En Çok Gözetilen Ulus Kaydının İkili Yatırım Anlaşmalarının Usule İlişkin Hükümleri Üzerindeki Etkisi: Maffezini Davası

Yıl 2020, Cilt: 8 Sayı: 1-2, 89 - 123, 27.05.2021

Samet Sevgi

Öz

Uluslararası yatırım hukuku, büyük ölçüde iki taraflı ve bölgesel yatırım anlaşmaları üzerine kurulmuş bir hukuk alanıdır. Belirtilen yatırım anlaşmalarının en önemli bölümlerinden biri ise yatırımlara uygulanacak muamele standartlarıdır. Bu standartlardan en çok kullanım alanına sahip olan ve bu çalışmanın konusunu teşkil eden en çok gözetilen ulus muamelesi, ev sahibi devlet topraklarında yatırım yapan yabancı yatırımcılar arasındaki ayrımcılığın önlenmesi amacına hizmet etmektedir ve hemen hemen tüm ikili yatırım anlaşmalarında bu muamele standardına yer verilmiştir. Bu muamelenin ne şekilde uygulanacağı ve kapsamı gibi konular ise ikili yatırım anlaşmalarına eklenen en çok gözetilen ulus kayıtları vasıtasıyla düzenlenmektedir. Her ne kadar teorik olarak ifade edilmesi kolay da olsa, uygulamada özellikle bu kayıtların kapsamının ne şekilde yorumlanması gerektiği noktasında pek çok tartışmalar ve çelişkili yargı kararları ortaya çıkmıştır. Bu çalışmada, anlaşmalarda yatırımlara sağlanacak muamele standardı olarak yer alan en çok gözetilen ulus kayıtlarının usule ilişkin konulara teşmil edilip edilemeyeceği meselesi Maffezini kararı bağlamında ele alınmıştır. Maffezini kararı, uluslararası yatırım hukuku alanına geniş etkileri olan bir karar olarak dikkat çekmektedir. Amacımız, yatırım tahkiminde bir dönüm noktası olarak bilinen Maffezini kararının kendisinden sonra verilen yargı kararları, ikili yatırım anlaşmaları ve doktrin üzerindeki etkilerini ortaya koyarak en çok gözetilen ulus kayıtlarının usuli hükümlere teşmil edilip edilmeyeceği tartışmasının güncel durumunu ortaya koymaktır.

Anahtar Kelimeler

En Çok Gözetilen Ulus Muamelesi, En Çok Gözetilen Ulus Kaydı, Uluslararası Yatırım Hukuku, ICSID Tahkimi, İki Taraflı Yatırım Anlaşmaları

