İMÂM NEVEVÎ’NİN MİNHÂCÜ’TTÂLİBÎN ESERİNDEKİ FARKLI GÖRÜŞ VE TERCİHLERİ

Yıl 2014, Cilt: 1 Sayı: 2, 93 - 138, 12.04.2016

Adnan Memduhoğlu

Öz

İmâm Nevevî, Şâfiî mezhebinin gelişmesine ve istikrar bulmasına
katkı sağlayan önemli bir alimdir. O’nun Minhâcü’t-Tâlibîn adlı
eseri, yazıldığı günden bugüne kadar âlimlerin ilgisini çekmiş, üzerinde
pekçok çalışma yapılmıştır. Şâfiî mezhebinin bir nevi el kitabı
sayılan bu eserinde Nevevî, mezhebin görüşlerini bir araya toplamış,
sahih görüşleri zayıf olanlarından ayıklamış, mezhebe yeni bir şekil ve
düzen vermiştir. İbadet, muamelat ve ukubat konularıyla alakalı meselelerdeki
tercihlerini ortaya koyarken kendinden önceki fıkhi birikimden azami derecede istifade etmiştir. Kendine has bir terminoloji de geliştirmiş olan Nevevî’yle beraber ’mezhebin tercihi Nevevî’nin tercihidir’ algısı Şâfiî mezhebine kısa zamanda hâkim olmuştur.

