Kur’ân’da Haber ve İnşa Bildiren Fiillerinin Birbirlerinin Anlamında Kullanılması (Keşşâf, Örneği)

Yıl 2020, Cilt: 7 Sayı: 2, 591 - 612, 30.12.2020

Ferit Dinçer

https://doi.org/10.47425/siirtilahiyat.787554

Öz

Kur’ân-ı Kerîmin dili Arapça olduğundan dolayı, bu dildeki her detay, hiç şüphesiz Kur’ân’ın doğru bir şekilde anlaşıp, istifade edilmesinde büyük bir paya sahiptir. Bu nedenle bu kısa çalışmada ihbar ve inşa bildiren fiillerin birbirlerinin anlamında kullanılmasının üzerinde durulacaktır. Zira müşahede dileceği gibi bu tür kullanımlar ayetlerin anlamında farklılık meydana getireceği kesindir. Söylemeden önce sözün mefhumunun hariçte varlığı söz konusu olan ve tasdîk veya tekzîbe ihtimali olan haber, aynı zamanda bunun tam tersi olan yani söylemeden önce sözün mefhumunun hariçte varlığı söz konusu olmayan, tasdik veya tekzibe de ihtimali olmayan inşa bildiren fiiller, kıraatlerin farklılığından dolayı birbirilerinin yerinde kullanılabilmektedir. Diğer taraftan haberin sıdk veya kizbine, ifade edenin gayesine, kanısına vs. değil olaya uygunluğuna göre hükmedilir. Haber kategorisine dâhil olan fiil, mâzî ve muzârî fiiller iken, inşa kategorisinde ise emir ve nehiy fiillerdir. Söz konusu fiiller. Kur’an’da farklı şekilde geldiği zaman anlamda büyük fark olmasa da inşa-ihbar yönünde fark olacağı kesindir. Bu çalışmanın gayesi ayetlerin örnekliğinde bu farkı ortaya çıkarmaktır.

