HÜMÂM-I TEBRÎZÎ, DÎVÂNI VE MEMDUHLARI

Yıl 2019, Cilt: 6 Sayı: 1, 43 - 62, 30.06.2019

Çetin Kaska

Öz

Sa‘dî-i Şîrâzî’nin muasırı olan Hümâm, Tebriz’in en meşhur mutasavvıf,

âlim ve şairlerindendir. Arapça, Farsça ve Azerice tasavvufi şiirler yazmıştır.

Özellikle gazel alanında üstad olup, bu türde Sa‘dî, Enverî ve Nizâmî’nin

üslubunu takip etmiştir. Çoğunluğu gazellerden oluşan divanında 3944

beyit bulunmaktadır. Bağdat ve Mekke’ye seyahat edip, Rum diyarında

Mevlânâ ile görüşüp sohbet etmiştir. Manzum ve mensur birçok eser yazan

Hümâm’ın dağınık halde toplanılan şiirleri ile kısa mensur bir eseri

günümüze ulaşmıştır. Bu makalede Hümam-i Tebrîzî’nin hayatı hakkında

detaylı bilgiler verildikten sonra memduhları, etkilendiği ve etkilediği şairler

ve divanı incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Fars Dili ve Edebiyatı, Hümâm-i Tebrîzî, Sa‘dî, Mevlânâ, Dîvân

Kaynakça

• Devletşâh, Şair Tezkireleri, Çev. Necati Lugal, İstanbul: Pinhan, 2011. Dihhodâ, Ali Ekber, Lügatnâme-i Dihhodâ, Tahran: Dânişgâh-ı Tahran Müessese-i Lugâtname-i Dihhudâ, 14:1993. Enverî-i Ebîverdî, Dîvân-i Enverî, Nşr. Müderris Rezevî, (Tahran: Neşr-i Kitâb, 2:1340. Eyvazî, Reşîd, Dîvân-i Hümâm-i Tebrîzî, Tebriz: Enteşârât-i Müessese-i Târîh ve Ferheng-i İrân, 1351. Fasîh-i Hâfî, Mücmel-i Fasîhî, Nşr. Mahmud Ferruh, Meşhed: 3:1339. Hâfız-i Şîrâzî, Dîvân-i Hâfız, Nşr. Muhammed Kazvînî ve Kâsım Ganî, Tahran: Kitâbfrûşî-i Zevvâr. Hânlerî Kiyâ, Zehrâ, Ferheng-i Edebiyât-i Fârsî, Tahran: Enteşârât-i Bünyâd-i Ferheng-i İrân, 1969. Hidâyet, Muhammed Hâdî Rızâ Kullîhân, Riyâzü'l-Ârifîn, Nşr. Seyyid Razî Vâhidî ve Sohrâb Zâri‘, Tahran: 1352. Mes‘ûd-i Hocendî, Kemâleddîn, Dîvân-i Kemâleddîn Mes‘ûd-i Hocendî, Nşr. Azîz Devletâbâdî, Tebriz: Kitâbfrûşî-i Tahran, 1337. Müstevfî-i Kazvînî, Hamdullâh b. Ebî Bekr b. Ahmed b. Nasr, Târih-i Gozîde, Nşr. Abdulhüseyin Nevâî, Tahran: 1336. Öngören, Reşat, “Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî” DİA, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 29:2004. Safâ, Zebihullâh, Târîh-i Edebiyât Der Îrân, Tahran: Enteşârât-i Firdevsî, 3:1369. Sâyegânî, Leylâ, Sebk Şinâhtî-i Gazelhâ-i Hümâm-i Tebrîzî, Dânişgân-i Sîstân ve Belûçistân, Yüksek Lisans Tezi, 1387. Senâî-i Gaznevî, Dîvân-i Senâî, Nşr. Müderris Rezevî, Tahran: Şirket-i Teb‘-i Kitâb, 1320. Ubeyd-i Zâkânî, Külliyât-i Ubeyd-i Zâkânî, Nşr. Abbas İkbal Âştiyânî, Tahran: 1340. Vanlıoğlu, Mehmet, “Dehnâme” DİA, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları 9:1994. Yazıcı, Tahsin, “Mersiye” DİA, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 29:2004. Yıldırım, Nimet, “Seyf-i Fergânî” DİA, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 37:2009.