Siirt Medreselerinde İcâzetnâme Öncesi Okutulan Kitaplar ve İçerikleri

Yıl 2016, Cilt: 3 Sayı: 1, 135 - 172, 16.10.2016

Uğur Erman

Öz

Bu makalede Siirt ve çevresinde mevcut olan ve halen eğitim ve öğretime devam eden medreselerde İcâzetnâme öncesi okutulan eserlerin hangi konulardan
bahsettiğinden ve bu eserlerin içeriğinden bahsedilmektedir. Bu medreselerde
okutulan eserlerle ilgili takip edilen somut bir müfredat olmadığından bazı
eserlerin müellifi ile ilgili bilgiler yöre medreselerinde ders veren müderrislerle yapılan görüşmeler sonucu elde edilmiştir. İcâzetnâme öncesi okutulan bazı
eserlerin sadece şerhi okutulması sebebiyle eserin yalnızca şerhinden bahsedilmiştir. Bu meyanda mezkûr medreselerden mücâz olan “İbrahim Harrânî” nin
“Tuhfetü’l-İhvâni’l-Medresiyye fi Terâcimi Ba’di Musannefi’l-Kütübü’d-Dirâsiyye”
adlı eserden azami derecede istifade edilmiştir. İcâzetnâme öncesi okutulan
eserlerin içeriğinden bahsederken eserlerin müelliflerinin doğum yeri, doğumölüm tarihi hakkındaki gerekli bilgiler okuyucunun istifadesine sunulmuştur.  Bu çalışmanın hayırlara vesile olması ve bu hususta yapılan çalışmalara kaynak olması temennisiyle...

