HZ. HAMZA’NIN HAYATI, KİŞİLİĞİ VE İSLAM TARİHİNDEKİ YERİ

Yıl 2017, Cilt: 4 Sayı: 2, 209 - 240, 31.12.2017

Mehmet Salih Gündüz

Öz

Bu çalışmada Peygamber Efendimizin (sas) çok sevip saydığı, maddi ve manevi desteğini aldığı, amcası ve sahabesi olan Hz. Hamza b. Abdülmuttalib’in
Müslüman olmadan önceki ve sonraki hayatı ele alınmaktadır. Bununla ilgili olarak onun önce ailesi ve nesebi tanıtılmakta daha sonra Müslüman
oluşuna değinilmektedir. Çalışmada ayrıca Hz. Hamza’nın Müslüman
olduktan sonra İslam’a olan katkıları üzerinde durulmakta, cesaretinin ve
güçlü şahsiyetinin bu katkılar üzerindeki etkisine dikkat çekilmektedir. Bu
bağlamda Hz. Hamza’nın katıldığı gazve ve seriyyeler incelenmekte ve bu
savaşlarda göstermiş olduğu kahramanlıklara dikkat çekilmektedir. Bununla
beraber İslamiyet uğ runa kendi hayatını hiçe sayarak kahramanca şehit olduğu vurgulanmaktadır.
Anah

