YOLSUZLUĞUN ÖNLENMESİNDE ETKİLİ BİR ARAÇ: İHBARCILIK

Yıl 2020, Cilt: 9 Sayı: 5, 90 - 109, 31.12.2020

Mustafa Lütfi Şen

Öz

Kamu kesiminde yolsuzluğu önlemek amacıyla bir çok denetim yöntemi bulunmaktadır. Ancak bunların hiç birisi gizli olarak gerçekleştirilen yolsuzlukların ortaya çıkarılmasında tam olarak etkili olamamaktadır. Denetimler sonradan yapıldığı için de kamu kaynaklarının israf olmasının önüne geçememektedir. Bu çalışmanın amacı, kamu kesiminde yolsuzluk yapacakların caydırılması ve yapılmış olan yolsuzlukların ortaya çıkarılmasında etkili bir araç olan ihbarcılık kurumunu yönetsel etik yaklaşımı çerçevesinde ele almaktır. Bu bağlamda çalışmada ihbarcılık konusu kavramsal düzeyde ele alınmış, ülkemizde ihbarcılığa ilişkin düzenlemeler ile iç denetim ve ihbarcılık ilişkisi incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Yolsuzluk, Yönetim Etiği, İhbarcılık, İhbarcı

AN EFFECTIVE TOOL IN PREVENTING CORRUPTION: WHISTLEBLOWING

Öz

There are many control methods in order to prevent corruption in the public sector. However, none of these can be fully effective in revealing the corruption committed in secret. Since the inspections are carried out afterwards, it cannot prevent the waste of public resources. The aim of this study is to discuss the whistleblowing institution, which is an effective tool in deterring those who will commit corruption in the public sector and revealing the corruption, within the framework of administrative ethics approach. In this context, the subject of whistleblowing is discussed at a conceptual level, the regulations of whistleblowing in Turkey are examined and the relations between internal control and whistleblowing are revealed.