Anahtar Kelimeler

Siirt, Medrese, İcâzetnâme, Mücâz

Kaynakça

• Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul 2013. Baktır, Mustafa, “Suffe”, TDVİA. Bingöl, Abdülkuddûs, “Îsâgucî”, TDVİA. Bozkurt, Nebi, “Medrese”, TDVİA, XXVIII, 324. Çeçen, Kazım, “el-Maksûd”, TDVİA. Erman, Uğur, Siirt Medreselerinde Arapça Dil Eğitimi, Atatürk Üniversitesi SBE, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Erzurum 2013. Erman, Uğur, Özellikli Yöresel Kur’an Kursları: (Tillo Örneği), Yaygın Din Eğitimi Sempozyumu -I (30 Mart - 01 Nisan 2012), Ankara, 2013, el-Harrânî, İbrahim, Tuhfetu’l İhvâni’l Medresiyye fi Terâcimi Ba’di Musannif ’î’l Kutub’i’d-Dirâsiyye, 1427. el-Cürcânî, Abdulkâhir b. Abdurrahman b. Muhammed Ebubekir, Avâmili’lCürcânî, Hâşemî yay., İstanbul 2016. Ez-Zurûf, Haşemî yay., İstanbul 2015. el-Burdeî’, Sa’dullâh, Sa’dullâhi’s-Sağîr, İbrahim el-Harrânî- Muhammed edDiyârbekrî (thk.) Hâşemî yay., İstanbul 2016. es-Sinhâcî, Ebu Abdillah Muhammed b. Muhammed b. Davûd Ebu Abdillah İbn-i Âcurrûm, El-Âcurrûmiyye, Hâşemî yay., İstanbul 2016. er-Reî’nî, Muhammed b. Muhammed b. Abdurrahman b. Hüseyin el-Mâlikî elEndelûsî, Mütemmimetü’l Âcurrûmiyye, byy, tsz. el-Çârperdî, Ahmed b. Hasan b. Yusuf Fahreddin Ebu’l Mekârîm, el-Muğnî, Hâşemî yay. el-Meylânî, Bedruddîn Muhammed b. Abdurrahim b. Muhammed el-Umerî, Şerhu’l Muğnî, Muhammed Can(thk.), Şefkat yay., İstanbul 2014. ed-Dirşevî, Molla Abdulhakim, Sutûr, el-Mektebetu’l Mahmûdiyye, İstanbul 1933. el-Herevî, Sa’duddîn Mes’ûd b. Ömer b. Abdullah el-Fârisî, Tedrîcu’l Edânî ila Kırâati Şerhi’s Sa’d alâ Tasrîfi’z Zencânî, Salah Bilici Kitabevi, İstanbul tsz. et-Tôkâdî, Ahmed b. Muhammed b. Ârif Şemsu’d-din Ebu’s-Senâ İbn-i Ebi’lBerekât er-Rûmî ez-Zîlî, Hallu Meâkidu’l-Kavâid el-Lâti Sebetet bi’dDelâili ve’ş-Şevâhid, Salah Bilici Kitabevi, İstanbul tsz. es-Suyûtî, Ebu’l-Fazl Celâluddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed elHudayrî eş-Şâfiî, el-Behcetu’l-Mardiyye Fi Şerhi’l-Elfiyye, el-Mektebetu’l Hanefiyye, İstanbul 1426/2005. el-Herevî, Ebu’l Berekât Abdurrahman b. Ahmed b. Muhammed eş-Şîrâzî elCâmî, El-Fevâidu’d-Diyâiyye Şerhu Kâfiyeti İbn-i Hâcib, Salah Bilici kitabevi, İstanbul tsz. el-Mânîsâvî, Muhammed b. el-Hâfız Hasan, Muğni’t-Tullâb, Hâşemî yay., İstanbul 2014. el-Ahderî, Abdurrahman b. Seyyid Muhammed es-Sağîr b. Muhammed b. Âmir ezZâbî el-Mağrîbî el-Mâlikî, es-Süllemü’l Münevrak, Hâşemî yay., İstanbul 2011. ed-Demenhûrî, Ahmed, Îzâhu’l Mübhem fî Maâni’s Süllem, Ömer Fârûk etTabbâ’(thk.), Mektebetu’l Maarif, Beyrût 1416/1996. el-Fenârî, Şemsuddîn Ebi’l- Fedâil Muhammed b. Muhammed el-Hanefî erRûmî, el-Fevâidu’l Fenâriyye, Hâşemî yay., İstanbul 2012. el-Ensârî el-Mısrî, Şerhu Katru’n-Nedâ ve Bellu’s-Sedâ, Fatih Enes Kitabevi, İstanbul tsz. el-Îcî, Adudu’ddîn Ebu’l Fadl Abdurrahmân b. Ahmed b. Abdulgaffar b. Ahmed eş-Şîrâzi, er-Risâletü’l Adudiyye, Hâşemî yay., İstanbul 2012. el-İsferâyînî, Usâmuddîn İbrahim b. Muhammed b. Arab Şâh el-Hanefî el-Eş’ârî, erRisâleti’l İsâmiyye li Hilli Dekâiki’s- Semerkandiyye, Hâşemî yay., İstanbul 2012. el-Mar’âşî, Muhammed b. Ebî Bekr el-Hanefî, Er-Risâletü’l Velediyye fî Âdâbi’l Bahsi ve’l Münâzara, Hâşemî yay., İstanbul 2012. el-İsi’rdî, Molla Halil b. Molla Hüseyin el-Umerî eş-Şâfiî, el-Habiyyetü’l Halîliyye, Hâşemî yay., İstanbul 2013. el-Lârî, Radiyyu’d-dîn Abdulğafûr b. Salah el-Ensârî, Abdulğafûr, Hacı Muharrem Efendi Matbaası, İstanbul 1282. er-Râzî, Kutbu’d-dîn Muhammed b. Muhammed Ebu Abdillah, Tahrîru’l Kavâidi’l Mantîkiyye fi Şerhi’r-Risâleti’ş-Şemsiyye, Hâşemî Yay., İstanbul 2015. et-Taftazânî, Sa’duddîn Mes’ûd b. Ömer b. Abdullah el-Fârisî el-Herevî, Muhtasaru’l Meânî, Dâru’z Zehâir, Kum/İran tsz. el-Lekânî, Ebû İshak İbrâhim b. İbrâhim, Cevheretü’t-Tevhîd, Hâşemî yay., İstanbul 2011, el-Bâcûrî, İbrahim b. Muhammed b. Ahmed el-Mısrî, Tuhfetü’l Mürîd Ala Cevhereti’t-Tevhîd, Dâru’l Kutubi’l İlmiyye, Beyrût 1403/1983. es-Sübkî, Ebû Nasr Tâcuddîn Abdulvehhâb b. Alî b. Abdilkâfî, Cemu’l Cevâmi’, Dâru İbn-i Hazm, Beyrût 1426/2005. el-Cüveynî İmâmü’l-Haremeyn Ebu’l-Meâlî Rüknüddîn Abdülmelik b. Abdillâh b. Yûsuf et-Tâî en-Nîsâbûrî, el-Verakât, Hâşemî yay, İstanbul 2013. Gözüdok, Şakir, “Medreselerin Ortaya Çıkışı ve İlk Medreseler”, Medrese Geleneği ve Modernleşme Sürecinde Medreseler Uluslarası Sempozyum, Fikret Gedikli (ed.), Muş 5-7 Ekim 2012. Hızlı, Mefail “Osmanlı Medreselerinde Okutulan Dersler ve Eserler”, Uludağ Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, Bursa 2008, c.17, sayı: 1. İbn-i Hâcib, Ebû Amr Cemâlüddîn Osmân b. Ömer b. Ebî Bekr b. Yûnus, Kâfiyetu İbn-i Hâcib, Salih Abdulazim eş-Şair(thk.), Mektebetu’l Âdâb, Kahire 2010. ibn-i Hişâm, Ebû Muhammed Cemâlüddîn Abdullāh b. Yûsuf b. Ahmed b. Abdillâh el-Ensârî el-Mısrî, Kavâidu’l İ’râb, byy, İstanbul 1377/1968. ibn-i Hişâm, Ebû Muhammed Cemâlüddîn Abdullāh b. Yûsuf b. Ahmed b. Abdillâh el-Ensârî el-Mısrî, Şerhu Katru’n-Nedâ ve Bellu’s-Sedâ, Fatih Enes Kitabevi, İstanbul tsz. Makdîsî, George, İslamın Klasik Çağında ve Hristiyan Batı’da Beşeri Bilimler, Hasan Tuncay Başoğlu(trc.), Klasik Yay., İstanbul 2007. Molla Yunus, et-Terkîb, Hâşemî yay., İstanbul 2015. Mukayyed Sarf Cümlesi, Salah Bilici Kitabevi Yay., İstanbul tsz. Öcal, Mustafa, “Osmanlı Devletinin Son Döneminde Medrese Islahatları Üzerine Bir Değerlendirme” Medrese Geleneği ve Modernleşme Sürecinde Medreseler Uluslarası Sempozyum, Fikret Gedikli (ed.), Muş 5-7 Ekim 2012. Özaydın, Abdülkerim, “İzzeddin ez-Zencânî”, TDVİA. Sırma, İhsan Süreyya, “Müslümanlarda Eğitimin Tarihi Süreci İçerisinde Medreseler”, Medrese Geleneği ve Modernleşme Sürecinde Medreseler Uluslarası Sempozyum, Fikret Gedikli (ed.), Muş 5-7 Ekim 2012. Şeşen, Ramazan, İslam Medeniyeti Tarihi, İsar yay., İstanbul 2012, s.78-79. Yüksel, Emrullah, “Birgivî” TDVİA