Hukukun Teleolojisi

Yıl 2023, Cilt: 11 Sayı: 1, 495 - 518, 31.08.2023

Muzaffer Dülger

https://doi.org/10.56701/shd.1289406

Öz

Teleolojik düşünce, her nesneyi, yaşam formunu, doğal veya kurumsal mekanizmayı, insan ve hukuk da dahil olmak üzere, varoluşundan gelen bir hedefe sahip varlık olarak kavrar. Bu şekliyle teleolojik düşünme yöntemi de her fenomeni, ortaya çıktığı sebebe bağlı değil, hizmet ettiği nihai hedefe göre açıklar. Bu konuda ilk sorunsal ünlü ‘arkhe’ sorusunu meydana getirirken, ikinci soru ‘telos’ hakkındadır. Hukuk felsefesi alanında da teleolojik bakış açısına sahip önemli bir düşünce geleneği bulunmaktadır ve bu çalışma, klasik filozoflardan başlayarak Jhering, Pound, Radbruch ve Fuller’a dek pek çok modern düşünürün içinde bulunduğu bu bakış açısının analizine özgülenmiştir. Bu filozofların teleolojik tartışmalarından bazı önemli kavramsal çıktılar sudur etmiştir. Adalet, hukuk güvenliği ve pratik amaç, bu bağlamda öne çıkan üç kavramdır. Bu üç kavramın çatışkılı ilişkileri ve doğaları, Çobanoğlu, Aral ve Çağıl gibi bazı Türk hukuk düşünürlerinin de katılmış olduğu bu teleoloji tartışmalarının ana temasını meydana getirmiştir. Bu çalışmada bizler işbu çalışmalar vasıtasıyla, teleolojik çatışkıyı analiz etmeye ve bu konunun felsefi ve hukukbilimsel açılımlarına işaret etmeye çalışacağız.

Anahtar Kelimeler

Teleoloji, Radbruch, Çobanoğlu, Fuller, Adalet, Pratik Amaç, Hukuk Güvenliği

Legal Teleology

Öz

Teleological thought comprehends every object, life form, natural or institutional mechanism, including human beings and the law, as a being has an ultimate purpose in existing. So teleological method of thinking explains every phenomena in terms of the ultimate purpose it serve, rather than of the cause by which it arise. While the second philosophical question is well known ‘arkhe’ question, but the first one is about ‘telos’. There is also an important tradition of thought has a teleological point of view in legal philosophy; and this study is allocated to analyzing this viewpoint consisting of many legal philosophers, from classical philosophers to modern thinkers like Jhering, Pound, Radbruch and Fuller. Some impotant concetual outcomes have emerged from these philosophers’ teleological discussions. Justice, legal security and practical aim are three prominent concepts within this context. The antinomical correlations and natures of these three concepts have constituted main themes of these teleological discussions which also some Turkish legal thinkers like Çobanoğlu, Aral and Çağıl participated in. In this study, we will try to analyze the teleological antinomy, and to point out the philosophical and jursiprudential expansions of this subject, by means of these studies above-cited.

