KUR’ÂN’DA MEDİNE AHÂLİSİ

Yıl 2020, Cilt: 7 Sayı: 2, 503 - 531, 30.12.2020

Cumhur Demirel

https://doi.org/10.47425/siirtilahiyat.750417

Öz

Kur’ân-ı Kerîm son peygamberin tebliğine mahal olan Medine/Yesrib şehriyle ilgili geniş malumat sunmuştur. Âyetler, hicret vesilesiyle yurt edinilen bu mekânın toplumsal yapısına ilişkin bilgiler ihtiva etmektedirler. Bu çalışmada bu bilgiler ekseninde malum yerleşkenin sakinleriyle ilgili tespitlerde bulunulması hedeflenmektedir.
Medine ahalisini Kur’ân’da ismi geçen diğer belde halklarından ayıran hususların başında, içlerinde münafık olarak isimlendirilen bir zümrenin bulunuyor olması gelmektedir. Hicretin akabinde güçlenen müminleri zor durumda bırakmak için fırsat kollayan bu menfi karakterler birçok âyete konu olmuşlardır. Medine şehrinin ismen zikredildiği âyetlerin tamamına yakını onlardan bahsetmektedir.
Medine’de yaşayan topluluklar içerisinde müspet davranışlarıyla göze çarpan zümre müminlerdir. Kur’ân’ın methine mazhar olan bu grup bazı hatalarından dolayı da eleştirilmişlerdir.
Kur’ân-ı Kerîm’de Yahudilerin karakterlerine, inançlarına ve yaşantılarına dair birçok anlatım yer almaktadır. Mekki surelerde daha önceki peygamberlerin ümmetleri olan Yahudiler konu edilmiştir. Hz. Peygamberin muhatabı olan Yahudilerle ilgili bilgiler medenî sûrelerdedir.
Medine ile ilgili anlatımlarda bahsi geçen diğer bir zümre de Hıristiyanlardır. Hıristiyanlığa dair Kur’ân’ın verdiği bilgilerin bir kısmı ise Hz. İsa, annesi ve havarilerle ilgili anlatımlardan müteşekkildir.

