PRAXİS OKULU TEORİSYENLERİNİN BÜROKRASİ SORUNUNA YAKLAŞIMI

Yıl 2023, Cilt: 12 Sayı: 3, 330 - 353, 28.09.2023

Sanem Yamak

Öz

20. yüzyılda sınıfsız ve devletsiz bir topluma geçiş amacıyla tesis edilen “sosyalist” rejimler, bürokrasinin ortaya çıkışı ve toplumun geri kalanı üzerinde tahakküm kurması ile sonuçlanmıştır. Bu durum sosyalist/Marksist siyaset teorisyenlerini bürokratikleşme sorununun nedenleri ve çözümü için bir arayışa sevk etmiştir. Bu çalışma, Sosyalist/Marksist hümanizm olarak bilinen yaklaşımın Yugoslavya versiyonu olan Praxis Okulu teorisyenlerinin bürokrasi soruna dair değerlendirmelerini, Praxis Dergisi’ndeki yazılarını temel alarak incelemiştir. Praxis Okulu’na göre bürokratikleşmenin sebepleri iktisadi gerilik, demokratik geleneğin yokluğu ya da zayıflığı, “öncü parti”nin örgütlenme ilkeleri ve yapısı ile işçi sınıfının yönetimi eline almasını engelleyen kültürel zayıflıklarıdır. Bürokratikleşme sorunu karşısında Praxis Okulu teorisyenlerinin çözüm önerileri ise parti içi demokratikleşme, mülkiyetin ve siyasal karar alım süreçlerinin toplumsallaştırılması, özyönetimin toplumun her alanını kapsayacak şekilde uygulanmasıdır. Onlara göre sosyalizm yabancılaşmanın sona erdiği bir an değil, bir süreçtir. Bu nedenle sosyalist rejimlerde bürokratikleşme gibi yabancılaşma semptomlarının ortaya çıkışıyla ayrıca mücadele edilmelidir

Anahtar Kelimeler

Praxis Okulu, Sosyalist/Marksist Hümanizm, Bürokrasi, Sosyalizm

PRAXIS SCHOOL THEORISTS' APPROACH TO THE PROBLEM OF BUREAUCRACY

Öz

In the 20th century, "socialist" regimes, which were established with the aim of transition to a classless and stateless society, resulted in the emergence of bureaucracy and its domination over the rest of society. This situation has led socialist/Marxist political theorists to search for the causes and solutions to the problem of bureaucratisation. This study analyses the evaluations of the Praxis School theorists, the Yugoslavian version of the Socialist/Marxist humanist approach, on the problem of bureaucracy based on their writings in the Praxis Journal. According to the Praxis School, the causes of bureaucratisation were economic backwardness, the absence or weakness of democratic tradition, the organisational principles and structure of the "vanguard party", and cultural weaknesses that prevent the working class from taking over. The Praxis School theorists' solutions to the problem of bureaucratisation are democratisation within the party, socialisation of property and political decision-making processes, and the application of self-government to all areas of society. For them, socialism is a process, not a moment in which alienation ends. Therefore, the emergence of symptoms of alienation such as bureaucratisation in socialist regimes must be combated separately.