Kaynakça

• AYDOĞMUŞ, Yasemin; İki Taraflı Yatırım Anlaşmalarındaki En Ziyade Müsaadeye Mazhar Millet Kaydına İstinaden ICSID’e Başvuru İmkanı, Public and Private International Law Bulletin, V. 29, N. 1-2, 2009, s. 21-84.
• BAKLACI, Pınar; En Çok Gözetilen Ulus Kaydı ve Uyuşmazlık Çözüm Yollarına İlişkin Kurallar, Uluslararası Hukuk ve Politika, C. 5, S. 20, Aralık 2009.
• BAKLACI, Pınar; Uluslararası Yatırım Hukukunda En Çok Gözetilen Ulus Muamelesi, Beta Yayıncılık, 1. Baskı, İstanbul, Ekim 2009.
• CALAMITA, N. Jansen / ZELAZNA, Ewa; Most-Favoured Nation Clauses and the Centrality and Limits of General Principles, i inde: General Principles of Law and International Investment Arbitration, Ed. GATTINI, Andrea / TANZI, Attila / FONTANELLI, Filippo, Brill Nijhoff, 2018.
• CAMPBELL, McLachlan; International Investment Arbitration: Substantive Principles, Oxford University Press, 2010.
• DOLZER, Rudolf / MYERS, Terry; After Tecmed: Most Favored-Nation Clauses in Investment Protection Agreements, ICSID Review - Foreign Investment Law Journal, 2004, s. 49-60.
• DOUGLAS, Zachary; The MFN Clause in Investment Arbitration: Treaty Interpretation off the Rails, Journal of International Dispute Settlement, V. 2, N. 1, 2011, s. 97-113.
• FİGANMEŞE, İnci Ataman; The Impact of the Maffezini Decision on the Interpretation of MFN Clauses in Investment Treaties, Ankara Law Review, V. 8, N. 2, 2011, s. 221-237.
• GATTINI, Andrea / TANZI, Attila / FONTANELLI, Filippo, Brill Nijhoff; Under the Hood of Investment Arbitration: General Principles of Law, içinde: General Principles of Law and International Investment Arbitration, Ed. GATTINI, Andrea / TANZI, Attila / FONTANELLI, Filippo, Brill Nijhoff, 2018.
• KURTZ, Jürgen; The MFN Standard and Foreign Investment: An Uneasy Fit?, The Journal of World Investment & Trade, 2004, s. 861-886.
• MAUPIN, Julie; MFN-based Jurisdiction in Investor-state Arbitration: Is There Any Hope for a Consistent Approach?, Journal of International Economic Law, V. 2, N. 2, 2011, s. 357-392.
• NIKIERNA, Suzy; The Most-Favoured-Nation Clause in Investment Treaties, IISD Best Practices Series, 2017.
• PAZARCI, Hüseyin; Uluslararası Hukuk, Turhan Kitabevi, 15. Baskı, Ankara, 2016.
• RADI, Yannick; The Application of the Most-Favored-Nation Clause to the Dispute Settlement Provisions of Bilateral Investment Treaties: Domesticating the “Trojan Horse”, The European Journal of International Law, V. 18, N. 4, 2007, s. 757-774.
• RODRIGUEZ FAYA, Alejandro; The Most-Favored-Nation Clause in International Investment Agreements: A Tool for Treaty Shopping?, Journal of International Arbitration, V. 25, N. 1, 2008, s. 89-102.
• SCHILL, W. Stephen; Allocating Adjudicatory Authority: Most-Favoured-Nation Clauses as a Basis of Jurisdiction: A Reply to Zachary DOUGLAS, Journal of International Dispute Settlement, V. 2, N. 2, 2011, s. 353-371.
• SCHILL, W. Stephen; Multilateralization Investment Treaties Through Most Favored Nation Clauses, Berkley Journal of International Law, V. 27, 2009, s. 496-569.
• STOPPIONI, Edoardo; Jurisdictional Impact of Most-Favored-Nation Clauses, Max Planck Institute Luxembourg, Department of International Law and Dispute Resolution, January 2017.
• ŞANLI, Cemal; Uluslararası Ticari Akitlerin Hazırlanması ve Uyuşmazlıkların Çözüm Yolları, İstanbul, Beta, 2019.
• TELLİ, Serap; Devletler Hukuku Açısından Uluslararası Ticaret ve Kurumsallaşması, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü, Ankara, 1991.
• THULASIADHASS PR; Most-Favored-Nation Treatment in International Investment Law: Ascertaining the Limits through Interpretation, Amsterdam Law Forum, V. 7, 2015.
• VESEL, Scott; Clearing a Path Through a Tangled Jurisprudence; Most Favored-Nation Clauses and Dispute Settlement Provisions in Bilateral Investment Treaties, Yale Journal of International Law, V. 32, 2007, s. 125-189.
