Terör Örgütü Üyeliği Sebebiyle Vatandaşlıktan Çıkarmanın Uluslararası Hukuk Açısından Değerlendirilmesi

Yıl 2021, Cilt: 9 Sayı: 2, 311 - 340, 24.12.2021

Yeşim Yıldız

Öz

İnsan haklarının gelişimi doğrultusunda, uluslararası hukukta her bireyin vatandaşlık hakkının olduğu kabul
edilmektedir. Ancak bazı durumlarda bireyler çeşitli sebeplerle vatansız kalabilmektedir. Bireylerin han-
gi koşullarda vatandaşlıktan çıkarılabilecekleri, 1961 tarihli Birleşmiş Milletler Vatansızlığın Azaltılmasına
Dair Sözleşmesi’nde belirtilmiştir. Devletlerin söz konusu Sözleşmede belirtilen haller haricinde, bireyleri
vatandaşlıktan çıkarma hakları bulunmamaktadır. Aynı zamanda, 1961 tarihli Birleşmiş Milletler Vatansız-
lığın Azaltılmasına Dair Sözleşmesi ve 1997 tarihli Avrupa Vatandaşlığı Sözleşmesi bireyin vatansız kalacak
olması durumunda, devletlerin vatandaşlıktan çıkarma hakları olsa dahi, vatandaşlıktan çıkarmayı yasak-
lamaktadır. Çalışmada, öncelikle, vatandaşlık hakkına değinilecek sonrasında vatandaşlık ve vatansızlık hu-
susundaki temel belgeler ele alınacaktır. Bu temel belgelere dayanarak, devletlerin bireyleri terör örgütü
üyeliği sebebiyle vatandaşlıktan çıkarmalarının mümkün olup olmadığına ilişkin cevaplar aranacaktır.

Anahtar Kelimeler

Vatandaşlık Hakkı, Vatandaşlıktan Çıkarma, Terörizm, Uluslararası Hukuk, Vatansızlık.

