ŞİHÂBÜDDÎN EL-HAFÂCÎ: HAYATI, İLMİ ŞAHSİYETİ VE ESERLERİ

Yıl 2016, Cilt: 3 Sayı: 2, 101 - 130, 01.12.2016

Mustafa Keskin

Öz

Şihâbüddin el-Hafâcî, Osmanlının siyasi, iktisadi ve kültürel açıdan önemli
hareketlenmelerin cereyan ettiği bir dönemde yetişmiş önemli simalardan
biridir. XVI-XVII. asırda yaşamış olan el-Hafâcî, Mısır’da başladığı ilmi hayatını daha sonra sırasıyla Mekke, Medine ve İstanbul’da dönemin önemli
ilmi şahsiyetlerden istifade ederek sürdürmüştür. Osmanlı idaresinde önce
Üsküp daha sonra Selanik kadılığı görevinde bulunmuştur. Bu görevleri en
iyi şekilde ifa etmiş olmalı ki daha sonra Mısır’da kazaskerlik görevine getirilmiştir. Devlet idaresindeki hizmetinden sonra memleketi Mısır’a yerleşerek ömrünün sonuna kadar ilim tedrisatıyla meşgul olmuş ve birçok eser
telif etmiştir. Bu makalede öncelikle el-Hafacî’nin hayatı, ilmi şahsiyeti ve
eserleri hakkında bilgi verilecektir.