Anahtar Kelimeler

Kur'ân,, Fiil,, İhbar-inşa,, Zemahşerî,, Anlam,

Kaynakça

• Akdemir, Salih. Son Çağrı Kur’ân. Ankara: Ankara Okulu Yay., 2004.
• Ateş, Süleyman. Kur’ân-ı Kerîm ve Yüce Meâli, Ankara: Ankara Üniversitesi Basım Evi, 1982.
• Cevherî, İsmâil b. Hammâd. eṣ-Ṣıḥâḥ: Tâcü’l-luğa ve ṣıḥâḥu’l-ʿArabiyye. Thk. Ahmed Attâr, Beyrut: y.y., 1407/1987.
• Ebû Hayyan, Muhammed b. Yusuf el-Endelûsî. el-Baḥru’l-muḥîṭ. Thk. Adil Ahmed Abdulmevcud & Ali Muhammed Mu'avid, 8 Cilt. Beyrut: Dârû'l-Kütübil İlmiyye, 1993.
• Ezherî, Muhammed b. Ahmed. Meʿâni ’l-ḳıraat. Thk. İyd Mustafa Derviş & Avd b. Hamd el-Kavzî. 3 Cilt. Riyâd: y.y., 1991.
• Ferrâ, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Ziyâd b. Abdillâh el-Absî. Meʿâni’l-Ḳur’ân. 6 Cilt. Beyrut: Âlemu’l-Kütüb, 1984.
• Güneş, Kadir. Arapça-Türkçe Sözlük. İstanbul: Mektep Yayınları, 2011.
• Hâşimî, Ahmed. Cevâhiru’l-belâġa fi’l-maʿânî ve’l-beyân ve’l-bedîʿ. Kâhire: Matbaʿatü medreseti vâlideti Abbâs Pâşa el-Evvel, 1905.
• İbn Âşûr, Muhammed Tâhir, Tefsiru’t-taḥrîr ve’t-tenvîr. 30 Cilt. Tunus: Dâru’t-Tûnusiyye, 1984.
• İbn Atıyye, Ebû Muhammed Abdülhak b. Gālib b. Abdurrahmân b. Gālib b. Atıyye el-Muhâribî el-Gırnâtî el-Endelüsî. el-Muḥarrerü’l-vecîz fî tefsîri’l-kitâbi’l-ʿazîz. Thk. Abdusselâm Abduşşâfî Muhammed, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 1422/2001.
• İbn Ebî Meryem, Ebû Abdullah Nasr b. Ali b. Muhammed. el-Muḍâḥ fi vücühi'l-ḳırâati ve ʿilelihâ. Thk. Abdurrahîn et-Târhünî, Beyrût: Dârû'l- Kutubi'l-'Arabiyye, 1971.
• İbn Hâleveyh, Ebû Abdullah el-Huseyin b. Ahmed b. Hamdan. el-Ḥücce fi'l-ḳraati's-sebʿa. thk. Abdul’all Sâlim el-Mükrrem, Beyrut: Dâru'ş-Şürük, 1979.
• İbn Zencele, Ebû Zür'a Abdurrahman b. Muhammed. Ḥüccetu'l-ḳırâat. Thk. Said el-Efğanî, Beyrût: Müessesetü'l-Risale, 1997.
• Karaman, Hayrettin vd, Kur’ân Yolu Meâli, 5 Cilt. Ankara: y.y. 2013.
• Kazvînî, Ebü’l-Meâlî Celâlüddîn el-Hatîb Muhammed b. Abdirrahmân b. Ömer b. Ahmed eş-Şâfiî, el-Îḍâḥ fî ʿulûmi’l-belâġa. Beyrut: y.y. 1993.
• Kişk, Abdulhamîd. fî Riḥâbi’t-tefsîr. 30 Cilt. Mısır: el-Mektebû’l-Mısriyyi’l-Hadîs, ts
• Kurʾân Yolu Meâli. çev. Karaman, Hayrettin vd., 7 Cilt. Ankara: y.y., 2013.
• Kurtubî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekir. el-Câmiʿ li aḥkâmi’l-Ḳur’an. Thk. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Türkî, 24 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1427/2006.
• Kuşeyrî, Ebü’l-Kāsım Zeynülislâm Abdülkerîmb. Hevâzin b. Abdilmelik. Lṭâifu’l-işârât. Thk. İbrâhÎm Besyunî, Mısır: İdâretu’t-Turâs, 3. Basım, 2000.
• Mağribî, İbn Yakûb. Mevâhibu’l-Fettâḥ fî şerḥi Telḫîṣi’l-Miftâḥ, Bulâk: Matbaʿatu’l-Kubrâ el-Emîrîyye, 1318.
• Mahlûf, Hasaneyn Muhammed. Ṣafvetü’l-beyân li meʿâni’l-Ḳur’ân. Ebudabî: y.y., 1401/1981.
• Mazharî, Kâdî Muhammed Senâullâh el-Osmânî el-Hayfî. Tefsîrü’l-maẓharî. Thk: Ahmed ʿİzzev ʿİnâye, 10 Cilt. Beyrut: İhyâi’t-Turâsi’l-ʿArabî, 1425/2004.
• Nesefî, Ebu’l-Berakât Abdullah b. Ahmed b. Mahmud en-Nesefî. Tefsîru’n-Nesefî: Medâriku’t-tenzîl ve ḥaḳāiḳu’t-te’vîl. Thk. Yusuf Ali Bedyavî, Beyrut: Dâru’l-Kelimi’t-Tayyib, 1419/1998.
• Ocak, Ahmet Yaşar, "Hızlân", TDV İslâm Ansiklopedisi, (Erişim 24 Nisan 2020). https://islamansiklopedisi. org.tr/ hızlan#1.
• Sekkâkî, İbn Ya’kûb Yûsuf b. Ebî Bekr Muhammed b. Alî. Miftâḥu’l-ʿulûm. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-İlmiyye, 1987.
• Semîn, Ahmed b. Yusuf b. Abduddâim el-Halebî.ʿUmdetu'l-ḥuffâz fî tefsiri eşrefi'l elfâz. Beyrut: Dârü’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1997.
• Suyûtî, Ebû’l-Fazl Celâlüddîn ‘Abdurraḥmân b. Ebî Bekr b. Muhammed. el-İtḳān fî ʿulûmi’l-Ḳur’ân. Thk. Merkezü’d-Dirasati’l-Kur’âniyye, Medîne: Mücemmaü’l-Melik Fehd li-Tıbâati’l-Mushafi’ş-Şerif, ts.
• Taberî, Ebû Caʿfer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd. Câmiʿu’l-beyân ʿan teʾvîli âyi’l-Ḳur’ân. Thk. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Türkî. 26 Cilt. B. y., Dârû’l-Hicir, 1422/2001.
• Tabersî, Ebu Ali Emînüddîn (Emîü’l-İslâm) el-Fazl b. el-Hasan b. el-Fazl et-Tabersî. Mecmaʿu’l-beyân li-ʿulûmi’l-Ḳurʾân. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Murtedâ, 1427/2006.
• Teftâzânî, Sa’duddîn Mes’ûd b. Ömer. el-Muṭavvel ʿalâ’t-Telḫîṣ. B.y., Matbaʿa-i Âmire, 1309.
• Zemahşerî, Ebû’l-Kāsım Mahmûd b. Ömer. Tefsîru’l-keşşâf ʿan ḥaḳāiḳi ġavâmidi’t-tenzîl ve ʿuyuni’l-eḳāvîli fî vucuhi’t-te’vîl. Thk. Adil Ahmed Abdulmevcud & Ali Muhammed Muavvid, 6 Cilt. Riyad: Dâru’l-Abikân, 1998.
• Zemahşerî, el-Enmûzec fi’n-naḥv. Thk. Sâmî b. Hamd el-Mansûr. B.y.: y.y., 1420/1999.
• Zerkeşî, Bedruddin Muhammed b. Abdullah. el-Burhân fî ʿulûmi’l-Ḳur’ân. Thk. Yusuf Abdurrahman vd. 4 Cilt. Lübnan: Dâru’l-Meʿârife, 1410/1990.