Liability Insurance as a Guarantee of the Air Carrier's Liability in Cases of Death and Bodily Injury of the Passenger

Yıl 2024, Cilt: 12 Sayı: 1, 283 - 326, 23.07.2024

Zeynep Arslan

https://doi.org/10.56701/shd.1447093

Öz

The subject of this study is the financial liability insurance that the carrier are obliged to take out as regulated under the Turkish Civil Aviation Code (TCAC). Article 132 of the TCAC regulates that carriers authorized to carry passengers, cargo and mail are obliged to have financial liability insurance as a coverage for compensation claims arising from damages. The causes of liability for the carrier are specified in the TCAC as death of the passenger or any bodily injury (Art. 120), loss of or damage to the registered baggage or cargo (Art. 121) and delay in the carriage of the passenger, baggage or cargo (Art. 122). Therefore, this liability insurance provides coverage for claims for damages arising from the carrier's contractual liability. However, the liability of the carrier is limited as a rule. For this reason, the liability insurance is concluded over an insurance amount equal to the limit of liability stipulated in the law. This study is limited to the liability of the carrier for the death or bodily injury of the passenger. Therefore, liability for damage to baggage or cargo is outside the scope of this study. The scope of the air carrier liability insurance coverage in case of death or bodily injury of the passenger will be analyzed in this study.

Anahtar Kelimeler

Carrier, Air Carriage Contract, Air Law, Compulsory Financial Liability Insurance, Turkish Civil Air Code

Yolcunun Ölümü ve Bedensel Zarara Uğraması Durumlarında Hava Taşıyıcısının Sorumluluğunun Teminatı Olarak Mali Sorumluluk Sigortası

Öz

Çalışmamızın konusunu Türk Sivil Havacılık Kanunu’nda (TSHK) düzenlenen taşıyıcının yaptırmakla yükümlü olduğu mali sorumluluk sigortası oluşturmaktadır. TSHK m. 132’de yolcu, yük ve posta taşımaları yapmaya yetkili kılınan taşıyıcıların taşıma sözleşmesinden doğacak zararlardan dolayı tazminat taleplerinin teminatı olarak mali sorumluluk sigortası yaptırması zorunlu kılınmıştır. Taşıyıcı açısından sorumluluk sebepleri TSHK’da, yolcunun ölümü ya da herhangi bir cismani zarara uğraması (m. 120), tescil ettirilmiş bagajın yahut yükün kaybı ya da zarara uğraması (m. 121) ve yolcu, bagaj veya yükün taşınmasındaki gecikme (m. 122) olarak belirtilmiştir. Dolayısıyla bu sorumluluk sigortası ile taşıyıcının akdi sorumluluğu dolayısıyla yöneltilecek tazminat talepleri teminat altına alınmaktadır. Bununla birlikte taşıyıcının sorumluluğu kural olarak sınırlıdır. Bu sebeple yapılacak sorumluluk sigortası, kanunda öngörülen sorumluluk sınırına eşit bir sigorta bedeli üzerinden akdedilir. Bu çalışma taşıyıcının, yolcunun ölümü ya da herhangi bir cismani zarara uğraması sebebiyle sorumluluğu konusu ile sınırlandırılmıştır. Dolayısıyla bagaja ya da yüke gelen zararlardan sorumluluk çalışmanın kapsamı dışındadır. Çalışmada, yolcunun ölümü ya da bedensel zarara uğraması durumunda, hava taşıyıcısı sorumluluk sigortası teminatının kapsamı incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Taşıyıcı, Hava Taşıma Sözleşmesi, Hava Hukuku, Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası, Türk Sivil Havacılık Kanunu