Anahtar Kelimeler

Şihâbüddin el-Hafâcî, Osmanlı, Mısır, Hayat, Eser

Kaynakça

• ABDULMUN‘İM, Muhammed Hafâcî, el-Ezher fî Elfi ‘Âm (Beyrut, ‘Âlemu’lKutub,1988). AKGÜNDÜZ, Ahmed, Said, Öztürk, Bilinmeyen Osmanlı, (İstanbul, Osmanlı Araştırmalar Vakfı,1999). BAĞDÂDÎ, Abdulkadir. Ömer, Hazanetu’l-Edep ve Lubbu Lubab’i Lisani’l-Arap, thk. Abdusselam Harun, III bas. (Kahire, Mektebetu’l-Hanci], 1989). BAĞDÂDÎ, İsmail Paşa, b, Muhammed Emin, b,Mir Selim, el-Babani, İzahu’lMeknun fi’z-Zeyli âla Keşfi’z-Zunun, ân usami’l-Kutubi vel funun, (Beyrut Daru İhaya etu’Turasi’l-Ârabi, ty). COŞKUN, Yılmaz, Osmanlı, Devletinin, 700.Yılı, Kuruluşu, Osmanlı, “Siyasetnameler ve Osmanlılarda Sosyal Tabakalaşma” Editör, Güler Eren, (Ankara, Yeni Türkiye Yayınları, 1999). DAYF, ŞEVKİ, Tarihu’l-Edebi’l-Ârabi, II. Bas. (Kahire, Daru’l-Maarif, H.1119). EDNEVÎ, Ahmed b. Muhammed, Tabakatu’l- Müfessirin, thk. Süleyman b.Salih l-Hazi, (Medine, Mektebetu’l-Ulum ve’l-Hikem, I. bas. 1417/1997). ERGİN, Ali Şakir el-Hafâci Şihabüddin, DİA, (İstanbul-1997),XV,72,73. HAFÂCÎ, İnâyetu’l-Kâdi ve Kifâyetu’r-Râdi, ala Tefsiri’l-Beydâvî, (Beyrut Daru Sadr,, ty). HAFÂCÎ, Şihâbüddin, Reyhânetu’l- Elibbâ, ve Zahretu’l-Hayati’n-Dünya, thk, Abdulfattah, Muhammed el-Huluv, (yrs. Matbaatu İsa el-babî, 1387/1967). İBN İMAD, Şihâbüddin Ebu’l-Falah, Abdu’l-Hayy, Şezerâtu’z-Zeheb Fi Ahbâri Men Zeheb, thk. Mahmud el-Arnavut, 1. Baskı, (Beyrut, Daru İbn Kesir], 1414/1993). İBN. MASUM el-Hüseyni, Selâfetu’l-Âsır fi Mahasıni eş-Şuêrai bi külli Âsır,pdf, al-Mustafa com. İBNU’l-ESİR, el-Cezeri, İzzuddin, Ellubâb fi Tehzibi’l-Ensâb, (Bağdat, Mektebetu’l-Musenna, ty). İBNU’l-GAZZİ, Şemsüddin, Muhammed b. Abdurrahman, Divânu’l-İslam, thk. Seyyid, Kısrevi, Hasan, I. Bas.(yrs. Daru’l -Kutub’l- İlmiyye, 1990). İHSANOĞLU, Ekmeleddin, Osmanlı, Devletinin, 700.Yılı, kuruluşu, Osmanlı, (Ankara, Yeni Türkiye Yayınları, 1999). İNALCİK, Halil, Tarihu’d-Devleti’l- Osmaniyye, mi’ne’n-Nüşüi ile’l-İnhidar, terc. Muhammed el-Arnavut, 1. Baskı, (Beyrut Daru’l-Medarisi’l-İslamî, 2002). İSMAİL PAŞA, Hediyyetu’l-‘Arifin Esmâu’l- Muellifin ve Âsâru’l-Musannifin, (İstanbul-Vekâletu’l-Ma‘ârif Matbası, 1951). KARABULUT, Ali Rıza, Yazmalar kataloğu, Kayseri, (Ankara Mektebe yay.1995). KEHHALE Ömer Rıza, Mucemu kabaili’l-‘Ârap el-Kadime ve’l-Hadise, (Dimeşk, el-Mektebetu’l-Haşimiyye,1949). KÜÇÜK, Cevdet,” Osmanlı Devletinde Millet Sistemi” Osmanlı Devletinin 700.Yılı, Kuruluşu, Osmanlı, Editör, Güler Eren, (Ankara Yeni Türkiye Yayınları, 1999). MECME‘U’l-MELEKÎ, el-Fehresu’ş-Şamil, li’t-Turasi’l-Arabi, el-İslamî, el-Mahtut, Ulûmu’l-Kur’ân, (Amman el-Mecme’ul-Meleki, li Buhusi’l –Ha dareti’l-İslamiyeti,1989). MUHAMMED Ferid Bek el-Muhamî, Tarihu’d-Devleti’l- Aliyye el-Osmaniyye, thk. İhsan Hakkî, (Beyrut Daru’n-Nefais, 1401/1981). MUHİBBÎ, Muhammed, Hulâsatu’l-Eser fi E‘yâni’l-Karni’l-Hâdî ‘Aşr, (Beyrut Daru’s-Sâdır1290). NUVEYHİD, ‘Âdil, Mu‘cemu’l-Mufessirîn min Sadri’l-İslâm Hatta’l-Asri’l-Hâdır, (Beyrut-Muessesetu’n- Nuveyhidi’s-Sekâfîyye,1983). ÖZTUNA Yılmaz, Büyük Osmanlı Tarihi, (İstanbul Ötüken Neşriyat, 1994). RECEP Dikici, “Hafâcî, Şehabeddin” (Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, İstanbul), (DİA), cilt: XV,72. SAMANCI, Yusuf Sami, Arap Dilinde Dâhil Meselesi, [yüksek lisans tezi] Konya, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, 2011. SELLÂBÎ, Ali Muhammed, Osmanlı Tarihi, trc. Cezayir Polat, (Ankara Keşif Yayınları,, ty). SERKİS İLYAN, Mucemu’l-Matbuti’l-Arabiyye, pdf: www.al-mostafa.com. (erişim tarihi, 06.09.2014) TABAKOĞLU Ahmet, Editör, Güler Eren, Osmanlı, Devletinin700.Yılı, kuruluşu, Osmanlı, (Ankara, Yeni Türkiye Yayınları, 1999). ZEBİDÎ, Muhammed Murtaza el-Huseynî, Tacu’l-Urus, thk. Mustafa Hicazi, (Kuveyt, Matbaatu Hukumeti’l-Kuveyt, 1389/1969). ZEHRANÎ, Abdullah İbrahim Yusuf Şihâbüddin el-Hafâcî, Hayatuhu ve Edebuhu, Camiatu Ummi’l-Kura, [yüksek lisans tezi]Macestir,1406/1986. ZİRİKLÎ, Hayruddîn, el-Alâm Kâmusu Terâcim li Eşheri’r-Ricâl ve’n-Nisâ mine’lÂrab ve’l-Mustaribîn ve’l-Musteşrikîn, XV. bas. (Beyrut, Daru’l-İlim, 2002). ZUHEYR, Haşim Riyâlât, eş-Şihâbu’l- Hafâcî ve Menhecuhû fi-Tefsir, (yüksek lisans tezi, el-Cami‘atu’l-Ürdüniyye, 2004)