Kaynakça

• ADJAMI, Mirna / HARRINGTON, Julia; The Scope and Content of Article 15 of the Universal Declaration of Human Rights, Refugee Survey Quarterly, Vol. 27, Issue 3, 2008, s. 93-109.
• ALTUĞ, Yılmaz; Vatansızlar Hakkında İki Birleşmiş Milletler Sözleşmesi, İstanbul Üni- versitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Sayı: 29(1-2), 2011, s. 201-217.
• ARNELL, Paul; The legality of the citizenship deprivation of UK foreign terrorist figh- ters, ERA Forum, Vol. 21, 2020, s. 395-412.
• ASLAN, Volkan; Amerikalılar Arası İnsan Hakları Sistemi, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: 3, Sayı: 2, 2012, s. 261-296.
• AYBAY, Rona; Yurttaşlık (Vatandaşlık) Hukuku Ders Kitabı ve Temel Yasa Metinleri, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, Ankara, 1982.
• BATCHELOR, Carol; The 1954 Convention Relating to the Status of Stateless Persons: Implementation within the European Union Member States and Recommendations for Harmonization, Refuge: Canada’s Journal on Refugees, Vol. 22(2), 2005, s. 31-58.
• BAUBOBK, Rainer; The Rights and Duties of External Citizenship, Citizenship Studies 13 (5), 2009, s. 475-499.
• BİNGÖL SCHRIJER, Bilge; Vatandaşlık Hakkının Kapsamı ve Egemenlik İlişkisi Üze- rine Bir Değerlendirme, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Der- gisi, 22 (1), Şubat 2019, s. 199-265.
• BİRİNCİ, Görkem; İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi’nin Kısa Tarihi I: Milletler Cemiyeti’nden Birleşmiş Milletler’e, Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 7 (2), 2017, s. 50-81.
• BOEKESTEIN, Tom L.; Deprivation of Nationality as a Counter-Terrorism Tool: a Comparative Analysis of Canadian and Dutch Legislation, The Transnational Human Rights Review, Vol. 5, 2018, s. 23-62.
• BOLHUIS, Maarten P. / van WIJK, Joris; Citizenship Deprivation as a Counterterrorism Measure in Europe; Possible Follow-Up Scenarios, Human Rights Infringements and the Effect on Counterterrorism, European Journal of Migration and Law, Vol. 22, 2020, s. 338-365.
• BRUBAKER, Rogers; Citizenship and Nationhood in France and Germany, Harvard University Press, Cambridge, 1992.
• ÇELİKEL, Aysel / GELGEL, Günseli; Yabancılar Hukuku, 22. Baskı, Beta Yayınları, İstanbul, 2016.
• DWORKİN, Anthony; Beyond Good and Evil: Why Europe Should Bring Isis Foreign Figh- ters Home, European Council on Foreign Relations Policy Brief, Ekim 2019, s. 1-20.
• GALLELLI, Francesca; Why Depriving Shamima Begum of her UK Citizenship Breac- hes International Law, Oxford Human Rights Hub, Blog yazısı, 19 Mart 2019.
• GOODWIN-GILL, Guy; S. Mr Al-Jedda, Deprivation of Citizenship, and International Law, Seminar at Middlesex University on 14 February 2014.
• GRANT, John P. / BARKER, J. Craig; ‘The Harvard Research: Genesis to Exodus and Beyond’, The Harvard Research in International Law: Contemporary Analysis and Appraisel, Fred B Rothman & Co, 2007, s. 1-40.
• GÜLAN, Aydın / ŞİRİN, Mustafa Ruhi / ŞİRİN, Memduh Cemil; 1. Türkiye Çocuk Hakları Kongresi Yetişkin Bildirileri Kitabı-2, Çocuk Vakfı Yayınları, İstanbul, Şubat 2011.
• GÜNGÖR, Gülin; Avrupa Vatandaşlık Sözleşmesi, Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, Sayı: 17, s. 229-250.
• GÜNGÖR, Gülin; Vatansızlığın Azaltılmasına Dair Birleşmiş Milletler Sözleşmesinin Bazı Hükümlerinin 5901 Sayılı Türk Vatandaşlığı Kanunu Üzerindeki Etkisi, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Sayı: 63 (3), 2014, s. 479-507.
• GÜR, Hande; Devlet-Dışı Aktörlere Karşı Meşru Savunmada İsteksiz veya Aciz” Doktrini, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2016.
• HARVEY, Alison; Deprivation of nationality: Implications for the fight against stateless- ness, Questions of International Law, Zoom in 31, 2016, s. 21-38.
• HEATER, Derek; What is Citizenship, Polity Press, Cambridge, 1999.
• HUDSON, Manley O.; Report on Nationality, Including Statelessness, Document: A/ CN.4/50, Yearbook of the International Law Commission, 21 Şubat 1952, Vol. 2.
• İNAN, Ali Naim; Çocuk Hukuku, Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yayınları, İstan- bul, 1968.