Kaynakça

• Acar, Serdar. “Sorumluluk Sigortacısının Doğrudan Davada Dayanabileceği Savunmalar”. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi 18/2 (2012), 733-748.
• Adıgüzel, Burak. “Yeni Türk Ticaret Kanunu’nda Fiili Taşıyıcı Kavramı ve Fiili Taşıyıcının Sorumluluğu". İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası 71/2-3 (2013), 3-20.
• Akkanat Öztürk, Elif Beyza. “Sorumluluk Sigortalarında Zarar Görenin Doğrudan Dava Hakkı”. Türkiye Adalet Akademisi Dergisi 11/42 (2000), 471-498.
• Akkurt, Sinan Sami. Türk Sivil Havacılık Mevzuatı ve Uluslararası Konvansiyonlar Kapsamında Sivil Havayolu ile Yolcu Taşımacılığından Kaynaklanan Hukuki Sorumluluk. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2014.
• Arseven, Haydar. Sigorta Hukuku. İstanbul: Beta Yayıncılık, 1991.
• Atamer, Kerim. “Yeni Türk Ticaret Kanunu Uyarınca Zarar Sigortalarına Giriş”, Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi 27/1 (2011), 21-106.
• Aydoğdu, Murat-Kahveci, Nalan. Türk Borçlar Hukuku Özel Borç İlişkileri. Ankara: Adalet Yayınevi, 2009.
• Ayhan, Rıza vd. Sigorta Hukuku. Gözden Geçirilmiş 6. Baskı. Ankara: Yetkin Hukuk Yayınları, 2023.
• Bokareva, Olena. “The Meaning of “Accident” under the Montreal Convention in Light of CJEU”. Regulation of Risk, Transpor, Trade and Environment in Perspective, ed. A. Basu Bal vd. (Boston: Brill Nihoff, 2022), 157-184. https://doi.org/10.1163/9789004518681_006
• Bozkurt Bozabalı, Banu. “Havayolu ile Yolcu Taşımalarında Yolcunun Ölüm veya Cismani Zarara Uğraması Haline İlişkin Yapılacak Zorunlu Mali Mesuliyet Sigortası”. Süleyman Demirel Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 2/2 (2012), 121-149 (Sigorta).
• Bozkurt Bozabalı, Banu. Türk Hukukunda ve Uluslararası Hukukta Havayolu ile Yolcu Taşıma Sözleşmelerinde Taşıyanın Ölüm ve Cismani Zarardan Sorumluluğu. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2013 (Sorumluluk).
• Canbolat, Ayşe Gül. Hava Taşıma Sözleşmesinde Taşıyıcının Sorumluluğu. Ankara: Turhan Kitabevi, 2009.
• Ciğer, Selim. “Uluslararası Hava Yolu Taşımasına İlişkin Belirli Kuralların Birleştirilmesine Dair Antlaşma (Montreal Konvansiyonu)- Resmi Çeviri Üzerine Düşünceler ve Alternatif Bir Çeviri”. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 69/2 (2020), 369-398.
• Çeker, Mustafa. Sigorta Hukuku. Adana: Karahan Kitabevi, 2016.
• Çöğen, Selçuk. “Varşova ve Montreal Konvansiyonları Çerçevesinde Havayolu Taşıyıcılarının Sınırlı Sorumluluğu Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar”, Hava Taşıma Hukuku Sempozyumu, ed. İlyas Çeliktaş (İstanbul: Beta Yayıncılık, 2012), 117-126.
• Demirel, Duygu. “TTK m. 1259 Bakımından Deniz Araçları Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortasının Kapsamı”, Legal Hukuk Dergisi 15/177 (2017), 4379-4445.
• Deniz, İnci. “Varşova Konvansiyonu’nda Taşıyıcının Sorumluluğu”. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası 50/1-4 (1984), 423-478 (Varşova).
• Deniz, İnci. “Yolculara Gelen Zararlardan Dolayı Varşova Konvansiyonu’nda Hava Taşıyıcısının Sorumluluğunun Şartları (1971 T. Guatemela değişikliğiyle birlikte)”. İstanbul Üniversitesi Mukayeseli Hukuk Araştırmaları Dergisi 13/16 (1996), 89-130, (Yolcu).
• Dinç, İnan Deniz. Ürün Sorumluluk Sigortasında Rizikonun Konusu ve Teminatın Kapsamı. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2017.