Anahtar Kelimeler

Hamza b. Abdülmuttalib, Şehitlik, Sahabe, Hicret, Kahramanlık, Mücadele

Kaynakça

• ALBAYRAK, Nurettin, “Hamzanâme”, DİA, c. XV, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1997. ALGÜL, Hüseyin, “Hamza”, DİA, c. XV, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1997. APAK, Adem, Ana Hatlarıyla İslam Tarihi (Hz. Muhammed s.a.v. Dönemi), 1. Baskı, İstanbul: Ensar Yayınları, 2006. ____________, İslam’ın Örnek Şahsiyetleri Ashab-ı Kiram, 1. Basım, İstanbul: Ensar Yayınları, 2013. ARSLANTAŞ, Nuh, Hz. Muhammed Döneminde Yahudiler, İstanbul: İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi Kur’an Araştırmaları Merkezi (KURAMER) Yayınları, 2016. AVCI, Casim, “Kaynuka”, DİA, c. XXV, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2002. el-BELÂZURİ, Ahmed b. Yahya b. Cabir (279/892), Ensâbu’l Eşrâf, thk. Muhammed Hamidullah, I-XIII, Mısır: Dâru’l-Maarif, t.y.. BEYHAKÎ, Ebu Bekr Ahmed b. El-Hüseyin (ö.458/1066), Delâilü’n-Nübüvve ve Ma’rifetu Ahvali Sahibi’ş-şeria, tlk. Abdü’l-Mu’tî Kal’acî, 1.Baskı, I-VII, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1988. BOZKURT, Nebi, “Îs Seriyyesi”, DİA, XXII, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2000. DEMİRCAN, Adnan, Nebevi Direniş Hicret, İstanbul: Beyan yayınları, 2000. ____________, Siyer, İstanbul: Beyan yayınları, 2016. FAYDA, Mustafa, “Ebvâ”, DİA, X, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1994. İBN ‘ABDİLBER, Ebû ‘Umer Yûsuf b. Abdullah b. ‘Abdilber el-Kurtubi enNemeri (ö.463/1071), el-İsti‘âb fî Ma‘rifeti’l-Ashâb, thk. Adil Mürşit, 1. Baskı, Amman: Dâru’l A’lam, 2002. İBNÜ’L-ESÎR, İzzeddin Ebu’l-Hasan Ali b. Ebi’l-Kerem Muhammed b. Muhammed b. Abdulkerim b. b. Abdulvahid eş- Şeybani el-Cezeri (630/1232), el-Kâmil Fi’t Târih, thk. Ebi’l Fida’ Abdullah el- Kadi, 1. Baskı, I-XI, Beyrut: Darü’l-Kütübi’l İlmiyye, 1987. ____________,Üsdu’l ğabe fi Ma’rifeti’s-Sahabe, thk. ve tlk. eş-Şeyh Ali Muhammed Mua’vviz- eş-Şeyh Adil Ahmed Abdu’l-Mevcuz, I-VIII, Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, t.y.. İBN HABİB, Ebi Ca’fer Muhammed b. Habib b. Ümeyye b. Amr el-Haşimi el-Bağdadi (ö.245/859), Kitabü’l-Muhabber, tsh. İlze Lichtenstadter, y.y., Dâru’l-Afaki’l-Cedide, t.y.. İBN HACER, Ebi Fadl Ahmed b. Ali b. Muhammed b. Muhammed b. Ali elKenani el-Askalanî el- Mısrî (852/1449), el-İsâbe fi Temyizi’s-Sahabe, I-IX, Beyrut: Dârü’l Kütübi’l İlmiyye, t.y.. İBN HİBBÂN, Ebû Hâtim Muammed b. Hibbân b. Ahmed et-Temimi el-Büstî es-Sicistâni (ö.354/965), çev. Harun Bekiroğlu, 1. Basım, Ankara; Ankara Okulu Yayınları, 2017. İBN HİŞAM, Ebu Muhammed Abdulmelik (218/883), Siretü’n-Nebeviyye, thk. Ömer Abdusselam Tedmuri, I-IV, Beyrut, Darü’l-Kütübi’l Arabi, 1990. İBN İSHAK, Muhammed b. İshak b. Yesâr (ö. 151/768), Siretü İbn İshak, thk. Ahmed Ferid el-Müzeydiyyi, 1.Baskı, Beyrut: Darü’l-Kütübi’l İlmiyye, 2004.İBN KESİR, Ebu’l Fida İsmail b. Ömer b. Kesir el-Kureşiyyi ed-Dımeşki (774/1372), el-Bidaye ve’n-Nihaye, thk. Abdullah b. Abdi’l Muhsin etTürki, 1. Baskı, I-XXI, y.y.: Hicr Yayınları, 1997. İBN SA‘D, Muhammed b. Sa‘d b. Muni’ ez-Zühri (230/845), et-Tabakâtü’l-Kübra, thk. Ali Muhammed Amr, 1.Baskı, I-XI, Kahire: Mektebetu’l-Hanci, 2001. İBN SEYYİDİNNÂS, Ebü’l-Feth Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Seyyidinnâs el-Ya’murî (ö. 734/1333), Uyûnü’l-Eser fî Fünûni’l-Megazi ve’s- Şemâil ve’s-Siyer, thk. Muhammed el-İd el-Hatravi-Muhyiddin Meto, I-II, Medine: Mektebetu Daru’l-Tuni, t.y.. İSFAHÂNÎ, Ebu Nuaym Ahmed b. Abdullah b. Ahmet b. İshak b. Mihran elİsfehâni (430/1038), Ma’rifetü’s-Sahabe, thk. Adil b. Yusuf el-Aziz, 1. Baskı, I-VII, Riyad: Dâru’l- Vatani li’n-neşr, 1998. KANDEHLEVÎ, Muhammed Yusuf, Hayatü’s-Sahabe Hz. Peygamber ve Ashabının Yaşadığı İslamiyet, çev. Cengiz Yağcı-Mehmet Karabulut, I-IV, İstanbul: Huzur Yayınları, 2004. KASTALLANÎ, Ahmed b. Muhammed (ö. 923/927), el- Mevahibü’l-Ledünniyye bi’l-Minehi’l-Muhammediyye, çev. Şair Abdulbaki, I-II, İstanbul: Hisar Yayınları, 1984. KAYA, Eyyüp Said, “Muâhât”, DİA, XXX, y.y.: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, t.y.. KÖKSAL, Mustafa Asım, İslam Tarihi: Hz. Muhammed Aleyhisselam ve İslamiyet, I-XII, İstanbul: İrfan Yayınevi, 1981. MAHMUDOV, Elşad, Sebepleri ve Sonuçları Açısından Hz. Peygamber’in Savaşları, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslam Araşturmaları Merkezi (İSAM) Yayınları, 2010. EL-MAKDİSÎ, Cemaleddin Yusuf b. Hasan b. Abdulhadi, eş-Şeceretun-Nebeviyye Fi Nesebi Hayri’l-Beriyye (s.a.s.), şerh ve tlk. Ahmet Selahaddin, 1.Baskı, Kahire: Daru Hira’, 1997. MEVDUDÎ, Seyyid Ebu’l ‘Alâ Mevdudî, Tarih Boyunca Tevhid Mücadelesi ve Hz. Peygamber (s.a.v.)’in Hayatı, çev. Ahmed Asrar, 3. Basım, I-III, İstanbul: Pınar Yayınları, 1992. ÖNKAL, Ahmet, “Hicret”, DİA, XVII, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1988. SARIÇAM, İbrahim, Hz. Muhammed ve Evrensel Mesajı, 2. Baskı, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2004. SEKİZLİ, H. Ahmet, “Abdülmuttalb”, DİA, XVII, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1988. SEZEN, Lütfi, Halk Edebiyatında Hamzanâmeler, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1991. Şulul, Kasım, İlk Kaynaklara Göre Hz. Peygamber Devri Kronolojisi, 3. Baskı, İstanbul: İnsan Yayınları, 2002. ŞÜKRÜLLAH EFENDİ, Behçetü’t Tevârih (Tarihin Aydınlığında), Thk. ve çev. Hasan Almaz, 1. Basım, İstanbul: Mostar Yayınları, 2010. ET-TABERÎ, Ebu Ca’fer Muhammed b. Cerir (ö. 310/922), Tarihu’l Umem ve’lMuluk, thk. Muhammed Ebu Fazl İbrahim, 2. Baskı, I-XI Mısır: Daru’lMaarif, t.y.. TEKİN, Ahmet, Peygamberimiz’in Yol Arkadaşları, İstanbul: Kelam Yayınları, 2006. EL-VAKİDÎ, Muhammed b. Ömer (ö. 207/822), Kitâbü’l-Megazî, thk. Marsden Jones, 3. Baskı, I-II, Londra: Oxford University, 1966. ZEHEBÎ, Şemsuddin Muhammed b. Ahmed b. Osman (748/1348), Siyeru A’lami’n Nübela, thk. Şuayb el-Arnavut- Hüseyin el-Esed, 3.baskı, I-XXV, Beyrut: Müessesetü’r-Risale, 1985. ___________,Tecridu Esmâi’s-Sahâbe, I-II, Beyrut: Dâru’l-Maârif, t.y..