• KAYA, Ayhan; “Avrupa Birliği Bütünleşme Sürecinde Yurttaşlık, Çokkültürcülük ve Azınlık Tartışmaları: Birarada Yaşamanın Siyaseti,”: Ayhan Kaya ve Turgut Tarhanlı (der.), Türkiye’de Çoğunluk ve Azınlık Politikaları: AB Sürecinde Yurttaşlık Tartış- maları, Tesev Yayınları, İstanbul, 2005.
• KAYA, İbrahim / YILMAZ EREN, Esra; Türkiye’deki Suriyelilerin Hukuki Durumu Arada Kalanların Hakları ve Yükümlülükleri, Seta Yayınları, İstanbul, 2015.
• KAYA, İbrahim; Terörle Mücadele ve Uluslararası Hukuk, Usak Yayınları, 1. Baskı, An- kara, 2005.
• MACKLİN, Audrey; The Return of Banishment: Do the New Denationalisation Policies Weaken Citizenship?, Editor: Rainer Bauböck, Debating Transformations of National Citizenship, s. 163-172.
• MANTU, Sandra; ‘Terrorist’ citizens and the human right to nationality, Journal of Con- temporary European Studies, Vol. 26, No. 1, 2018, s. 28-41.
• MANTU, Sandra; Citizenship in times of terror: citizenship deprivation in the UK, Conferen- ce: ECPR Standing Groups, Konferans Notu, 29 Mart - 2 Nisan 2015, Warsaw, s. 1-20.
• MARSHALL, T. H. / BOTTOMORE, Tom B.; Yurttaşlık ve Toplumsal Sınıflar, Çev. Ayhan Kaya, Gündoğan Yayınları, Ankara, 2000.
• MATIAS, Gonçalo; Citizenship as a Human Right-The Fundamental Right to a Spesific Citizenship, Palgrave Macmillan, 2016.
• MOUFFE, Chantal; Demokratik Yurttaşlık ve Siyasi Topluluk, Çev. Koray Çalışkan, Bi- rikim Dergisi, Sayı 55, Kasım 1993.
• ODMAN, Tevfik; Vatansızların Hukuki Durumu ve Türk Hukuku, 1. Baskı, Çağ Üniver- sitesi, Adana, 2011.
• OWEN, David; On the Right to Have Nationality Rights: Statelessness, Citizenship and Human Rights, Netherlands International Law Review, Vol. 65, 2018, s. 299-317.
• ÖZBEK HADİMOĞLU, Nimet / TEKSOY, Barış; Vatansızlığın Azaltılmasına Dair BM Sözleşmesi (1961) Karşısında Türk Vatandaşlığı Kanunu, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Cilt: 26, Sayı: 107, Temmuz 2013, s. 221-244.
• ÖZKAZANÇ, Alev; Toplumsal Vatandaşlık ve Neo-Liberalizm Sorunu, Ankara Üniver- sitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, Sayı 64 (1), 2009, s. 247-274.
• POCOCK, J. G. A.; The Ideal of Citizenship since Classical Times ‘Theorizing Citizens- hip’, Suny Press, New York, 1995, s. 29-52.
• SHAHEEN, Neda; Discriminatory Nationality Laws Must Be Eliminated in Order to Eradicate Statelessness, DePaul Journal for Social Justice, Vol. 11(2), 2018, s. 1-17.
• SHYAM, Radhe; UN Convention on the Nationality of Married Women, International Journal of Multidisciplinary Research and Development, Vol 2(3), 2015, s. 719-720.
• SPIRO Peter J. / BOSNIAK, Linda; An Emerging International Law of Citizenship?, Proceedings of the Annual Meeting (American Society of International Law), Vol. 101, Mart 2011, s. 89-94.
• SPIRO, Peter J.; A New International Law of Citizenship, The American Journal of Inter- national Law, Vol. 105, No. 4, Kasım 2011, s. 694-746.
• TUININGA, Emma; Proportionality and the United Kingdom’s policy on Nationality Deprivation as a Counter-Terrorism Measure: A Case for Concern, International Law and Global Governance - Master Thesis, 2018.
• UNHCR, “Guidelines: Field Office Activities Concerning Statelessness”, IOM/66/98 - FOM/70/98, 28 Eylül 1998.
• van WAAS, Laura; Fighting Statelessness and Discriminatory Nationality Law in Europe, European Journal of Migration and Law, Vol. 14, 2012, s. 243-260.
• VEDASCHİ, Arianna / GRAZİANİ, Chiara; Citizenship Revocation in Italy as a Coun- ter-Terrorism Measure, VerfBlog, 2019.
• WAUTELET, Patrick; Deprivation of citizenship for ‘jihadists’ Analysis of Belgian and French practice and policy in light of the principle of equal treatment, Rimo Bundel, Vol. 30, 2017, s. 49-74.
• WORSTER, William Thomas; The Obligation to Grant Nationality to Stateless Children Under Customary International Law, Michigan State International Law Review, Vol. 27, 2019, s. 1-52.
• WORSTER, William Thomas; The Obligation to Grant Nationality to Stateless Children Under Treaty Law, Tilburg Law Review, Vol. 24, No. 2, 2019, s. 204-216.
• ZEDNER, Lucia; Citizenship Deprivation, Security and Human Rights, European Jour- nal of Migration and Law, Vol. 18, 2016, s. 222-242.