Anahtar Kelimeler

praxis school, Socialist/Marxist Humanism, Bureaucracy, Socialism

Kaynakça

• GRUENWALD, O. 1983. “The Yugoslav search for man: Marxist humanism in contemporary Yugoslavia”. J. F. Bergin.
• GRUENWALD, O. 1992. “Praxis and democratization in Yugoslavia: From critical Marxism to democratic socialism?” Ss. 175-96 içinde The Road to Disillusion: From Critical Marxism to Post-communism in Eastern Europe, editör R. C. Taras. Routledge.
• LENİN, V. İ. 2014. Seçme Yazılar: Devrim, Demokrasi, Sosyalizm. 2. bs. İstanbul: Yordam Kitap.
• MARINKOVIĆ, J. 1967. “Le mythe de la bureaucratie”. Praxis (International Edition) 3(2):276-82.
• MARKOVIĆ, M. 1965. “Socialism and Self-Management”. Praxis (International Edition) 1(2-3):178-95.
• MARKOVIĆ, M. 1966. “The Personal Integrity in Socialist Society”. Praxis (International Edition) 2(4):405-12.
• MARKOVIĆ, M. 1969. “Economism or the Humanization of Economics”. Praxis (International Edition) 5(3-4):451-75.
• MARKOVIĆ, M. 1974. “Marxist philosophy in Yugoslavia: The praxis group”. Ss. 63-89 içinde Marxism and Religion in Eastern Europe: Papers Presented at the Banff International Slavic Conference, September 4–7. Springer Netherlands.
• MARX, K. 2013. 1844 Elyazmaları. çev. M. Belge, 8. bs. İstanbul: Birikim Yayınları.
• MARX, K. 2009. Hegel’in Hukuk Felsefesinin Eleştirisi. çev. K. Somer, 2. bs. Ankara: Sol Yayınları.
• MARX, K. 1977. Yahudi Sorunu. çev. Sol Yayınları Yayın Kurulu. Ankara: Sol Yayınları.
• MARX, K., ENGELS, F. 2013. Alman İdeolojisi. çev. T. Ok ve O. Geridönmez, 2. Bs. İstanbul: Evrensel Yayınları.
• MASSEY, G. 1991. “A final look at the critical perspective of the Yugoslav praxis group”. Humanity & Society 15(2):223-38.
• PEROVIĆ, M. A. 2018. “Praxis School”. Ss. 69-73 içinde Thinking in Action, editör G. Arabatzis ve E. D.
• Protopapadakis. Athens: The NKUoA Applied Philosophy Research Laboratory Press.
• SATTERWHITE, J. H. 1992. Varieties of marxist humanism: Philosophical revision in Postwar Eastern Europe. University of Pittsburgh Pre.
• SHER, G. 1977. Marxist Criticism and Dissent in Socialist Yugoslavia. Bloomington & London: Indiana University Press.
• STOJANOVIĆ, S. 1965. “Freedom and democracy in Socialism”. Praxis (International Edition) 1(1-2):196-206.
• STOJANOVIĆ, S. 1966. “The Morality of the Revolutionary Avant-Garde as the Historical Presupposition of Socialism”. Praxis (International Edition) 2(1-2):159-64.
• STOJANOVIĆ, S. 1967. “The Statist Myth of Socialism”. Praxis (International Edition) 3(2):176-87.
• STOJANOVIĆ, S. 1968. “Social Self-Government and Socialist Community”. Praxis (International Edition) 4(1-2):104-16.
• STOJANOVIĆ, S. 1969. “The Dialectics of Alienation and the Utopia of Dealienation”. Praxis (International Edition) 5(3-4):387-98.
• SUVIN, D. 2016. Splendour, misery, and possibilities: An X-Ray of socialist Yugoslavia. Brill.
• TADIĆ, L. 1966. “Le Proletariat et La Bureaucratie”. Praxis (International Edition) 2(4):449-75.
• TADIĆ, L. 1967. “De la coherence d’une defense de la bureaucratie”. Praxis (International Edition) 3(2):283-88.
• TADIĆ, L. 1968. “La bureaucratie, organisation reifiee”. Praxis (International Edition) 4(1-2):133-43.
• TADIĆ, L. 1969. “Revolution socialiste et pouvoir politique”. Praxis (International Edition) 5(1-2):250-59.
• VRANICKI, P. 1965. “Socialism and the Problem of Alienation”. Praxis (International Edition) 1(2-3):307-17.
• VRANICKI, P. 1968. “L’etat et Ie partie dans Ie socialisme”. Praxis (International Edition) 4(1-2):96-103.
• VRANICKI, P. 1971. “Le socialisme et la crise”. Praxis (International Edition) 7(3-4):335-52.
• YAMAK, S. 2020. “Sosyalizm ve Kamu Bürokrasisi”. Ss. 43-105 içinde Siyasal İdeolojiler ve Kamu Bürokrasisi, editör M. Özkaral. Konya: Çizgi Kitabevi.
• YAMAK, S. 2023. “E.P. Thompson’ın Sosyalist Hümanizmi: 1956’nın Külleri İçinde ‘Sosyalistlerin Yapımı’, ‘Aşağıdan Sosyalizm’ ve Bir Devrim Arayışı”. Mülkiye Dergisi 47(3):1049-86.