Mısır’da Tahkim Müessesesi ve Aile Arabuluculuğu Uygulamaları

Yıl 2019, Cilt: 6-7 Sayı: 1-2, 117 - 133, 11.05.2021

Mustafa Taş

Öz

Bu makale 1929 ve 2000 yıllarında vazedilen Mısır Medeni Kanunlarındaki tahkim uygulaması-
nı ve 2004 yılında çıkarılan Aile Mahkemelerinin Kurulması Kanununun öngördüğü aile mahke-
melerini ve bu mahkemeler çatısı altında faaliyet gösteren arabuluculuk merkezlerini deskriptif
bir şekilde ele almayı amaçlamaktadır. İslâm dininin tavsiye ettiği alternatif uyuşmazlık çözüm
metotlarından biri olan ve informel uygulama olarak köklü bir mazisi bulunan tahkime ilişkin kodi-
fikasyon Mısır Medeni Kanunlarında ilk kez 1929 yılında yapılmıştır. Daha sonra 2000 tarihli me-
deni kanunda tahkim, küçük değişikliklere uğramakla birlikte ana hatlarıyla muhafaza edilmiştir.
Mısır’da tahkim müessesesi yanında ayrıca Avrupa’da yirminci yüzyılın ikinci yarısından itibaren
uygulanan ve Avrupa Konseyi’nin tavsiye kararları ile pek çok dünya ülkesinde de yaygınlaşan
aile arabuluculuğu 2004 yılı itibariyle zorunlu olarak uygulanmaya başlamıştır. Bu çalışma, tahkim
ve arabuluculuk hakkında çerçeve sunacak bir girizgâhın ardından bu iki uygulamanın Mısır Me-
deni Kanunları ekseninde teorik boyutunu ve pratik uygulamasını ele alacaktır.

Anahtar Kelimeler

Tahkim, Aile Arabuluculuğu, İslâm Aile Hukuku, Mısır, Uyuşmazlık Çözümü.

Kaynakça

• Açık, Fatma. İslam Aile Hukukunda Tahkim Müessesesi ve Hakemin Boşama Yetkisi. Selçuk Üniversitesi, 2006.
• al-Ain. “Aile Anlaşmazlık Çözüm Ofisleri”. Erişim: 10 Şubat 2021. https://al-ain.com/ article/19601.
• al-Sharmani, Mulki. “Egyptian Family Courts: A Pathway of Women’s Empower- ment?” Hawwa 7/2 (September 1, 2009): 89-110. https://doi.org/10.1163/15692070 9X12511890014504.
• al-Sharmani, Mulki. “Legal Reform, Women’s Empowerment and Social Change: The Case of Egypt.” IDS Bulletin 41/2 (March 2010): 10-17. https://doi.org/10.1111/ j.1759-5436.2010.00118.x.
• al-Sharmani, Mulki. “Recent Reforms in Personal Status Laws and Women’s Empower- ment ‘Family Courts in Egypt.’” Cairo, 2007.
• Aydın, Mehmet Akif. “Hukūk-ı Âile Kararnâmesi.” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansik- lopedisi. 18/314-318. İstanbul: TDV Yayınları, 1998. https://islamansiklopedisi.org. tr/hukuk-i-aile-kararnamesi.
• Aydın, Mehmet Akif. “Muhammed Kadri Paşa.” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansik- lopedisi. 30:546. TDV Yayınları, 2005. https://islamansiklopedisi.org.tr/muhammed- kadri-pasa.
• Bernard-Maugiron, Nathalie - Dupret, Baudouin. “Breaking up the Family: Divorce in Egyptian Law and Practice.” Hawwa 6/1 (April 1, 2008): 52-74. https://doi. org/10.1163/156920808X298921.
• el-Alami, Dawoud S. “Establishment of Islamic Courts in Egypt.” Yearbook of Islamic and Middle Eastern Law Online 11/1 (n.d.): 229-240. https://doi.org/10.1163/22112987- 91000096.
• el-Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr b. Ferh. el-Câmiʿ li-Aḥkâmi’l- Ḳurʾân. thk. Ahmed el-Berdûnî ve İbrahim Ettafeyyiş. Kahire: Dâru’l-Kütübü’l- Mısriyye, 1384.
• Erik, Hamza. İslam Aile Hukukunda Tahkim Müessesesinin Günümüz Aile Hukuku Ile Mukayesesi. Atatürk Üniversitesi, 2016.
• Gürdal, Ayşe. İslâm Aile Hukuku Açısından İhtilafların Çözümünde Tahkim Yöntemi. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, 2007. Hukūk-ı Âile Kararnâmesi.
• Human Rights Watch. “Divorced from Justice: Women’s Unequal Access to Divorce in Egypt.” 2004.
• İbn Kudâme, Ebû Muhammed Muvaffakuddîn Abdullâh b. Ahmed. el-Muğnî. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 1405.
• İbnü’l-Arabî, Ebû Bekr Muhammed b. Abdillâh b. Muhammed el-Meâfirî. Aḥkâmü’l- Ḳurʾân. Beyrut: Dâru’l-Kütübü’l-İlmiyye, 1424.
• Masress. “Aile Anlaşmazlık Çözüm Ofisleri, Uzlaşma Az, Sorun ise Çok”. Erişim: 10 Şubat 2021, https://www.masress.com/rosaweekly/1025001.
• Masress. “Aile Mahkemesi Avukatı: Arabuluculuk Merkezlerinin Başarısı Yüzde Beşe Düştü”. Erişim: 10 Şubat 2021, https://www.masress.com/youm7/1829090.
• Özalpat, Didem. İslam Devletlerinde Toplumsal Cinsiyet ve Hukuk: İran ve Mısır Örneği. Ankara Üniversitesi, 2008.
• Parkinson, Lisa. Aile Arabuluculuğu. Ed. Yonca Fatma Yücel. 2018.
• Temel, Ahmet. “İslam Aile Hukukundaki Arabulucu-Hakemlik Uygulamasının Türkiye’de Aile Arabuluculuğuna Muhtemel Katkıları.” Darulfunun İlahiyat 30/2 (2019): 311-336.
• The Tahrir Institute for Middle East Policy. “Egypt Court System 101”. Erişim: 10 Şubat 2021. https://timep.org/transitional-justice-project/egypts-court-system-101/.
• Uygur, Muteber Gülsefa. İslâm Aile Hukukunda Hakemlik Kurumu. İstanbul Üniversitesi, 2015.
• Yıldırım, Mustafa. “Tahkîm.” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 39/411-413. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.