ŞİÎ-İMÂMİYYE’NİN EHL-İ BEYT TASAVVURU VE DİNÎ REFERANSLARI

Yıl 2015, Cilt: 2 Sayı: 1, 119 - 149, 23.12.2015

Abdulcabbar Adıgüzel

Öz

Genel anlamda “Hz. Peygamber’in hane halkı” anlamına gelen Ehl-i Beyt terkibi, İslam literatüründe kavram ve fonksiyon olarak son de- rece önemli bir yere sahip olmuştur. Buna bağlı olarak söz konusu kavram, Şiî ve Sünnî fırkalar arasında ihtilaf meselesi hâline gelmiştir. Şia’nın teşekkülüne zemin hazırlayan siyasî hâdiselerde bu kavramın sıklıkla kullanılması, Ehl-i Beyt kavramının politize olmasıyla sonuç- lanmış ve Şia’nın “İmâmet Nazariyesi” bu çerçevede oluşturulmuş- tur. Bu çalışmada Ehl-i Beyt terkibinin Şiî-İmâmiyye için ne anlam ifade ettiği açıklanmaya çalışılmıştır. Öncelikle Şia’nın bu kavramı, Hz. Peygamber, kızı Fâtıma ve diğer on iki imama tahsis etmesi ele alınmıştır. Ardından Şia’nın Ehl-i Beyt düşüncesinin dinî temelleri- nin oluşturan “tathîr âyeti”ni yorumlama tarzı ve “kisâ rivâyeti”nin bu âyet ile ilişkilendirilme biçiminden kısaca bahsedilmiştir. Daha sonra Şia’nın “meveddet” ve “mübâhele” âyetleri ile Ehl-i Beyt telakkisi ara- sında kurmaya çalıştığı ilgi ve bunu “sakaleyn rivâyeti” gibi hadislerle temellendirme çabası gösterilmiştir.