• Eren, Fikret. Borçlar Hukuku Genel Hükümler. Ankara: Yetkin Yayınları, 2018.
• Ergün, Mevci. “Sorumluluk Hukuku ile Sorumluluk ve Genel Sigortaların İlişkisi”. Yargıtay Dergisi 10/4 (1984), 482-508.
• Erzurumluoğlu, Erzan. Sözleşmeler Hukuku Özel Borç İlişkileri. Ankara: Yetkin Hukuk Yayınları, 2014.
• Gölcüklü, İlyas. Montreal Sözleşmesi Uyarınca Taşıyıcının Uluslararası Yolcu Taşıma Sözleşmesinden Doğan Sorumluluğu. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2015.
• Günay M. Barış-Gençtürk Muharrem. “Hava Taşımacılığında Montreal Sözleşmesinin Yürürlüğe Girmesinin İç Hukuka Etkisi”. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi 18/2 (2012), 793-806.
• Güner Özbek, Meltem Deniz. “Varşova ve Montreal Sözleşmelerinin Eş Zamanlı Uygulanması Havayolu ile Yapılan Taşıma Sözleşmelerine Uygulanan Hükümler ve Türk Sivil Havacılık Kanunu’nun İç Taşımalara İlişkin Hükümlerinin Acil Revizyon İhtiyacı”. Türkiye Barolar Birliği Dergisi 28/133 (2016), 325-372.
• Hacıömeroğlu, Abdulhamid Oğuzhan. Sorumluluk Sigortasında Sigorta Himayesinin Kapsamı. (Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2017.
• Hacıömeroğlu, Abdülhamit Oğuzhan. “Zorunlu Sorumluluk Sigortacısının Sonraki Sorumluluğu”. Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi. 36/2 (2020), 165-192.
• Hızır, Serdar. “Türk Ticaret Kanunu’nda Yer Alan Mal Sigortalarına İlişkin Muhtelif Hüküm ve İlkelerin Sorumluluk Sigortasına Uygulanabilirliği”. Türkiye Barolar Birliği Dergisi 86 (2009), 268-312.
• Işıklar, Güneş Karol. 2002 Atina Sözleşmesi Çerçevesinde Deniz Yolu ile Yolcu Taşımalarında Zorunlu Sorumluluk Sigortası. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2018.
• İşgüzar, Hasan. Türk Sorumluluk Hukukuna Göre Sivil Hava Aracı İşletenin Akit Dışı Sorumluluğu. Ankara: Sözkesen Matbaacılık, 2003.
• Kahya, Mehmet. “Taşıyıcının Mali Sorumluluğu ve C.M.R. Sigortaları”. Reasürör 36 (2001), 4-23.
• Kaner Deniz, İnci. Sigorta Hukuku. İstanbul: Filiz Kitabevi, 2017 (Sigorta).
• Kaner, İnci. Hava Hukuku (Hususi Kısım). İstanbul: Filiz Kitabevi, 2004 (Hava Hukuku).
• Kara, Hacı. Sigorta Hukuku. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2021.
• Karasu, Raif. “6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun Sorumluluk Sigortalarına İlişkin Hükümlerinin Değerlendirilmesi”. İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Özel Sayı, 6/4 (2015), 683-706.
• Karayalçın, Yaşar. “Yeni Tasarıda ve Umumiyetle Türk Hava Hukuku’nda Uçak Yolcuları Lehine Mecburi Kaza Sigortası”. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 8/3 (1951), 519-554.
• Kender, Rayegan. “Sigorta Hukukunda Tüketicinin Korunması”, Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Özel Sayı Prof. Dr. Erhan Adal’a Armağan, 8/2 (2011), 1-27 (Tüketici).
• Kender, Rayegan. “Türk Ticaret Kanunu Taslağı’nın Sigorta Hukukuna İlişkin Hükümleri Hakkında Düşünceler”. Sigorta Hukuku Dergisi, Özel Sayı 1 (2005), 7- 28, (Taslak).
• Kender, Rayegan. Türkiye’de Hususi Sigorta Hukuku. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2021 (Sigorta)
• Kırman, Ahmet. Hava Yolu ile Yapılan Uluslararası Taşımlarda Taşıyıcının Sorumluluğu. Ankara: Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü, 1990.
• Kızılsümer, Bahar. Sigortacının Kanuni Halefiyetinin Şartları ve Sınırları. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2019.
• Konfidan, Melisa. Deniz Araçları Sorumluluk Sigortası. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2023.