Anahtar Kelimeler

Corruption, Administrative Ethics, Whistleblowing, Whistleblower

Kaynakça

• ADALET BAKANLIĞI UHDİGM vd. (2009), Yolsuzluğun Bildirilmesine İlişkin Kılavuz İlkeler, Ankara.
• AKILLI, H. S., ÇAM, S., KILINÇ, S. ve KIZILBOĞA, R. (2013), “Kamu Personelinin Etik İhlallerine Verdikleri̇ Önem Derecesi̇ ve Etik İhlallerin Bildirimi Konusundaki̇ Görüşleri”, Sayıştay Dergisi, S. 89, ss. 5-33.
• AKSU, A., YILMAZ, A. ve ORÇAN, A. (2016), “Denetimde Bilgi Uçurma”, Kastamonu Eğitim Dergisi, C. 24, S. 4, ss. 1727-1748.
• AKTAN, C. C. (1997), “Siyasal Patoloji ve Siyasal Yozlaşma”, Yeni Türkiye, S.14, ss. 1063-1077.
• AKTAN, C. C. (2015), “Organizasyonlarda Yanlış Uygulamalara Karşı Bir Sivil Erdem, Ahlaki Tepki ve Vicdani Red Davranışı: Whistleblowing”, Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, C. 7, S. 2, ss. 19-36.
• AKYÜREK, M. (2020), “Öğretmenlerde Whistleblowing (Bilgi Uçurma)”, Türkiye Eğitim Dergisi, C. 5, S.1, ss. 17-29.
• ARSLAN, E. T. ve KAYALAR, M. (2017), “Kamu ve Özel Sektör Çalışanlarının İfşa (Whistleblowing) Niyeti: Karşılaştırmalı Bir Analiz”, KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, C. 19, S. 32, ss. 15-26.
• ATILGAN, A. ve KOÇ, E. (2019), “Whistleblowing: Türkiye’den İki Örnek Olay”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S.41, ss. 380-389.
• AYDAN, S. (2018), “İhbarcılık: Bir Kavram Analizi”, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C. 15, S. 41, ss. 78-100.
• AYDAN, S. ve KAYA, S. (2018), “Sağlık Sektöründe İhbarcılık: Bir Üniversite Hastanesinde Çalışan Hemşire ve Sekreterler Üzerine Bir Uygulama”, Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, C. 21, S. 1, ss. 1-29.
• AYDIN, U. (2002), “İş Hukuku Açısından İşçinin Bilgi Uçurması (Whistle-blowing)”, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 2, S. 2, ss. 79-100.
• BALTACI, A. (2017), “Bilgi Uçurma: Kavram ve Kuramsal Temeller”, Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 5, S. 2, ss. 397-423.
• BALTACI, A. ve BALCI, A. (2017), “Reasons for Whistleblowing: A Qualitative Study”, Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, C. 7, S. 1, ss. 37‐51.
• BERKMAN, A. Ü. (1983), Azgelişmiş Ülkelerde Kamu Yönetiminde Yolsuzluk ve Rüşvet, TODAİE Yayını, Ankara.
• BOWMAN, J. S. (1983), “Ethical Issues for the Public Manager”, Handbook of Organization Management, (Ed. William B. Eddy), Marcel Dekker, New York.
• BUDAK, T. (2010), “Türk Vergi Hukukunda İhbar ve İhbar İkramiyesi”, Maliye Araştırma Merkezi Konferansları, 0 (52), ss. 41-62.
• BÜMKO (2014), Kamu İç Kontrol Rehberi, T.C. Maliye Bakanlığı Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğü, https://ms.hmb.gov.tr/uploads/2019/08/ 8227kamuickontrolrehberi1versiyon12.pdf
• CANDAN, H. ve KAYA, T. (2016), “İhbarcılık (Whistleblowing) ve Algılanan Örgütsel Destek Arasındaki İlişkinin İncelenmesine Yönelik Bir Kamu Kurumunda Araştırma”, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, C. 5, S. 2, ss. 305-330.
• CELEP, C. ve KONAKLI, Y. (2012), “Bilgi Uçurma: Eğitim Örgütlerinde Etik ve Kural Dışı Uygulamalara Yönelik Bir Tepki”, E-Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi, C. 3, S. 4, ss. 65-88.
• DEMİRCİ, Ş. ve ERİGÜÇ, G. (2019), “Sağlık Yönetimi Literatüründe İhbar Etme Üzerine Yürütülen Çalışmaların İncelenmesi”, Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, C. 8, S. 1, ss. 35-43.
• ÇETİNEL, M. H. ve TASLAK, S. (2017), “Çalışanların İhbarcılık (Whistleblowing) Eğilimi İle Örgütsel Adalet Algısı İlişkisinin Kavramsal Boyutu”, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, C. 6, S. 2, ss. 78-96.
• Kültürel Boyutlar Teorisi Bağlamında Bir Değerlendirme”, International Journal of Academic Value Studies, C. 3, S. 10, ss. 147-166.
• ÇİĞDEM, S. (2013), “Büro Yönetiminde Whistleblowing ve Etik İlişkisi”, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Büro Yönetimi Özel Sayısı, ss. 93-109.
• ERGUN ÖZLER, D., DİL ŞAHİN, M. ve GİDERLER ATALAY, C. (2010), “Teorik Bir Çerçevede Whistleblowing-Etik İlişkisi”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 11, S. 2, ss. 169-194.
• MERCAN, N., ALTINAY, A. ve AKSANYAR, Y. (2012), “Whistleblowing (Bilgi İfşası, İhbar) ve Yolsuzlukla Mücadelede İç Denetimin Değişen ve Gelişen Rolü”, Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, C. 4, S. 2, ss. 167-176.
• NARTGÜN, Ş. S. ve KAYA, A. (2017), “Öğretmenlerin Bilgi Uçurma Davranışları ve Bilgi Uçurma Nedenleri ile Bireysel Değerleri Arasındaki İlişki”, International Journal of Social Science, C. 54, S. 1, ss. 65-89.
• OKTAY, C. (1983), Yükselen İstemler Karşısında Türk Siyasal Sistemi ve Kamu Bürokrasisi, İÜ. SBF Yayını, İstanbul.
• PARK, H., BLENKINSOPP, J., ÖKTEM, M. K., & ÖMÜRGÖNÜLŞEN, U. (2008), “Cultural Orientation and Attitudes Toward Different Forms of Whistleblowing: A Comparison of South Korea, Turkey, and the U.K.”, Journal of Business Ethics, C. 82, S. 4, ss. 929-939.
• SAYĞAN, S. ve BEDÜK, A. (2013), “Ahlaki Olmayan Davranışların Duyurulması (Whistleblowing) ve Etik İklimi İlişkisi Üzerine Bir Uygulama”, Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, C. 28, S. 1, ss. 1-23.
• SPEARS, R. A. (1988), NTC’s American Idioms Dictionary, NTC National Textbook Company, Illinois.
• STEINBERG, S. S. ve AUSTERN, D. T. (1996), Hükümet, Ahlak ve Yöneticiler, TODAİE Yayını No: 264, Ankara.
• ŞEN, M. L. (1998), Kamu Yönetiminde Yozlaşmanın Önlenmesinde Yönetsel Etik Yaklaşımı, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi SBE, İzmir.
• TOPGÜL, S. (2018), “Demografik Özelliklerin Whistleblowing (Bilgi Uçurma) Davranışı Üzerindeki Etkisi ve Kamu Kurumları Üzerine Bir Araştırma”, Verimlilik Dergisi, S. 4, ss. 153-183.
• TRUELSON, J. A. (1994), “Whistleblowers and Their Protection”, Handbook of Administrative Ethics, (Ed. Terry L. Cooper), Marcel Dekker, New York.
• UĞUR, H. (2013), “Suçların İhbarı ve İhbarcıların Korunması”, TBB Dergisi, S. 108, ss. 383-406.
• USTA, S. ve KOCAOĞLU, M. (2015), “Kamu Yönetiminde Etik Davranış İlkeleri̇: Kırşehir Belediyesi̇ Çalışanlarının Etik Algıları Üzerine Bir Araştırma”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, C. 20, S. 3, ss.153-173.
• UYAR, S. ve YELGEN, E. (2015), “Bilgi İfşası (Whistleblowing) ve Denetim”, Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, C. 13, S. 1, ss. 85-106.
• YÜKSEL, C. (2005), Devlette Etikten Etik Devlete: Kamu Yönetiminde Etik (Cilt 1), TÜSİAD, İstanbul.
• YÜRÜR, S. ve NART, S. (2016), “Örgütsel Adalet Algısı Kamu Çalışanlarının İhbar Etme Niyetinin Belirleyicisi midir?”, Amme İdaresi Dergisi, C. 49 S. 3, ss.117-148.