Anahtar Kelimeler

-

Kaynakça

• Adıgüzel, Abdulcabbar, Kur’ân’ı Mezhebi Saik ve Kaygılarla Okumanın Şiî For- mu, Yüksek Lisans Tezi, (Şanlıurfa: Harran Üniversitesi, 2012).
• _____, “Erken Dönem Politik İhtilafların Şiî-İmâmî Ekoldeki Teolojik İzdüşüm- leri”, e-Makâlât Mezhep Araştırmaları Dergisi, IV/ 2, (2011), s. 63-122.
• _____, “Şiîlikte İnanç Esasları”, Rıhle Dergisi, 5/18, (2014), s. 19-34.
• Algar, Hamid, “Çârdeh Ma’sûm-i Pâk”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedi- si (DİA), 1993, VIII, 227-228.
• Ayyâşî, Ebu’n-Nazr Muhammed b. Mes’ûd b. Ayyâş es-Sülemî, Tefsîru’l-ayyâşî, nşr. el-Hâc es-Seyyid Hâşim er-Rasûlî el-Mahallâtî, (Tahran: el-Mektebetu’l- İlmiyye el-İslâmiyye, t.y.).
• Bozan, Metin, “Oniki İmamcı Şia’nın Oluşum Süreci”, Rıhle Dergisi, 5/18, (2014), s. 35-48.
• Corbin, Henry, “Şiîlikte Velâyet Kavramı”, ter. Sabri Hizmetli, Ankara Üniversite- si İlahiyat Fakültesi Dergisi, 26 (1983), s. 717-726.
• Demircan, Adnan, Hz. Ali’nin Hilafet Hakkı Meselesinde Gadîr-i Hum Olayı, (İstanbul: Beyan Yayınları, 1996).
• _____, “Arap Siyasî Geleneğinin Ehl-i Beyt Tamlamasının Kavramlaşma Sürecine Etkisi”, Marife, 4 (2004), s. 93-110.
• Emir-Müezzi, Muhammed Ali, “İmâmî Şiilik’te Hadisin Sıhhat Kıstasları ve Fakîhin Otoritesine Dair Değerlendirmeler”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, XII, 2 (2003), s. 313-348.
• Fayda, Mustafa, “Mübâhele”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), 2006, XXXI, 425.
• Fevzî, Faruk Ömer, “Ehl-i Beyt Kavramı Üzerine”, ter. M. Bahaüddin Varol, Sel- çuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 9 (2000), s. 397-404.
• Feyz-i Kâşânî, Molla Muhammed Muhsin b. Raziyuddin Şah Murtaza, Tefsîru’s- sâfî, (y.y.: Dâru’l-Murtaza, t.y.).
• Fığlalı, Ethem Ruhi, “Gadîr-i Hum”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), 1996, XIII, 279-280.
• Furat el-Kûfî, Furat b. İbrahim, Tefsîru furat el-kûfî, nşr. Muhammed el-Kâzım, (Tahran: Müessesetu Vezâreti’s-Sekâfe ve’l-İrşâdi’l-İslâmî, 1410/1990).
• İbnü’l-Mutahhar el-Hillî, Cemaluddin el-Hasan b. Yusuf, Minhâcu’l-kerâme fî ma‘rifeti’l-imâme, nşr. Abdurrahim Mubârek, 1. bs. (Kum: Müessesetu Âşûrâ, 1379).
• _____, İmamet, ter. Komisyon, (İstanbul: Alulbeyt Yayıncılık, 2008).
• el-Kâtib, Ahmed, Şia’da Siyasal Düşüncenin Gelişimi –Şûrâ’dan Velâyet-i Fakîhe-, ter. Mehmet Yolcu, 1. bs. (Ankara: Kitâbiyât Yayınları, 2005).
• Kohlberg, Etan, “İmamiyye’den İsnaaşeriyye’ye”, ter. Cemil Hakyemez, Dinbilim- leri Akademik Araştırma Merkezi Dergisi, V, 3 (2005), s. 288-301.
• el-Kummî, Ebu’l-Hasan Ali b. İbrahim, Tefsîru’l-kummî, nşr. es-Seyyid Tayyib el- Musevî el-Cezâirî, (Kum: Daru’l-Kitâb, 1404).
• el-Küleynî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Ya’kûb, el-Kâfî, nşr. Ali Ekber el-Ğifârî, 5. bs. (Tahran: Dâru’l-Kutubu’l-İslâmî, 1363).
• el-Mâzenderânî, Muhammed Mehdî el-Hâirî, Nûru’l-ebsâr fî ahvâli’l-eimmeti’t- tis’ati’l-ebrâr min zürriyyeti’l-hüseyn aleyhi ve aleyhimu’s-salâtu ve’s-selâm, nşr. İbrahim el-Kütübî, (Necef: el-Matbaatu’l-İlmiyye, 1386/1956).
• Meclisî, Allâme Muhammed Bâkır b. Muhammed Tâkî, Bihâru’l-envâri’l-câmia li-dureri’l-eimmeti’l-athâr, nşr. Muhammed el-Bâkır el-Behbûdî, 2. bs., (Beyrut: Dâru İhyâ, 1403/1983).
• el-Müezzî, Muhammed Ali Emir, “İmâmî Şiilik’te Hadisin Sıhhat Kıstasları ve Fakîhin Otoritesine Dair Değerlendirmeler”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, XII/2 (2003), s. 313-314.
• en-Nu’mânî, İbn Ebî Zeyneb Muhammed b. İbrahim, Kitâbu’l-gaybe, nşr. Fâris Hasûn Kerîm, (Kum: Envâru’l-Hüdâ, 1422).
• Öz, Mustafa, “Ehl-i Beyt”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), 1994, X, 498-501.
• Öztürk, Mustafa, Tefsirde Ehl-i Sünnet & Şia Polemikleri, (Ankara: Ankara Oku- lu Yayınları, 2009).
• Rızvanî, Üstad Ali Asker, Kur’ân ve Sünnet Işığında Ehlibeyt Mektebi, ter. Ebul- fez Kocadağ, (İstanbul: Kevser Yay., trz.).
• Sharon, Moshe, “Ehl-i Beyt –Ev Halkı-”, ter. Cem Zorlu, Marife, 2004, IV/4, s. 341-353.
• Sofuoğlu, Cemal, “Gadir-i Hum Meselesi”, AÜİFD, (1983), XXVI, 461-470.
• Şâzân el-Kummî, İbn Cebrâîl b. İsmâîl b. Ebî Tâlib, el-Fedâil, (Necef: Matbaatu’l- Haydariyye, 1381/1962).
• Şeyh Mufîd, Ebû Abdillah Muhammed b. Nu’man el-Ukberî, el-Mesâilu’l- ukberiyye, nşr. Ali Ekber el-İlâhî el-Horosânî, 2. bs. (Beyrut: Dâru’l-Müfîd, 1414/1993).
• Şeyh Saduk, Muhammed b. Ali b. Bâbeveyh el-Kummî, el-İ’tikâdât fî dîni’l- imâmiyye, nşr. ‘İsâm Abdusseyyid, 2. bs. (Beyrut: Dâru’l-Müfîd, 1414/1993).
• _____, Kemalu’d-dîn temâmu’n-ni’me, nşr. Ali Ekber el-Ğifârî, 2. bs. (Kum: Müessesetu’n-Neşri’l-İslâmî, 1405).
• et-Tabatabâî, Allâme Seyyid Muhammed Hüseyin b. Muhammed, el-Mîzân fî tefsîri’l-kur’ân, 2. bs. (Kum: Müessesetu Matbûâti İsmâiliyyân, 1390/1981).
• et-Tabersî, eş-Şeyh Ebû Ali el-Fadl b. el-Hasan, Mecmau’l-beyân fî tefsîri’l- kur’ân, (Beyrut: Dâru’l-Marife, 1406/1986).
• Turabi, Murtaza, Kur’ân-ı Kerîm ve Meâli, nşr. Seyyid Seccad Hüseyni, (İstanbul: Kevser Yayıncılık, t.y.).
• et-Tûsî, Ebu Ca’fer Muhammed b. el-Hasan, el-Gaybe, nşr. Abdullah et-Tahrânî ve Ali Ahmed Nâsih, (Kum: el-Me’ârifu’l-İslâmî, 1411).
• _____, et-Tibyân fî tefsîri’l-kur’ân, nşr. Ahmed Habîb Kasîr el-Âmilî, (y.y.: Dâru İhyâ, 1409).
• Varol, Mehmet Bahaüddin, Ehli Beyt Kavramsal Boyut, 1. bs. (Konya: Yediveren Yayınları, 2004).
• _____, “İslam Tarihi’nin İlk İki Asrında Ehl-i Beyt’e İdeolojik Yaklaşımlar”, Mari- fe, 4 (2004), s. 73-92.
• Yavuz, Yusuf Şevki, “İmamiyye’nin Usûlü’d-din’e İlişkin Görüşlerinin Değerlendi- rilmesi”, Milletlerarası Tarihte ve Günümüzde Şiilik Sempozyumu, (İstan- bul: 1993), s. 667-689.