Anahtar Kelimeler

-

Kaynakça

• Abdülhamîd, Muhammed Muhyiddîn, el-Ahvâlü’ş-Şahsiyye fî’ş-Şarî’ati’l- İslâmiye, (Beyrut: el-Mektebetü’l-İ’lmiyye, 2003).
• Ahmed Ali, Muhammed İbrâhim, “el-Mezheb i’nde’ş-Şâfiîye”, Mecelletu Câmia’ti’l-Melik Abdülazîz, 2 (1398/1978), s.1-24.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. Hüseyn b. Alî (ö. 458/1066), es-Sünenü’l- Kübrâ, Thk.: Muhammed Abdülkâdir A’tâ, 3. Baskı, (Beyrut: Dâru’l- Kütübi’l-İ’lmiyye1424/2003).
• Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmâil (ö. 256/869), el-Câmiü’s- Sahîh, (Thk.: Muhyiddîn el-Hatîb -Muhammed Fuad Abdulbâki -Kussay Muhubiddîn el-Hatîb), (Kahire: el-Matba’atü’s-Selefiyye 1400).
• Buğâ, Mustâfâ Dîb, et-Tezhîb fî Edilleti Metni’l-Ğâyeti ve’t-Tekrîb, (Bey- rut: Dâru İbn Kesîr, 1409/1989).
• Büceyrimî, Süleymân b. Muhammed b. Ömer (ö. 1221/1806), el-Büceyrimî a’lâ’l-Hatîb, (Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İ’lmiyye, 1417/1996).
• Ehdal, Ahmed Meykerî Şümayla, Süllemü’l-Mütellimi’l-Muhtâc ilâ Ma’rifeti Rumûzi’l-Minhâc (Minhâcü’t-Tâlibîn ile birlikte basılmış), yy., ts.
• Erdoğan, Mehmet, Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü, (İstanbul: Ensar Neşriyat 2005).
• Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed (ö. 505/1111), el-Vecîz fî Fıkhi’l-İmâmi’ş-Şâfiî, thk.: Alî Muavvıd -Adıl Abdul Mevcûd, 1. Baskı (Beyrut: Şirketu Dâri’l-Arkam b. Ebi’l-Arkam, 1418/1997).
• ______,el-Vasît fi’l-Mezheb, (Thk.: Ahmed Mahmûd İbâhîm), (Mısır: Dârü’s-Selâm 1417/1997).
• Ğamrâvî, Muhammed ez-Zuhrî, es-Sirâcü’l-Vehhâc a’lâ Metni’l-Minhâc, (Mısır: Şirketu Mektebeti ve Matba’ati Mustafa el-Bâbî el-Halebî ve Evlâdihi 1352/1933).
• Hadramî, Ahmed b. Ebîbekr b. Sumeyti’l-A’lavvî, el-İbtihâc fi Beyanî Istılâhi’l-Minhâc (Minhâc ile beraber basılmış), yy.,ts.
• Heytemi, Şihâbuddin Ahmed b. Hacer (ö. 974/1567), Tühfetü’l-Muhtâc bi Şerhi’l-Minhâc, (Mısır: Matba’a Mustafa Muhammed Mısır)
• Hüseyni, Takiyuddin Ebû Bekr b. Muhammed, Kifâyetü’l-Ahyâr fî Hal- li Ğayeti’l-İhtisâr, thk. Muhammed Muhammed Avîde, (Beyrut: Dâru’l-Kütübil İ’lmiye 1422/ 2001).
• ’İmrânî, Ebû’l-Hüseyn Yahyâ b. Ebû’l-Hayr b. Sâlim (ö. 558/1163), el- Beyân fi’l-Mezhebi’l-İmâmi’ş-Şâfiî, thk.: Kâsım Muhammed en- Nûrî, (Beyrut: Dârü’l-Minhâc 1421/2000).
• Kalyûbî, Şihâbuddîn Ahmed b. Ahmed. b. Selâme (ö. 1069/1659), ‘Umey- ra, Şihâbuddîn Ahmed el-Berlesiyy (ö. 957/1550), 3. Baskı, (Mısır: Hâşiyetân a’lâ Minhâci’t-Tâlibîn, Matba’atu Mustafâ el-Bâbî el- Halebî ve Evlâdihi1375/1956).
• Kerâni, Abdulhamit b. Sâlih, et-Tebyîn bi Mekâneti Minhâci’t-Tâlibîn fî Mezhebi’ş-Şâfiîyi’l-Metîn, Mültekâ’l-Mezâhibi’l-Fıkhiyyeti ve’d- Dırâsâti’l-İ’lmiyye, yy., ts.
• Mâlik b. Enes, Ebû Abdillâh Mâlik b. Enes b. Mâlik Ebî Âmir el-Asbahî el-Yemenî (ö. 179/795), Muvatta’, thk.: Muhammed Mustafâ el- A’zam, (Abudabi: Müessetü Ziyâd b. Sultân el-Nihyân lil A’mâli’l- Hayriyye ve’l-İnsaniyye 1425/2004).
• Mâverdî, Ebû’l-Hasan Ali b. Muhammed b. Habîb (ö. 450/1058), el- Hâvi’l-Kebîr fi Fıkhi Mezhebi’l İmâmi’ş-Şâfiî thk.: Ali Muhammed Mua’vvıd -Adil Ahmed Abdülmevcûd, 1. Baskı, (Beyrut: Dâru’l- Kütübi’l-İ’lmiyye 1414/1994).
• Müslim, Ebu’l-Hüseyn Müslim b. Haccâc (ö. 261/875), Sahîhu Müslim bi Şerhi’n-Nevevî, (Mısır: Matbatü’l-Mısriyye bi’l-Ezher 1347/1929).
• Müzenî, Ebû İbrâhîm İsmâil b. Yahyâ b. İsmâil el-Mısrî (ö. 264/877) Muhtasarü’l-Müzenî fî Furûi’ş-Şâfiîyye, thk.: Muham- med Abdulkâdir Şahîn, 1. Baskı, (Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l- İ’lmiyye1419/1998).
• Nevevî, Ebû Zekeriyâ Yahyâ b. Şeref (ö. 676/1277), Ravdatü’t-Tâlibîn ve me’ahu el-Minhâcu’s-Seviy fî Tercemeti’l-İmâm en-Nevevî Müntekâ’l-Yunbû’u fîmâ zâde a’lâ’r-Ravdati mine’l-fürû’, (Ravdatü’t- Tâlibîn ile birlikte basılmış.), thk. Adil Ahmed Abdülmevcûd -Ali Muhammed Mua’vvıd, Hâfız Celâluddîn es-Suyûtî, (Beyrut: Dâru’l- Kütübi’l-İlmiyye 1423/2003).
• ______,Kitâbu’l-Mecmû’ Şerhu’l-Mühezzeb li’ş-Şîrâzî, thk.: Muhammed Necîb el-Mutiî, Mektebetü’l-İrşâd, Cidde, ts.
• ______,Metnü’l-Îdâh fi’l-Menâsik, (Beyrut: Darü’l-Kutbi’l- İ’lmiyye,1405/1985).
• ______,el-Minhâc Şerhu Sahîhi Müslîm b. Haccâc, (Beyrut: Dâru’l- Marife1419/1998).
• ______,Minhâcü’t-Tâlibîn ve U’mdetü’l-Müftîn, (Beyrut: Dârü’l-Minhâc 1426/2005).
• ______,el-Usûl ve’d-Davâbit, thk. Muhammed Hasan Heytû), (Beyrut: Dârü’l-Beşâiri’l-İslamiyye 1406/1986).
• ______,Tashîhü’t-Tenbîh, (thk. Muhammed ‘Ukle İbrâhîm, 1. Baskı, (Bey- rut: Müessesetü’r-Risâle1417/1996).
• Râfiî, Ebû’l-Kâsım Abdulkerîm b. Muhammed b. Abdulkerîm (ö. 623/1226), el-Azîz Şerhü’l-Vecîz (Şerhü’l-Kebîr), (thk. Ali Mu- hammed Mua’vvıd -Adil Ahmed Abdülmevcûd, (Beyrut: Dâru’l- Kütübi’l-İ’lmiyye 1417/1997).
• Remlî, Şemsuddin Muhammed b. Abbas Ahmed b. Hamza b. Şıhâbuddîn (ö. 1004/1596), Nihâyetü’l-Muhtâc ilâ Şerhi’l-Minhâc, (Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İ’lmiyye 1414/1994).
• Rûyânî, Ebû’l-Mehâsin Abdulvâhid b. İsmâil (ö. 502/1109), Bahrü’l- Mezheb fî Furû’î Mezhebi’l-İmâmi’ş-Şâfiî, thk. Ahmed İzzv İ’nâye, (Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-A’rabî 1422/2002).
• Sübkî, Mahmûd Muhammed Hattâb (ö. 1352/1933), ed-Dînü’l-Hâlis (İrşâdü’l-Halk ilâ Dîni’l-Hak), thk. Emîn Mahmûd Hattâb, 4. Bas- kı, (Mısır: Mektebetü’l-Mahmûdiyeti’s-Sübkiyyeti 1397/ 1997).
• Şâfiî, Muhammed b. İdrîs (ö. 204/820), el-Ümm, thk. Rıfa’ Fevzî Abdül- müttalib), (Mısır: Dârü’l-Vefâ, 1422/ 2001).
• Şîrâzî, Ebû İshâk İbrâhîm b. Alî b.Yûsuf el-Fîrûzâbâdî (ö. 476/1084), el- Mühezzeb fî Fıkhi’l-İmâmi’ş-Şâfiî, thk. Zekeriyyâ ‘Umeyrât), 1. Baskı, (Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İ’lmiyye 1416/1995).
• Şirbînî, Şemsuddîn Muhammed b. el-Hatîb (977/1569), Muğnî’l-Muhtâc ilâ Ma’rifeti Me’ânî Elfâzi’l-Minhâc, thk. Muhammed Halîl Aytânî, (Beyrut: Dârü’l-Ma’rife 1418/1997).