Anahtar Kelimeler

Teleology, Çobanoğlu, Radbruch, Fuller, Justice, Legal Security, Practical Aim

Kaynakça

• - Aktaş, Sururi, Prosedürel Doğal Hukuk: Lon L. Fuller’in Hukuk Kavramı, İstanbul: On İki Levha Yay., 2011.
• - Aral, Vecdi, Hukuk ve Hukuk Bilimi Üzerine, 7.b., İstanbul: XII Levha Yay., 2010
• - Aristoteles, Metafizik, çev. Y. Gurur Sev, 2.b., İstanbul: Pinhan Yay., 2016
• - Aristoteles, Politika, çev. Mete Tunçay, İstanbul: Remzi Kitabevi, 1975.
• - Aydın, Melike Belkıs, “İyi İnsanlar Kötü Kurallara İtaat Etmez: Gustav Radbruch”, Çağdaş Hukuk Düşüncesine Giriş, ed. Ertuğrul Uzun, İstanbul: İthaki Yay., 2015.
• - Bodenheimer, Edgar, Jurisprudence: The Philosophy and Method of the Law, Massachussetts: Harvard University Press, 1974.
• - Boynukalın, Ertuğrul “Mekasıdü’ş-Şeria”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/makasidus-seria (26/04/2023).
• - Cevizci, Ahmet, Paradigma Felsefe Sözlüğü, İstanbul: Paradigma Yay., 1999
• - Copp, David, “Legal Teleology: A Naturalist Account of The Normativity of Law”, Dimensions of Normativity: New Essays on Metaethics and Jurisprudence, ed. David Plunkett, Scott Shapiro, Kevin Toh, New York: Oxford University Press, 2019, 45-64.
• - Davitt, Thomas E., “Law as Means to End: Thomas Aquinas”, Vanderbilt Law Review, Vol.14 (Dec.-1960), 65-99.
• - Çağıl, Orhan Münir, Hukuk ve Hukuk İlmine Giriş, 4.b., İstanbul: Fakülteler Matbaası, 1971.
• - Çobanoğlu, Rahmi, Hukukta Gaye Problemi, İstanbul: Sermet Matbaası, 1964.
• - Dülger, Muzaffer, “John Stuart Mill ve Hukuk Kuramına Etkileri”, Beytulhikme Int. J. Phil. 10/4 (2020), 1471-1493.
• - Dülger, Muzaffer, “Adam Smith Felsefesinde Hukukun Temelleri”, Felsefi Düşün – Akademik Felsefe Dergisi (İskoç Aydınlanması), ed. Gökhan Murteza, Sayı:16 (Nisan-2021), 62-81.
• - Güriz, Adnan, Hukuk Felsefesi, 8.b., Ankara: Siyasal Kitabevi, 2009.
• - Hayek, Friedrich August von, Özgürlüğün Anayasası, çev. Yusuf Ziya Çelikkaya, Ankara: Binbang Yay., 2013
• - Heper, Altan, Serbest Hukuk Akımı: Sosyal Bir Olgu Olarak Hukuk, İstanbul: On İki Levha Yay., 2016
• - Işıktaç, Yasemin, Hukuk Felsefesi5.b., İstanbul: Filiz Kitabevi, 2018
• - İşsevenler, O. Vahdet, Kurucu İktidarın Eleştirisi: Anaysanın Maddi ve Fail Nedeni, İstanbul: Pinhan Yay., 2019
• - İşsevenler, O. Vahdet, “Hukukun Erdemi ve Fuller’ın Ahlakları”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, Cilt:74, Sayı:2 (2016), 573-590
• - Jhering (Ihering), Rudolf von, Law as A Means to An End, trans.by. Isaac Husik, Boston: Boston Book Co., 1913.
• - Jhering, Rudolf von, Hukuk Uğruna Savaş, çev. Rasih Yeğengil, İstanbul: Sinan Basım ve Neşriyat Evi, 1935
• - Kant, Immanuel, Ahlak Metafiziği: Hukuk Öğretisi, çev. Altan Heper, İstanbul: Fol Kitap, 2022
• - Metin, Sevtap / Heper, Altan, Ceza Hukuku Felsefesine Katkı: Radbruch Formülü, İstanbul: Tekin Yay., 2014. (Kısaca: Radbruch Formülü)
• - Münif Paşa, Hikmet-i Hukuk, haz. Gökhan Doğan, Konya: Çizgi Kitabevi, 2016.
• - Özcan, Mehmet Tevfik, “Ethics and Law: Reassessment on the Legal Positivism”, Philosophy Study 4/2 (Feb.-2014), 75-96
• - Peters, Francis E., Antik Yunan Felsefesi Terimleri Sözlüğü, çev.&haz. Hakkı Hünler, İstanbul: Paradigma Yay., 2004.
• - Posner, Richard A., Law, Pragmatism and Democracy, Cambridge: Harvard University Press, 2003
• - Pound, Roscoe, “The End of Law as Developed in Legal Rules and Doctrines”, Harvard Law Review, Vol.27, No.3 (Jan.-1914), 195-234.
• - Pound, Roscoe, “The End of Law as Developed in Juristic Thought”, Harvard Law Review, Vol.27, No.7 (May-1914), 605-628.
• - Pound, Roscoe, “The End of Law as Developed in Juristic Thought - II”, Harvard Law Review, Vol.30, No.3 (Jan.-1917), 201-225.
• - Pound, Roscoe, An Introduction to Philosophy of Law, New Haven & London: Yale University Press, 1922.
• - Radbruch, Gustav; “Yasal Haksızlık ve Yasa Üstü Hukuk”, çev. Sevtap Metin, Altan Heper, Ceza Hukuku Felsefesine Katkı: Radbruch Formülü, İstanbul: Tekin Yay., 2014, 74-101.
• - Ratnapala, Suri, Jurisprudence, New York: Cambridge University Press, 2009.
• - Spencer, Herbert, Devlete Karşı İnsan, çev. Yavuz Selim Altındal, İstanbul: Litera Yay., 2016.