• Kubilay İbrahim Atakan-Kubilay Huriye. “İnsansız Hava Araçları Üçüncü Şahıs Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası ile İlgili Gelişmelerin Değerlendirilmesi” Sivil Havacılık Hukukunda Güncel Gelişmeler Sempozyumu, ed. Bilge Erson Asar, Kazım Sedat Sirmen ve Havva Karagöz (İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2019), 109-140.
• Kürşat, Zekeriya. “Eser ve Vekalet Sözleşmelerinin Nitelendirilmeleri Sorunu ve Nitelendirmenin Hükmü”. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası 67/1-2 (2009), 143-166.
• Mertol, Can. Mesleki Sorumluluk Sigortası Genel Şartları. Ankara: Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü, 2006.
• Misili, Sinan. Hava Özel Hukuku. Bursa: Ekin Yayınevi, 2021.
• Naboush, Eman. “Air Carrier’s Liability for the Safety of Passengers during Covid-19 Pandemic”. Journal of Air Transport Management 89 (2020), 1-9.
• Omağ, Merih Kemal. “Sigorta Hukukunda Zenginleşme Yasağı”. Prof. Dr. Ergun Önen’e Armağan. İstanbul: Alkım Yayınevi, 2003, 253-262 (Zenginleşme).
• Omağ, Merih Kemal. “Türk Hukukunda Mecburi Sigortalara ve Sorunlara Genel Bir Bakış”. Zorunlu Sigortalar Paneli”. İstanbul: Özdil Basımevi, 1993 (Mecburi).
• Omağ, Merih Kemal. “Türk Ticaret Kanunu ile 25 Haziran 1992 Tarihli Belçika Kara Sigortası Mukavelesi Kanunu Açısından Hukuki Sorumluluk Sigortaları”. Özel Sigorta Hukukuna Hâkim İlke ve Kurumlar (1975-2016) Makaleler- Tebliğler. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2019, (Sorumluluk).
• Orbay Ortaç, Nurdan. “Sigortacının Halefiyet Hakkına Dayalı Tazminat Davasından Önce Arabuluculuk Yoluna Başvurunun Dava Şartı Olup Olmadığına İlişkin Değerlendirmeler”. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 27/1 (2023), 151-171.
• Özdamar, Mehmet. Sigortacının Sözleşme Öncesi Aydınlatma Yükümlülüğü. Ankara: Yetkin Hukuk Yayınları, 2009.
• Ridanovic, Berin. “Liability of Airport Operator for Damage in International Carriage of Cargo”. Representation Issue, 2019, 1-10. https://dx.doi.org/10.2139/ssrn.3395292
• Roberts, Mark Wilcox. “An Extension of the Warsaw Convention’s Protection: Julius Young Jewellery Mfg. Co. v. Delta Airlines”. North Carolina Journal of International Law 5/3 (1980), 497-506.
• Sarıhan, Banu Bilge. “Türk Borçlar Kanunu’nda Genel Bir Kural Olarak Tehlike Sorumluluğu”. Prof. Dr. Ali Rıza Okur’a Armağan Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi 20/1 (2014), 1177-1195.
• Sipoz, Atila. “The Liability of the Air Carrier for Damages and the State of Health of Air Passenger”. Hungarian Jourmal of Legal Studies 61/1 (2020), 85-112.
• Sopacı Öztuna, Birgül. “6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun 1484. Maddesine Göre Zorunlu Sorumluluk Sigortasında Sigortacının Zarar Görene Karşı İfa Yükümlülüğü”. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi 18/2 (2012), 699-723, (İfa Yükümlülüğü).
• Sopacı Öztuna, Birgül. “Türk ve Alman Hukukunda Yeni Düzenlemeler Işığında Sorumluluk Sigortasında Doğrudan Talep Hakkı”. Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi 27/2 (2011), 15-50, (Doğrudan Talep).
• Sözer, Bülent. “Hava Yolu ile Yapılan Milletlerarası Taşımalarda Yolcunun Ölümü veya Yaralanması Sonucunda Doğan Zararlardan Taşıyıcının Sorumluluğu”. Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi 9/3 (1978), 765-818 (Yolcu).
