Veto (Geri Gönderme) Yetkisinin Anlamı, Türk Anayasalarında Düzenlenişi ve Yasama Fonksiyonunun Özellikleri Açısından İncelenmesi

Yıl 2024, Cilt: 12 Sayı: 1, 160 - 174, 23.07.2024

Onur Hamurcu

https://doi.org/10.56701/shd.1383586

Öz

Veto kurumu ile hatalı ya da hukuka aykırı olduğunu düşünülen kanunların bir kez daha görüşülmesi amaçlanır. Veto ve geri gönderme kavramı teknik anlamda iki farklı kavramdır. Bu farklılık ikinci görüşmedeki kabul sayıları açısından ortaya çıkmaktadır. Şayet ikinci görüşmede aynı metin farklı bir çoğunluk öngörülmeden kabul edilebiliyorsa burada bir geri gönderme yetkisinin varlığından bahsedilmektedir. Bununla birlikte ilk kabulden daha farklı bir çoğunluk öngörülmüş ise burada bir veto yetkisi söz konusudur. Cumhuriyet öncesi dönemde mutlak veto şeklinde karşımıza çıkan durum mevcut haliyle güçleştirici veto yetkisine evrilmiştir. Yasama organının özellikle aslilik ilkesi kapsamında veto yetkisinin bir geri gönderme biçiminde düzenlenmesi, olası siyasi çatışmalardan kaçınmak adına Cumhurbaşkanına kanunların yürürlüğü öncesinde, iptal davası açma yetkisi vermek ve kanunlaşan metni yürürlüğe girmeden yargı denetimine tabi kılmak gibi alternatiflerin düşünülmesi son derece önemlidir.

Anahtar Kelimeler

Veto, Anayasa, Cumhurbaşkanı, Yasama, Kanun

The Meaning of the Veto Power, Its Regulation in Turkish Constitutions and Its Examination in Terms of the Characteristics of the Legislative Function

Öz

The aim of the veto institution is to re-negotiate the laws that are thought to be erroneous or unlawful. The concept of veto and repatriation are technically two different concepts. This difference emerges in terms of the number of acceptances in the second interview. If the same text can be accepted in the second meeting without a different majority, the existence of an authority to send back is mentioned. However, if a different majority than the initial acceptance is envisaged, there is a veto power. The situation that appeared as an absolute veto in the pre-Republic period has evolved into a difficult veto power in its current form. It is extremely important to consider alternatives such as arranging the veto power of the legislative body in the form of a return, especially within the scope of the principle of substantiveness, giving the President the authority to file an annulment lawsuit before the laws come into force in order to avoid possible political conflicts, and subjecting the enacted text to judicial review before it comes into force.