• Draft Articles on most-favoured-nation clauses with commentaries, Yearbook of the International Law Commission, 1978, vol. II, Part Two, http://legal.un.org/ilc/texts/instruments/english/commentaries/1_3_1978.pdf (son erişim: 1 Şubat 2021)
• OECD Working Paper on International Investment 2004/2, Most Favored Nation Treatment in International Law, September 2004, https://www.oecd.org/daf/inv/investment-policy/WP-2004_2.pdf (son erişim: 1 Şubat 2021).
• Report of the Working Group on the ‘Most-Favoured-Nation Clause’, UN Doc. A/CN.4/L.719, 20 Temmuz 2007, http://legal.un.org/docs/?symbol=A/CN.4/L.719 (sonerişim: 1 Şubat 2021)
• Study Group on the Most-Favoured-Nation Clause, Final Report, Annex to the Report of the ILC, UN doc. A/70/10, 14 Ağustos 2015, http://legal.un.org/ilc/sessions/67/a_70_10_advance_unedited.pdf (son erişim: 1 Şubat 2021)
• UNCTAD, Most Favored Nation Treatment, 1999, UNCTAD Series on Issues in International Investment Agreements, UNCTAD/HT/10 (Vol. III), http://unctad.org/en/Docs/diaeia20101_en.pdf (son erişim: 1 Şubat 2021)
• United Nations, Reports of International Arbitral Awards, The Ambatielos Claim (Greece, United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland), 6 Mart 1956, S. XII http://legal.un.org/riaa/cases/vol_XII/83-153_Ambatielos.pdf (son erişim tarihi: 1 Şubat 2021)
• United Nations Conference on Trade and Development, Latest Developments in Investor-State Dispute Settlement, IIA Monitor No. 1 (2008) International Investment Agreements, UNCTAD/WEB(ITE/IIA/2008/3) https://unctad.org/system/files/official-document/iteiia20083_en.pdf (son erişim tarihi: 1 Şubat 2021)
• Ambatielos Davası (Greece v. United Kingdom), International Court of Justice, Karar: 19 Mayıs 1953, https://www.icj-cij.org/public/files/case-related/15/015-19520701-JUD-01-00-EN.pdf (son erişim tarihi: 1 Şubat 2021)
• Plama Consortium Limited v. Republic of Bulgaria, ICSID Case No. ARB/03/24, Decision on Jurisdiction (2005), https://www.italaw.com/sites/default/files/case-documents/ita0669.pdf (son erişim tarihi: 1 Şubat 2021)
• Maffezini v. Spain, ICSID Case No. ARB/97/7, Award (2000), https://www.italaw.com/sites/default/files/case-documents/ita0481.pdf (son erişim tarihi: 1 Şubat 2021)
• Maffezini v. Spain, ICSID Case No. ARB/97/7, Decision on Jurisdiction (2000), https://www.italaw.com/sites/default/files/case-documents/ita0479.pdf (son erişim tarihi: 1 Şubat 2021)
• Tecmed v. Mexico, ICSID Case No. ARB (AF)/00/2, Award, 43 I.L.M. 133 (2003), https://www.italaw.com/sites/default/files/case-documents/ita0854.pdf (son erişim tarihi: 1 Şubat 2021)
• RosInvest Co. (U.K. v. Russia), Arb. V07/2005, Award on Jurisdiction (SCC 2007), https://www.italaw.com/sites/default/files/case-documents/ita0719.pdf (son erişim tarihi: 1 Şubat 2021)
• Salini Costruttori S.p.A. v. Jordan, ICSID Case No. ARB/02/13, Decision on Jurisdiction (2004), https://www.italaw.com/sites/default/files/case-documents/ita0735.pdf (son erişim tarihi: 1 Şubat 2021)
• Gas Natural SDG v. Argentina, ICSID Case No. ARB/03/1 0, Decision of the Tribunal on Preliminary Questions on Jurisdiction (2005), https://www.italaw.com/sites/default/files/case-documents/ita0354.pdf (son erişim tarihi: 1 Şubat 2021)
• Suez et al. v. Argentine Republic, ICSID Case No. ARB/03/17, Decision on Jurisdiction (2006), https://www.italaw.com/sites/default/files/case-documents/ita0819.pdf (son erişim tarihi: 1 Şubat 2021)
• Telenor v. Hungary, ICSID Case No. ARB/04/15, Award (2006), https://www.italaw.com/sites/default/files/case-documents/ita0858.pdf (son erişim tarihi: 1 Şubat 2021)
• Siemens A.G. v. Argentina, ICSID Case No. ARB/02/8, Decision on Jurisdiction (2004), https://www.italaw.com/sites/default/files/case-documents/ita0788.pdf (son erişim tarihi: 1 Şubat 2021)