.
• Kolly, Gilber. Der Grundlagenirrtum nach Art. 24 OR: Rechtsprechung des Bundesgerichts. Zürich: Juris Verlag, 1978.
• Kramer, Ernst Der Irrtum beim Vertragsschluss Eine weltweite rechtsvergleichende Bestandsaufnahme. Zürich: Schulthess Polygraphischer Verlag, 1998.
• Krauß, Hans-Frieder. “Überlassungen und Übergaben im Lichte des Sozialrechts”, MittBayNot (1992), 77-102.
• Kulaklı, Emrah. “Yasal Bir Hakkın Kullanılması Cezai Mirasçılıktan Çıkarılma Sebebi Teşkil der Mi?”. İstanbul Medipol Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 7/2 (Güz 2020), 289-307.
• Kurt, L. Müjde. Borçlunun Sorumlu Olmadığı Sonraki İmkânsızlık. Ankara: Yetkin Yayınları, 2016.
• Kutluay, Ezgi. Bağışlama Sözleşmeleri. Ankara: Turhan Yayınevi, 2016.
• Linsler, Ralf. Herberger/Martinek/Rüßmann/Weth/Würdinger, jurisPK-BGB, Saarbrücken: Juris Verlag, 10. Aufl., §528 BGB, 2023.
• Ludya, Hannes. “Schenkungsrückforderungsansprüche gemäß § 528 BGB bei Pflege durch den Zuwendungsempfänger und § 93 SGB XII”, NZS (2012), 121-127.
• Maissen, Sandra. Der Schenkungsvertrag im schweizerischen Recht. Freiburg: Universitätsverlag 1996.
• Makaracı Başak, Aslı vd. “Korona Virüsün İşyeri Kira Sözleşmeleri Etkisi”. Covid 19 Salgınının Hukuki Boyutu, Hukukun Tüm Alanlarında Değerlendirmeler (Ed. Muhammet Özekes). İstanbul: XII Levha Yayıncılık, 2020, 393-410.
• Mann, Marius-Baisch, -Benjamin-Schenn, Ute. “Unmöglichkeit der Leistung in Zeiten von COVID-19: Praxisbeispiele und Rechtsfolgen von unüberwindbaren und überwindbaren Leistungshindernissen”. ZVertriebsR (2020), 211-220
• Medicus, Dieter. “Anm zu BGH Urt v 5.11.2002 Az X ZR 140/01”. EWiR (2003), 253-254.
• Medicus, Dieter. “‘Geld muss man haben’ Unvermögen und Schuldnerverzug bei Geldmangel”. AcP 188 (1988), 489-510
• Meisterernst, Bernd. “Anm zu BGH Urt v 19.10.2004 Az X ZR 2/03“. DNotZ (2005), 283-285
• Merz, Hans. “Die Revision der Verträge durch den Richter”, ZSR 61 (1942), 393a-508a.
• Oğuzman, M. Kemal- Öz, Turgut. Borçlar Hukuku Genel Hükümler C. I. İstanbul: Filiz Kitabevi, 16. Baskı, 2018.
• Olgaç, Senai. Türk Borçlar Kanunun C. 2. İstanbul: Akgün Matbaası, 1966.
• Öz, Turgut. Öğreti ve Uygulamada Sebepsiz Zenginleşme. İstanbul: Kazancı Kitap Ticaret, 1990.
• Özsunar, Erdal. Roma ve Türk hukukunda Hata. Ankara: Turhan Yayınevi, 2005.
• Öztan, Bilge. Miras Hukuku. Ankara: Yetkin Yayınları, 13. Baskı, 2023.
• Özyakışır, Özkan. Konut ve Çatılı İşyeri Kiralarında Kira Bedeli. Ankara: Adalet Yayınevi, 2019.
• Pekdinçer, R. Taner-Toprakkaya Babalık, İrem. “Korona Virüs Salgınının Sözleşmelere Etkisi, İfa İmkansızlığı, İfa Güçlüğü Ve Uyarlama”. Covid 19 Salgınının Hukuki Boyutu, Hukukun Tüm Alanlarında Değerlendirmeler (Ed. Muhammet Özekes). İstanbul: XII Levha Yayıncılık, 2020, 303-322.
• Pekmez, Cüneyt “Bağışlamanın Geri Alınmasında “Ağır Suç” Kavramı Üzerine Bir Değerlendirme”. Ceza Hukuku ve Kriminoloji Dergisi, Yıl 2019; Sayı 7(2), 213-232.
• Reichel, Hans. Vertragsrücktritt wegen veränderter Umstände. Berlin: Ferdinand Keip Verlag, 1933.
• Remzi, Mehmet-Aydın, Sezer. Borçlar Hukuku Özel Hükümler. Ankara: İkinci Sayfa Basımevi, 2009.
• Rundel, Sylvia. “Rückforderung wegen Verarmung des Schenkers bei mehreren Beschenkten”. MittBayNot (2003), 177-186.
• Şahin Caner, Ayşenur. “Aile Hukukundan Doğan Yükümlülüklerin Önemli Ölçüde Yerine Getirilmemesi Nedeniyle Mirasçılıktan Çıkarma”. İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 13/2 (2022), 506-518.
• Şahin Caner, Ayşenur. “İleri Tarihli Çekle Yapılan Bağışlamanın Geri Alınması”. Adalet Dergisi 151/72 (2024), 571-591.
• Schwarz, Andreas. “Harbin Hususi Akitler Üzerindeki Tesiri”. Adliye Dergisi (1944), 186-202.
• Şenocak, Zarife. “Cezai Iskat ve Cezai Iskatın Hükümleri”. Prof. Dr. Ali Bozer'e Armağan. Ankara: BTHAE, 1998, 421-429
• Serozan, Rona. “BK Tasarısı’nın Eksiklikler ve Aksaklıklarının İfa ve İfa Engelleri Hukuku Alanından Örneklerlen Sergilenmesi”, HPD 6 (Mayıs 2006), 38-51.