• Sözer, Bülent. “Havayolu ile Yapılan Taşımalarda Yolcunun Maruz Kaldığı Zararlardan Doğan Manevi Tazminat Talepleri”. Hava Taşıma Hukuku Sempozyumu, ed. İlyas Çeliktaş (İstanbul: Beta Yayıncılık, 2012), 91-98 (Sempozyum).
• Sözer, Bülent. “Türk Sivil Havacılık Kanunu’nun Hükümlerin Göre Taşıyan ve İşletenin Sorumluluğu”. Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi 12/4 (1984), 3-86, (Sorumluluk).
• Sözer, Bülent. Türk Hukukunda ve Uluslararası Hukukta Havayolu ile Yük Taşıma Sözleşmesi. İstanbul: Vedat Kitapçılık, 2009 (Sözleşme).
• Şenocak, Kemal. “İnsansız Hava Aracı İşleteninin Sorumluluğu ve Sigortalanması”. Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi 36/2 (2020), 43-82 (Hava Aracı).
• Şenocak, Kemal. “Sorumluluk Konusu Olaya Kasten Neden Olma (TTK m. 1477)”. Sigorta Hukuku Sempozyumları, ed. Emine Yazıcıoğlu-Samim Ünan. 173-179. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2018 (Kasten Neden Olma).
• Şenocak, Kemal. Mesleki Sorumluluk Sigortası. Ankara: Turhan Kitabevi, 2000 (Sigorta).
• Tandoğan, Haluk. Borçlar Hukuku Özel Borç İlişkileri Cilt 2. İstanbul: Vedat Kitapçılık, 2010.
• Tek, Gülşah Sinem. Ulaşım Araçlarının İpoteği. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2012.
• Tekin Ufuk vd. Sigorta Hukukunda Uzman Arabuluculuk. Ankara: Motif Matbaacılık, 2021.
• Thalin, Cristoffer. The Air Carrier’s Liability for Passenger Damages. İsveç: Lund Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2002.
• Uluğ, İlknur. “Sigorta Hukukunda Riziko Kavramı ve Bu Kavramdaki Değişiklikler”. Türkiye’de Sigorta Hukuku’nun Sorunları ve Geleceği Sempozyumu. 308-349. Ankara: Türkiye Barolar Birliği Yayınları, 2004, 3.
• Ülgen, Hüseyin. Hava Taşıma Sözleşmesi. Ankara: Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü, 1987.
• Ülgener, M. Fehmi. Çarter Sözleşmeleri I Genel Hükümler ve Sefer Çarteri Sözleşmesi. İstanbul: Der Yayınları, 2017.
• Ünan, Samim-Baysal, Başak. “Trafik Kazası Nedeniyle Destekten Yoksun Kalanların Araç İşletenin Sorumluluk Sigortacısına Yönelttiği İstemlerle İlgili Yargıtay Karalarının Değerlendirilmesi”. Ticaret Kanunu ve Yargıtay Kararları Sempozyumu. Ankara: Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü, 2013.
• Ünan, Samim. Türk Ticaret Kanunu Şerhi-6. Kitap: Sigorta Hukuku Cilt IV- Yargıtay Kararları. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2019.
• Ünan, Samim. Türk Ticaret Kanunu Şerhi-6. Kitap: Sigorta Hukuku Cilt VII- Yargıtay Kararları. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2021.
• Ünan, Samim. “Türk Ticaret Kanunu Uyarınca Sorumluluk Sigortalarında Sigortacının Hukuksal Koruma Edimi”. Sigorta Hukuku Sempozyumları. ed. Samim Ünan-Emine Yazıcıoğlu.347-383. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2018 (Hukuksal Koruma Edimi).
• Yeşilova Aras, Ecehan. Sorumluluk Sigortalarında Zarar Görenin Doğrudan Dava Hakkı (TTK m. 1478). Ankara: Yetkin Yayınları, 2013.
• Yazıcıoğlu, Emine-Şeker Öğüz, Zehra. Sigorta Hukuku. İstanbul: Filiz Kitabevi, 2022.
• Yazıcıoğlu, Emine. “Sorumluluk Sigortalarında Riziko”. Sigorta Hukuku Sempozyumları. ed. Samim Ünan- Emine Yazıcıoğlu. 423-466. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2018 (Sempozyum).
• Yazıcıoğlu, Emine. “Sorumluluk Sigortalarında Sigortacının Kanuni Halefiyeti”. Sigorta Hukuku Sempozyumları. ed. Samim Ünan-Emine Yazıcıoğlu. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2018 (Halefiyet).