Görme Yetersizliği Olan Bireylerin Sorunları, Beklentileri ve Din Anlayışları: İstanbul Örneği

Yıl 2019, Cilt: 6 Sayı: 2, 403 - 425, 30.12.2019

Ramazan Akkır

Öz

İçinde yaşadığımız
toplumun önemli bir parçasını oluşturan ve görme yetersizliği olan bireylerin
sorunlarını, beklentilerini ve onların dünyasında dinin anlamını ve fonksiyonunu
ortaya çıkarmayı amaçlayan bu çalışma, İstanbul’da yaşayan görme engelli
bireylerle yapılan mülakat verilerinin yorumlanması ile ortaya çıkmıştır. Bu
araştırmada, İstanbul’un farklı yerlerinde yaşayan ve değişik kurumlarda eğitim
gören görme engelli fertlerin toplumsal ve dinsel sorunları, toplumdan
beklentileri ve onların gözünden çözüm önerileri ortaya konuldu. Mülakat
verilerinden hareketle anlama ve açıklama yöntemini esas alan bu araştırmanın çalışma grubunun seçiminde kartopu tekniği kullanıldı.
Bu yöntemin tercih edilmesinin gerekçesi, onların güvenini kazanarak daha doğru
cevaplara ulaşmaktır. İki bölümden oluşan çalışmanın ilk bölümünde engellilik
olgusu ve dinin engellilik olgusuna bakışı ele alındı. İkinci bölümde mülakat
sonucu ulaşılan bulgular kategorilere ayrılarak yorumlandı. Bu çalışmanın
sonucunda da sorunlar, beklentiler ve çözüm önerileri sıralandı. Her birey gibi
görme engelli bireylerin de toplumsal ve dini alanda sıkıntılarının olduğu, yeterli
toplumsal bilincin olmadığı, toplumsal ve dini kurumların toplumsal bilinci
artırmak için birlikte çalışması gerektiği sonuçlarına varıldı. 