Anahtar Kelimeler

Kur’ân, Medine, Mümin, Yahudi, Hıristiyan, Münafık

Kaynakça

• Ağırman, Mustafa. Hz. Muhammed (s.a.v) Devrinde Mescid ve Fonksiyonları. İstanbul: Ravza Yayınları, 1997.
• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî el-Müsned. İstanbul: Çağrı Yayınları. 1981.
• Alper, Hülya. “Münafık”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 31: 565. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Âlûsî, Şihâbüddîn Mahmûd. Rûhu’l-Meânî. 30 Cilt. Beyrut: Dâr-u İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, t.y.
• Arafat, W. N.. “Medine Yahudileri ve Benî Kureyza Hikayesi Üzerine Yeni Bakışlar”, trc. Şaban Öz. İslâmî Araştırmalar Dergisi. 17/2 (2004): 139-144.
• Atasağun, Galip. İlâhî Dinlerde Dînî Semboller. Konya: Sebat Matbaacılık, 2002.
• Buhârî, Muhammed b. İsmâil el-. el-Câmiu’s-Sahîh. b.y.: Dâru İbni Kesîr, 2. Basım, 2002.
• Derveze, İzzet. Kur'ân'a Göre Hz. Muhammed'in Hayatı. 2 Cilt. trc. Mehmet Yolcu. 3. Baskı. İstanbul: Denge Yayınları, 2012.
• Dumlu, Ömer, Kur’ân’da Salâh Meselesi. 3. Baskı. Ankara: DİB Yayınları, 2009.
• Endelüsî, Ebu Hayyân. el-Bahru’l-Muhît. 8 Cilt. 1. Baskı. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1993.
• Endelüsî, İbn Atiyye. el-Muharraru'l-Veciz fi Tefsiri'l-Kitabi'l-Aziz. 6 Cilt. thk. Abdüsselam Muhammed. Beyrut: Daru'l-Kütübi'l-İlmiyye, 2001.
• Fayda, Mustafa. “Mübâhele”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 31: 425. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Firûzâbâdî, Muhammed. Kâmûsu’l-Muhît. 2.Baskı. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1987.
• Gölcük, Şerafeddin. Kur’ân ve Mekke. 3. Baskı. İstanbul: İz Yayıncılık, 2011.
• Hattâb, Mahmut Şit. Peygamber Ordusunun Tarihi. trc. İhsan Süreyya Sırma. İstanbul: Pınar Yayınları, 1983.
• Isfahânî, Râğıb. Müfredât. 1. Baskı. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 2005.
• İbn Hişâm, Ebû Muhammed Cemaluddin Abdülmelik. es-Sîretü'n-Nebeviyye. 2 Cilt. thk. Süheyl Zekkar. Beyrut: Daru'l-Fikr, 1992.
• İbni Kesîr, Ebu’l-Fidâ İsmail. Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm. 15 Cilt. 1. Baskı. Kâhire: Müessesetü Kurtuba, 2000.
• İbni Manzûr. Lisânü’l-Arab. 15 Cilt. 6. Baskı. Beyrut: Dâru Sâdır, 1997.
• İbni Sa’d, Ebû Abdillah Muhammed. Kitabu't-Tabakati'l-Kübra. 11 Cilt. thk. Ali Muhammed Ömer. 1. Baskı. Kâhire: Mektebetu'l-Hanci, 2001.
• İbnü’l-Cevzî, Ebu’l-Ferec. Zâdü’l-Mesîr. 9 Cilt. 3. Baskı. Beyrut: el-Mektebetü’l İslâmî, 1984.
• İbrahim Hakkı, Erzurumlu. Ma’rifetnâme. İstanbul: Âlem Yay. t.y.
• İlyas, Abdülğanî Muhammed. el-Mesâcidü'l-Eseriyye fi'I-Medîneti'n-Nebeviyye. 2. Baskı. Medine: Matâbiu’r-Raşîd, 1999.
• Karaman v.dğr., Hayreddin. Kur’ân Yolu. 5 Cilt. Ankara: D. İ. B. Yayınları, 2006.
• Kazvînî, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezîd Mâce el-. Süneni İbni Mâce b.y.: Mektebetü’l-Meârif, t.y.
• Kesler, Fâtih. Kur’ân’da Yahûdîler ve Hıristiyanlar. Ankara: TDV Yay., 1993.
• Kurtubî, Muhammed b. Ahmed. el-Câmi’ li Ahkâmi’l-Kur’ân. 24 Cilt. thk. Abdullah b. Abdu’l-Muhsin et-Türkî. 1. Baskı. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2006.
• Mâlik b. Enes, Ebû Abdillâh. el-Muvattâ. Mağrib: Menşûrâtü Dâr’il-Âfâkı’l-Cedîde. 1. Basım. 1992.
• Müslim, Ebu’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc. el-Câmiu’s-Sahîh. 2 Cilt. Riyad: Dâr-u Tayyibe, 1. Basım, 2006.
• Nesefî, Mahmûd. Medârikü’t-Tenzîl ve Hakâiku’t-Te’vîl. 3 Cilt. 1. Baskı. Beyrut: Dâru’l-Kalem, 1989.
• Râzî, Fahreddîn. Mefâtihu’l-Ğayb.32 Cilt. 1. Baskı. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1981.
• Sâlih, Subhi. Mebâhis fî Ulûmi’l-Kur’ân. 17. Baskı. Beyrut: Dârü’l-İlm li’l-Melâyîn, 1990.
• Semhûdî, Ebu'l-Hasan Nurûddin. Vefâu’l-Vefâ bi Ahbâri Dâri’l-Mustafâ. 4 Cilt. thk. Muhammed Muhyiddin Abdülhamid. 4. Baskı. Beyrut: Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1984.
• Sinanoğlu, Mustafa. “İman”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 22: 212. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Sinanoğlu, Mustafa. “Küfür”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 26: 534. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
• Taberî, Ebu Cafer Muhammed b. Cerir. Camiu'l-Beyan an Te’vil-i Âyi’l-Kur’ân. 26 Cilt. thk. Abdullah b. Abdu’l-Muhsin et-Türkî. 1. Baskı. Kâhire: Dâru'l-Hicr, 2001.
• Vâhidî, Ali b. Ahmed. Esbâbu Nüzûli’l-Kur’ân. 1. Baskı. Riyad: Dâru’l-Meymân, 2005.
• Vehbi, Mehmet. Hulâsatü’l-Beyân fî Tefsîri’l-Kur’ân. 16 Cilt. 4. Baskı. İstanbul: Üçdal Neşriyat, 1968.
• Waardenburg, Jacques. “Teslîs”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 40: 548. İstanbul: TDV Yayınları, 2011.
• Yazır, Elmalılı M. Hamdi. Hak Dini Kur’ân Dili. 10 Cilt. İstanbul: Zehrâveyn Yayınevi, t.y.