Hareketsiz İmgenin Tekinsiz ve İğrenç Doğası ile Karşılaşmak: Psikanalitik Bir Kavrayış ile Çoşkun Aral’ın Savaş Fotoğraflarına Bakmak

Yıl 2021, Cilt: 1 Sayı: 2, 161 - 178, 30.11.2021

Ferdi Candan , Melih Zafer Arıcan

Öz

Savaş fotoğrafçısı, dramın fotoğrafını çeker. Bu fotoğraflar, insanlarda, üzüntü, korku, acıma, tiksinti gibi duygusal tepkilere neden olabilir. Savaş fotoğrafçısı, ölümün kol gezdiği bir ortamda görevini yerine getirir. Savaş fotoğraflarının büyük çoğunluğu ölümle ilgilidir. Cesetler, kan, pislik, çürüme vb. insanda tiksinti oluşturan birçok görüntü fotoğraf makinesinin kadrajına girer. Fotoğrafçı, bu travmatik anların fotoğrafını çeker. Bu yüzden savaş fotoğrafları psikolojik olarak insanları daha yoğun bir biçimde etkiler. İzleyici, savaş fotoğrafları karşısında kendisini huzursuz hisseder, duygularını boşaltmaya, katarsis yaşamaya başlar. Bu çalışma, Sigmund Freud’un tekinsiz kavramını ve Julia Kristeva’nın iğrenç kavramını kullanarak savaş fotoğraflarının izleyicisi üzerindeki etkisini psikanalitik olarak analiz etmeye amaçlamaktır. Çalışmanın evrenini, uluslarası Türk savaş muhabiri Çoşkun Aral’ın savaşlarda çektiği fotoğraflar oluşturmaktadır. Bu araştırmanın evrenini oluşturan fotoğraflar arasından tekinsiz ve iğrenç kavramlarını karşılayan ve içeriğinde bu öğelere dair özellikleri yoğun bir biçimde barındıran Çoşkun Aral’ın dört savaş fotoğrafı örneklem olarak belirlenmiştir. Çalışmada örnekleme alınan fotoğraflar, ‘‘betimsel çözümleme tekniği’’ kullanılarak çözümlenmiştir. Bu çözümleme sonucunda elde edilen veriler tekinsiz ve iğrenç kavramları çerçevesinden neden sonuç ilişkisi içinde incelenerek, savaş fotoğraflarında yer alan tekinsiz ve iğrenç öğelere ulaşılmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