• Serozan, Rona. Sözleşmeden Dönme. İstanbul: Vedat Yayıncılık, 2. Baskı, 2010.
• Sert Sütçü, Selin. “Bağışlama Sözleşmesi”. Borçlar Hukuku Özel Hükümler (Ed. Turgut Öz). Ankara: Seçkin Yayınevi, 2023, 175-192.
• Seyfarth, Sebastian. Schenkungsrückforderung wegen Notbedarfs: eine Untersuchung zur Geschichte und gegenwärtigen Dogmatik des Rückforderungsrechts des verarmten Schenkers gemäß § 528 BGB, Tübingen: Univ., Diss., 1998.
• Sirmen, Lale. Türk Özel Hukukunda Şart. Ankara: Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü, 1992.
• Spall, Lorenz. “Notar und Sozialrecht - Rechtsgestaltung im Spannungsverhältnis zwischen privater und öffentlicher Solidarität“, MittBayNot (2014), 211-220.
• Sulzer, Stefan Rober. Zweckstörungen im schweizerischen Vertragsrecht. Zürich: Schulthess Verlag, 2002.
• Tekinay, Selahattin-Akman, Sermet-Burcuoğlu, Haluk-Altop, Atilla. Borçlar Hukuku Genel Hükümler. İstanbul: Filiz Kitapevi, 7. Baskı, 1993.
• Tongsir, Ferih. “Bağışlama”. İstanbul Hukuk Mecmuası 18/3-4 (1952), 903-987.
• Tongsir, Ferit Bedii. Bağışlama, İstanbul: İsmail Akgütı Matbaası, 1953.
• Topuz, Seçkin. Türk-İsviçre ve Alman Borçlar Hukukunda Denge Bozulması ve İfa Güçlüğü Durumlarında Sözleşmeye Müdahale. Ankara: Yetkin Yayıncılık, 2009.
• Türkmen, Ahmet. “Yargıtay’ın Bağışlama Yaklaşımı Çerçevesinde Mehir ve Mehrin Geri Alınması”. Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 22/2 (2020), 541-576.
• Türkmen, Ahmet. Bağışlamanın Geri Alınması. Ankara: Adalet Yayınevi, 2019.
• Ulusoy, Feyza Eylül. Bağışlamanın Geri Alınması. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2023.
• Uzun, Tuba-Dörttepe Okutan, Ayşegül. “Mirasçının Mirasbırakanı Arayıp Sormaması, Mirasbırakana İlgi Göstermemesi, Anne ve Babasına Haber Vermeden Onların Tanımadığı Biriyle Evlenmesi Mirasçılıktan Çıkarma Sebebi Olabilir mi?”. Ankara Üni. Hukuk Fak. Dergisi 72/1 (2023), 45-66.
• Vardar Hamamcıoğlu, Gülşah. “İfa Edilmiş Bağışlama Sözleşmesinde Geri Alma Hakkının Hukuki Niteliği”. Maltepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 18/2 (2019), 257-273.
• Vardar Hamamcıoğlu, Gülşah. Bağışlama Sözleşmesi. Ankara: Adalet Yayınevi, 2. Baskı, 2020.
• Vollkommer, Martin - Schwaiger, Lutz. “Zur Frage der Vererblichkeit des Rückforderungsanspruchs aus BGB § 528 Abs. 1”, JZ 1996, 633-636.
• Wedemann, Frauke. “Rückforderung wegen Verarmung des Schenkers versus Elternunterhalt”, NJW (2011), 571-575.
• Yağcı, Kürşad. Cezai Mirasçılıktan Çıkarma. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2013.
• Yavuz, Cevdet vd. Türk Borçlar Hukuku Özel Hükümler. İstanbul: Beta Yayıncılık, 2014.
• Yavuz, Nihad. 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun Getirdiği Değişiklikler ve Yenilikler. Ankara, Adalet Yayınevi, 2. Baskı, 2012.
• Yeldan, Ali. Bağışlamadan Dönme. Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2002.
• Yıldırım, Abdülkerim. “Koronavirüs Krizinin Özel Hukuk Sözleşmelerine Etkisi”. THD 15/165 (2020), 986-995.
• Yılmaz, Çiğdem Mine. “Türk Hukukunda Yerine Getirilmiş Bağışlamanın Geri Alınması ve BGB. 313. Çerçevesinde Alman Federal Yüksek Mahkeme Kararının Düşündürdükleri”. İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 10/2 (2019), 712-727.
• Yılmaz, Merve. 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu ile Karşılaştırmalı Olarak Bağışlama Sözleşmesinin Sona Ermesi. İstanbul: XII Levha Yayıncılık, 2011.
• Yılmaz, Süleyman. “Dövize Endeksli Tüketici Kredilerinde Uyarlama Sorunu ve Yargıtay’ın Bakışı”. AÜHFD 59/1 (2010), 131-172.
• Zeranksi, Dirk. “Verjährung des Schenkungsrückforderungsanspruchs und Regress des Sozialhilfeträgers”. NJW (2020), 3409-3413.
• Zeranski, Dirk. “Anmerkung BGH: Grundstückswerterhöhung als Wertersatz für rückforderbare Schenkung”. NJW (2018), 3775-3778.
• Zeranski, Dirk. Der Rückforderungsanspruch des verarmten Schenkers, Überleitbarkeit, Abtretbarkeit, Verpfändbarkeit, Pfändbarkeit und Vererblichkeit des Rechts aus § 528 BGB Absatz 1 Satz 1 BGB. Berlin: Duncker § Humblot Verlag, 1998.