Anahtar Kelimeler

din sosyolojisi, din, toplum, görme engelli

Kaynakça

• Arslan, Yusuf-Şahin, Hacı Murat-Gülnar, Ubeyde-Şahbudak, Murat. Görme Engellilerin Toplumsal Hayatta Yaşadıkları Zorluklar (Batman Merkez Örneği), Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi 4/2 (2014): 1-14.Bahadır, Abdülkerim. “Psiko-Sosyal Bir Sorun Olarak Engelliliği Anlamlandırmada Dinî Referanslar ve Pratik Yansımaları”. Marife: Dini Araştırmalar Dergisi X/2 (2010): 9-26.Bahçekapılı, Mehmet. Bio-Psiko-Sosyal Açıdan Dinin Ruh Sağlığı ve Engellik Üzerinden Etkisi. Din, Felsefe ve Bilim Işığında Engelli Olmak ve Sorunları Sempozyumu Bildirileri 5/6 Nisan 2012. İstanbul, 2012.Baltacı, Ali. Nitel Araştırmalarda Örnekleme Yöntemleri ve Örnek Hacmi Sorunsalı Üzerine Kavramsal Bir İnceleme. Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 7/1 (2018): 231-274. Başkonak, Mustafa. “Engelliler için Erişilebilirlik Kur’an Kursları, Yeniden Yapılanmanın Eşiğinde Kur’an Kursları”. YECDER IV. Ulusal Din Görevlileri Sempozyum Bildirileri (27 Nisan 2013-İstanbul). İstanbul: YECDER Kitaplığı, 2014.Başkonak, Mustafa. Engelli Gençlerin Din Eğitiminde Camilerin, Kur’an Kurslarının ve Din Görevlilerinin Yeri ve Önemi, Gençliğin Gelişimi ve Problemleri Karşısında Din Görevlileri. 7. Uluslararası Din Görevlileri Sempozyumu Bildirileri-Sakarya 2016. Ed: Abdullah İnce-Kübra Cevherli. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2016.Başkonak, Mustafa. Türkiye’deki Lise Mezunu İşitme Engellilerin Din Eğitiminde Karşılaştıkları Güçlüklerin Öğrenci ve Eğitimci Görüşleri Açısından Değerlendirilmesi. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2016.Berger, Peter L. Kutsal Şemsiye: Dinin Sosyolojik Teorisinin Ana Unsurları. Trc: Ali Coşkun. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2000.Bucuka, Yunus. Dini Sosyalleşme ve Sosyal Dışlanma Ekseninde Engellilik (Bingöl İli Örneği). Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2017. Burcu, Esra. Türkiye’de Özürlü Birey Olma: Temel Sosyolojik Özellikleri ve Sorunları Üzerine Bir Araştırma. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları, 2007. Coşkun, İbrahim. İlahi Adalet ve Engelli Bireyler. İstanbul: Kitap Dünyası, 2016.Çiftçi, Adil. Toplumbilim Yazıları. İzmir: Anadolu Yayınları, 1999.Efe, Adem. “Engelli Birey ve Ailelerinin Sorunları, Toplumdan Beklentileri ve Din (Isparta Spastik Çocuklar Eğitim ve Rehabilitasyon Merkezi Örneği)”. Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1/16 (2006): 169-198. Efe, Adem. “Engelli Birey ve Ailelerinin Sorunları, Toplumdan Beklentileri ve Din (Isparta Spastik Çocuklar Eğitim ve Rehabilitasyon Merkezi Örneği)”. Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1/16 (2006): 169-198Engelli Ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü. Engelli ve Yaşlı İstatistik Bülteni. Temmuz 2019. Erişim: 30. 10. 2010. https://ailevecalisma.gov.tr/media/11564/eyhgm_buelten_temmuz2019.pdf.Frankl, Victor E. İnsanın Anlam Arayışı. Trc: Selçuk Budak. İstanbul: Okuyan Us Yayınları, 2009.Günay, Ünver. Din Sosyolojisi. İstanbul: İnsan Yayınları, 2000.Günay, Ünver. Din Sosyolojisinin Yöntem ve Teknikleri. Din Sosyolojisi El Kitabı. Ed: Niyazi Akyüz-İhsan Çapçıoğlu. Ankara: Grafiker Yayınları, 2012.Güllü, İsmail. “Özürlü Üniversite Gençliğinin Toplumsallaşma Süreçleri Üzerine Bir Araştırma: Erciyes Üniversitesi Örneği”. Toplum Bilimleri 4/8 (Temmuz-Aralık 2010): 193-213.Gülmek, Adem. Özel Destek Din Hizmetleri Projesi Kapsamında İşitme Engelliler Din Eğitimi (Buca Örneği). Yaygın Din Eğitimi Sempozyumu-II (30 Mart-01 Nisan 2012, Ankara). Ankara: DİB Yayınları, 2013.Gülmek, Adem. “Özel Destek Din Hizmetleri Projesi Kapsamında İşitme Engelliler Din Eğitimi (Buca Örneği)”. Yaygın Din Eğitimi Sempozyumu -II (30 Mart-01 Nisan 2012, Ankara). Ankara: DİB Yayınları, 2013.Kara, Elif. “Zihinsel Engelli Çocukları Olan Ailelerin Çocuklarının Durumunu Dini Açıdan Değerlendirmeleri”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 26-27 (2008): 317-330.Karasu, Teceli-Şimşek, Eyup. “Zihinsel Engelli Kaynaştırma Öğrencilerine Yönelik Din Eğitimi: Yarı Deneysel Bir Çalışma-Destek Eğitim Odası”. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi XXII/3 (2018): 1579-1606.Karataş, Zeki. Engelliliği Anlamak: Kavramlar, Tanımlar, Modeller, Engellilik ve Dinler. Ed. Süleyman Turan. İstanbul: Açılım Kitap, 2017.Karasu, Teceli. Zihinsel Engelli Kaynaştırma Öğrencilerinin Din Öğretimi (Bireyselleştirilmiş Öğretim Programının Öğrencinin Başarısına Etkisi). Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2017. Kara, Elif. “Zihinsel Engelli Çocukları Olan Ailelerin Çocuklarının Durumunu Dini Açıdan Değerlendirmeleri”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 26-27 (2008): 317-330.Kirman, Mehmet A. Din Sosyolojisi Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2004. Kula, M. Naci. “Bedensel Engellilere Yönelik Tutumlar İle Dini Tutumlar Arasındaki İlişki Üzerine Bir Araştırma”. İslâmî Araştırmalar XIX/3 (2006): 511-524.Kula, M. Naci. Engellilere Verilecek Tebliğ ve İrşad Hizmeti. Kutlu Doğum 2003: İslam’ın Güncel Sunumu. Ankara: TDV Yayınları: 2006.Kula, M. Naci. Bedeni Özürlü Gençlerin Din Eğitiminde Dikkat Edilmesi Gereken Psikolojik Hususlar. Gençlik Dönemi ve Eğitimi. Kolektif. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2000.Kula, M. Naci. “Engelli Birey ve Ailesinin Sosyal Uyumunda ‘Yaratılanı Hoş Gör Yaradandan Ötürü’ Anlayışının Rolü”. Tasavvuf: İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi VI/15 (2005): 153-176.Kula, M. Naci. Engelliler ve Engelli Ailelere Yönelik Hizmetler. IV. Din Şûrası Tebliğ ve Müzakereleri 12-16 Ekim 2009. Ankara: DİB Yayınları, 2009.Kula, M. Naci. “Engelli Çocuğa Sahip Ailelere Yönelik Manevi Destek Eğitimi”. Dini Danışmanlık ve Din Hizmetleri. Ed: Nurullah Altaş-Mustafa Köylü. Ankara: Gündüz Eğitim ve Yayıncılık, 2012.Kula, M. Naci. “Engellilik ve Din”, Diyanet Aylık Dergi 161 (Mayıs 2004): 9-12.Mardin, Şerif. Din ve İdeoloji. İstanbul: İletişim Yayınları, 1992.Musayev, İslam. Engelli Bireylerin Din Eğitimi. Bursa: Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2013.Öz, Şaban. “Engelli” Din Eğitiminden “Özürsüz” Din Eğitimi Modelliğine: “Ötekileştirilen” Özürlülerin Din Eğitiminde Karşılaşılan Sorunlar ve Çözüm Önerileri”. Hikmet Yurdu VI/11 (2013): 75-89.Özyılmaz, Ömer. Dünyaya Engelli Olarak Gelmeyi Hazırlayan Sebepler ve Karşıt Tedbirler. Din, Felsefe ve Bilim Işığında Engelli Olmak ve Sorunları Sempozyumu Bildirileri 5/6 Nisan 2012. İstanbul, 2012.Özer, Salim. “İslam ve Diğer Medeniyetlerin Engelliye Bakışı”. Bilimname: Düşünce Platformu 28/1 (2015): 55-65.Özüdoğru, Erdoğan-Nur, Halide. Engellilere Yönelik Din Eğitimi ve Öğretimi. Yaygın Din Eğitimi Sempozyumu-II (30 Mart-01 Nisan 2012, Ankara). Ankara: DİB Yayınları, 2013.Özdemir, Saadettin. “Engelli Bireylerin Manevi Rehabilitelerinde İletişimin Önemi”. Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi XXII/38 (2017): 137-160Özelsel, Michaela Mihriban. Halvette 40 Gün. Trc: Petek Budanur Ateş. İstanbul: Kaknüs Yayınları, 1996. Peker, Hüseyin. Din Psikolojisi. İstanbul: Çamlıca Yayınları, 2003.Resmî Gazete, Milletlerarası Sözleşme. 14 Temmuz 2009. Erişim: 07. 09. 2019. http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2009/07/20090714-1.htm. Seyyar, Ali. Dünyada ve Türkiye’de Engelli Dostu Sosyal Politikalar. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2015. Seyyar, Ali. İslam’da Özürlülük Algısı ve Hz. Muhammed’in Engelli İnsanlara (Sosyal Koruma Kapsamına Almasına Yönelik) Uyguladığı Psiko-Sosyal Yöntemler. Din, Felsefe ve Bilim Işığında Engelli Olmak ve Sorunları Sempozyumu Bildirileri 5/6 Nisan 2012. İstanbul, 2012.Şimşek, Hakkı-Şimşek, Perihan. Geçmişten Günümüze Sosyal ve Kültürel Açıdan Engellilik ve İslam Dininin Engelliliğe Bakış Açısı. 2. Uluslararası Çin’den Adriyatik’e Sosyal Bilimler Kongresi, Kongre Kitabı. Ed: Mustafa Talas-Mustafa Latif Emek. Adıyaman: İktisadi Kalkınma ve Sosyal Araştırmalar Derneği Yayınları, 2016.Tellioğlu Salih-Şimşek, Necati. “Dünyada Ve Türkiye’de Engelli Dostu Turizm”. The Journal of Academic Social Science 33/4 (2016): 552-567.Tellioğlu, Salih. “Türkiye’de Engellilere Yönelik Sosyal Hizmetlerin ve Politikaların Tarihçesi”. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi 88 (2019): 818-832.TUSEB. DSO Dünya Engelli Raporu. Erişim: 01. 10. 2019. https://www.tuseb.gov.tr/enstitu/tacese/yuklemeler/engellilik/DSO_dunya_engelli_raporu.pdf,Ünal, Vehbi. “Engellilerin Engelliliğe Bakışı ve Dine Yaklaşımları”. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi XXII/3 (2018): 1457-1482.Üzümcü, Muzaffer. “Din Kültürü Ve Ahlak Bilgisi Öğretmenlerinin Kaynaştırma Uygulamalarında Karşılaştığı Problemler Ve Bunlarla Başa Çıkma Yolları”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 9/43 (Nisan 2016): 1546-1557.Üzümcü, Muzaffer. Din Öğretiminde Özel Gereksinimli Öğrenciler İçin Uyarlamalar. Turkish Studies 13/11 (2018): 1437-1460.Üzümcü, Muzaffer. Kaynaştırma ve Din Eğitimi. Ankara: STS Yayınları, 2016.Ülken, Hilmi Ziya. Ahlâk. İstanbul: Ülken Yayınevi, 2001.Wach, Joachim. Din Sosyolojisine Giriş Trc: Battal İnandı. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1987.Vergote, Antoine. Din İnanç ve İnançsızlık. Trc. Veysel Uysal. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 1999.