psikanaliz, fotoğrafçılık, savaş fotoğrafçılığı, tekinsiz, iğrenç

Kaynakça

• Anglin, G. J., & Levie, W. H. (1985). Role of visual richness in picture recognition memory. Perceptual and Motor Skills, 61(3_suppl), 1303-1306.
• Arıcan, M. (2007). Bilgi Paylaşım Aracı Olarak Fotoğraf. Ege Üniversitesi İletişim Fakültesi Yeni Düşünceler Hakemli E-Dergisi , (2) , 309-324
• Barthes, R. (1996). Camera Lucida: Fotoğraf Üzerine Düşünceler, çev. Reha Akçakaya. İstanbul: Altıkırkbeş Yayın.
• Brothers, C. (1997) War and Photography: A Cultural History. London: Routledge.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2009). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem.
• Candan, F. (2019). 2010 Sonrası Amerikan Korku Sinemasında Psikanalitik Öğeler: Tekinsiz ve İğrenç (Master’s thesis, Sosyal Bilimler Enstitüsü).
• Cassar, I. (2012). Imagining the Image: Photography, psychoanalysis and the affects of latency. Photographies, 5(1), 33-50.
• Chi-Ming, L. (2010). L’étrangeté familière de la photographie. Savoirs et clinique, (1), 125-136.
• Correa, G. P. (2019). The Gothic Uncanny: Selected Mind-Images in Literature and Film. Kairos. Journal of Philosophy & Science, 22(1), 179-204.
• Çolak, B. (2011). Yapıt Okuma; Bedenin İçerisi - Dışarısı; Kiki Simith‘in Çalışmalarında Bedensel Süreçler ve Abjection. Fe Dergi 3, no. 1, 38-46.
• Derin, Ö. (2020) Kadavranın Donuk Metamorfozunda İzler Bakış ve Müstehcen-Bakış. Kilikya Felsefe Dergisi, (2), 37-56.
• Doğan, H. (2014). Çağdaş Sanatta Çirkinlik. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Atatürk Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Doğan, H. (2017). Çağdaş Bir Eğilim Olarak Abject Art ( İğrenç Sanat). Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 5, Sayı: 46, Mayıs, 421-436
• Domke, D., Perlmutter, D., & Spratt, M. (2002). The primes of our times? An examination of the ‘power’of visual images. Journalism, 3(2), 131-159.
• Dursun, O., Yıldız, F., & Bulut, S. (2019). Dichotom Between War And Visualization Of War: An Analysis Of The War Photos Awarded By The WPP. Moment Dergi, 6(2), 447-469.
• Freud, S. (1919). The ‘Uncanny’, The standard edition of the complete psychological works of Sigmund Freud, volume XVII (1917-1919): An infantile neurosis and other works, pp. 217-256.
• Freud, S. (1999). Sanat ve Edebiyat. Emre Kapkın & Ayşe Tekşen Kapkın (Çev.). İstanbul: Payel.
• Freud, S. (2016). Sanat ve Edebiyat (çev: E. Kapkın ve A. Teşken), İstanbul: Payel Yay.
• Griffin, M. (2010). Media images of war. Media, War & Conflict.
• Güçbilmez, B. (2003). Tekinsiz Tiyatro: Sahibinin Sesi / Sevim Burak’ın Metninde Tekinsiz Teatrallik ve Minör Ses’in Temsili, http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/13/181/1426 ,Erişim Tarihi: 12.12.2020
• Günay, B. (2020), Grotesk İmge Üzerine Yapıt Çözümleme. Uluslararası Sanat ve Estetik Dergisi, Yıl:3, Sayı:5.
• Jenkins, J. R., Neale, D. C., & Deno, S. L. (1967). Differential memory for picture and word stimuli. Journal of Educational Psychology, 58(5), 303.
• Kristeva, J. (2014). Korkunun Güçleri, İğrençlik Üzerine Deneme (2. Baskı). Nilgün Tutal (Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Ley, A. (2020). Lessons of Darkness: The Roles of the Punctum and the Abject in the Traumatic Works of Christian Boltanski. MA Art History. Render: Volume Two, https://carleton.ca/arthistory/graduate-studies/render/render-volume-two/ ,Erişim Tarihi: 17.12.2020
• Machajdik, J., & Hanbury, A. (2010). Affective image classification using features inspired by psychology and art theory. In Proceedings of the 18th ACM international conference on Multimedia (pp. 83-92).
• Masschelein, A. (2003). A homeless concept: Shapes of the uncanny in twentieth-century theory and culture. Image & Narrative, 5.
• Mulvey, L. (2016). Saniyede 24 Kare Ölüm. Selin Dingiloğlu (Çev.). İstanbul: Doruk Yayınları.
• Öğünç, Ö. (2018). Agatha Christie’nin Bir Karayip Gizemi’nde Tekinsizlik Duygusu. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20 (1).
• Özakın, D. (2019). Abject (İğrenç) Beden Olarak Rusalka: Slav Denizkızlarının Edebi ve Sanatsal Temsilleri. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 12(25), 31-49.
• Patton, M. Q. (2002). Qualitative Research and Evaluation Methods (3. Baskı). Thousand Oaks. Calif: Sage Publications.
• Robertson, J., & McDaniel, C. (2010). Themes of contemporary art: Visual art after 1980 (p. 150). New York, NY: Oxford University Press.
• Schelling, WJ. F. (1990). Philosophie der Mythologie. Bd. II, Unveränderter reprograf. Nachdruck der aus dem handschriftl. Nachlass Ausgabe von 1857. Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft.
• Sontag, S. (1977). Against Interpretation and Other Essays. New York: Picador, 1996. On Photography. New York: Farrar, Straus and Giroux.
• Soytok, S. (2018). Michael Haneke Filmlerinde Modern Ailenin Tekinsiz Halleri. Yedi, (20), 13-24.
• Şener, S. (2014). Tekinsiz ve İğrenç: Hiperreal Figür Heykelleri ve Alışılmadık Vücutlar İçin Bir Okuma Önerisi. Sanat ve Tasarım Dergisi, 6 (6) , 61-75 . DOI: 10.20488/austd.03627
• Talib, S. (2013). The Abject in Arts and Philosophy. UCA, Grande-Bretagne, 5- 9.
• Tutal, N. (2016). Julia Kristeva‘dan Mehmet Erte‘ye: Tiksinme, Gülme ve Şiddetle Yazmak. Kaos Q +, Sayı 4.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2013). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Zelizer, B. (2005). Death in wartime: Photographs and the “other war” in Afghanistan. Harvard International Journal of Press/Politics, 10(3), 26-55.
• Zurek, A. (2011). Abjection: The Theory And The Moment, (Visual Studies Senior Thesis). University Of Pennsylvania/School Of Arts And Sciences, Pennsylvania. https://www.scribd.com › ... › Science & Tech › Science Erişim Tarihi: 12.01.2021