Anahtar Kelimeler

Veto, Constitution, President, Legislative, Law

Kaynakça

• Aliefendioğlu, Yılmaz. “Yasaların Cumhurbaşkanınca Geri Gönderilmesi”. Amme İdaresi Dergisi, 21/1, (Mart 1998), 5-38.
• Anayurt, Ömer. “1924 Anayasası’nda Meclis-Yürütme İlişkileri”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi 8, Sa. 39, (Kasım 1997), 673-694.
• Anayurt, Ömer. Anayasa Hukuku Genel Kısım. Ankara: Seçkin Yayınları, 6. Basım, 2023.
• Atar, Yavuz. Türk Anayasa Hukuku. Ankara: Seçkin Yayınları, 16. Baskı, 2023.
• Başarır, Mehtap. “San Francisco Konferansı Sürecinde Büyük Devletlerin Veto Yetkisi Üzerine Tartışmalar”. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 46, (Ekim 2021), 24-41. https://doi.org/10.52642/susbed.891970
• Batum, Süheyl vd., Anayasa Hukuku. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 1. Basım, 2021.
• Black, Charles L. “Some Thoughts On The Veto”, Law and Contemporary Problems, Vol.40, No.2, (Spring 1976), 87-101.
• Bulmer, Elliot. Presidential Veto Power, (International Institute for Democracy and Electoral Assistance (International IDEA), 2. E., 2017.
• Çoban, Ali Rıza. Anayasayı Değiştirme Yetkisi Sınırları ve Denetimi. Ankara: Adalet Yayınevi, 1. Basım 2011.
• Doğan, Bayram – Geyik, Ali Fuat. “Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminde Kuvvetler Ayrılığı İlkesi”. Süleyman Demirel Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 10/2, (2020), 19-45.
• Döner, Ayhan. Türk Anayasa Hukuku. Ankara: Yetkin Yayınları, 3. Basım, 2023.
• Erat, Veysel. “Türkiye’de Cumhurbaşkanının Halk Tarafından Seçilmesinin Hükümet Sistemi Üzerinde Etkileri”, Yönetim Bilimleri Dergisi, C. 13, Sa. 25, (2015), 325-355.
• Fendoğlu, Hasan Tahsin. Anayasa Hukuku. Ankara: Yetkin Yayınları, 8. Basım, 2020.
• Fendoğlu, Hasan Tahsin. Türk Anayasa Hukuku Tarihi. Ankara: Yetkin Yayınları, 1. Basım, 2021.
• Gören, Zafer. Anayasa Hukuku. Ankara: Yetkin Yayınları, 4. Basım, 2019.
• Gözler, Kemal. Anayasa Hukukunun Genel Teorisi Cilt I. Bursa: Ekin Yayınevi, 2. Basım, 2020.
• Gözler, Kemal. Anayasa Hukukunun Genel Teorisi Cilt II. Bursa: Ekin Yayınevi, 2. Basım, 2020.
• Gül, Cengiz. İktidarın Sınırlandırılması ve Hukuk Devleti. Ankara: Yetkin Yayınevi, 1. Basım, 2010.
• İba, Şeref. “Cumhurbaşkanınca Yayımlanması Kısmen veya Tamamen Uygun Bulunmayan Kanunların Meclise Geri Gönderilmesi”. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 52/3, (2003), 300-316. Kaboğlu, İbrahim Ö. Anayasa Hukuku Dersleri, İstanbul: Legal Yayıncılık, 8. Basım, 2012.
• Kanadoğlu, Osman Korkut – Duygun, Ahmet Mert. Anayasa Hukukunun Genel Esasları. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2. Basım, 2021.
• Keser, Hayri. “Başkanlık Sisteminde Yasama ve Yürütme Organları Arasındaki Karşılıklı Etkileşim Araçları Açısından Türkiye-ABD Hükümet Sistemlerinin Karşılaştırılması”, Akdeniz Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.11-S.2, (Aralık 2021), 165-182.
• Keser, Hayri. “Türk Hukukunda Cumhurbaşkanının Kanunları Denetleme Yetkisi”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 11, Sayı 1-2, (2003), 139-163.
• Keskinsoy, Ömer. “Anayasa Değişikliklerine Dair Kanunlar Bakımından Onay, Veto Kavramlarının Anlamı ve Referandum Sürecinde Yargısal Denetim Sorunu”, Erzincan Hukuk Fakültesi Dergisi, XV/3-4, (2011), 47-68.
• McGowan, Carl. “The President’s Veto Power: An Important Instrument of Conflict in Our Constitutional System”, San Diego Law Review, Vol.23, No. 4, (July/August 1986), 791-821.
• Metin, Yüksel. “Cumhurbaşkanının Geri Gönderme Yetkisi”. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 1/1, (Mart 1996), 171-197.
• Nomer, Mert. ABD Başkanlık Sisteminde Başkanın Yetkileri. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 1. Basım, 2013.
• Ovalı, Ali Şevket. "Türkiye-Nato İlişkilerinde Veto Krizleri: Benzerlikler Ve Farklılıklar Üzerine Bir Değerlendirme". Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 1-21. https://doi.org/10.33630/ausbf.1192846. https://sbfdergi.ankara.edu.tr/dergi/erken_gorunum/2096---Ali-Sevket-Ovali.pdf. (Erişim: 30.10.2023)
• Özbudun, Ergun. Türk Anayasa Hukuku. Ankara: Yetkin Yayınları, 23. Basım, 2023.
• Özsoy Boyunsuz, Şule. “TBMM’nin Azalan Yetkileri ve Eriyen Gücü”, https://aposto.com/s/tbmmnin-azalan-yetkileri-ve-eriyen-gucu. (Erişim: 18.04.2024)
• Sulu, Muhammed. “Limited Ortaklıklardaki Veto Hakkı ve Veto İşleminin Hükümsüzlüğüne Dair İncelemeler”. MÜHF Hukuk Araştırmaları Dergisi, 29/1, (Haziran 2023), 574-595. https://doi.org/10.33433/maruhad.1289626
• TDK, Türk Dil Kurumu. “Türk Dil Kurumu Sözlükleri”. Erişim 5 Mayıs 2023. https://sozluk.gov.tr/
• Tanör, Bülent – Yüzbaşıoğlu, Necmi. Türk Anayasa Hukuku, İstanbul: Beta Yayınları, 21. Basım, 2023.
• Teziç, Erdoğan. Anayasa Hukuku, İstanbul: Beta Yayıncılık, 16. Basım, 2023.
• Teziç, Erdoğan. “Cumhurbaşkanının Geri Gönderme Yetkisi”. https://anayasa.gov.tr/media/4835/tezic.pdf, 83-94. (Erişim: 05.09.2023)
• Yaman, Abdulsemet – Ünal, Havva. “Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminin Yürütme Erki Bağlamında Değerlendirilmesi”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, C. 26, Sa. 2, (2021), 225-246.