MAHREMİYETİN KAMUYA AÇILMASI: TEK BAŞINA DANS VE RÖNTGENCİLİĞİN TOPLUMSAL ELEŞTİRİSİ

Yıl 2015, , 91 - 106, 15.03.2015

Onurhan Demirkol

https://doi.org/10.32001/sinecine.540274

Öz

Yönetmenliğini Biene Pilavcı’nın yaptığı Alleine Tanzen (Dancing Alone-Tek Başına Dans, 2012), bir ailenin, kendi
“karanlık” geçmişiyle, yine o geçmişin bir parçası olan birey tarafından yüzleşmeye davet edilmesini konu alan bir
belgesel filmdir. Türkiye’den Almanya’ya göçmüş bir ailede yıllar önce gerçekleşmiş olan yüksek dozlu şiddetin ve
cinsel istismarın ifşası, filmin çekimi sırasında naklen ve doğaçlama olarak kaydedilir. Biene Pilavcı, filmi çeken kişi
olmanın yanı sıra konu edindiği sorunun merkezinde olması durumuyla, bu filmin hem öznesi hem de nesnesidir.
Film, bu biçimiyle adeta bir “Cinéma Vérité” gerçekliğine ulaşır ve izleyiciyle kurduğu ilişki, bu yönüyle çok daha geniş
ölçekli bir soruna işaret eder: Toplumsal temsili bu denli güçlü bir sorunun karşısında izleyicinin düştüğü “röntgenci”
pozisyonu, özne ile nesnenin, hem bireysel hem de toplumsal düzeyde yapay bir bölünmüşlüğünü çağrıştırır. Bu
açıdan bakıldığında film, “mahremiyet” ve “özel alan” kavramlarını ve bu alanları dışarıdan izleyen “röntgenci”
izleyiciyi konumlanışları bakımından yeniden sorgulatan, eleştirel bir bakış yaratmış olur. Toplumsal bir suça tanıklık
çağrısı, o suçun bir seyirlik nesne olarak toplumdan dışlanmış olduğunun da deşifresidir. Bu makalede, özne ile
nesnenin kopukluğunda ortaya çıkan bu sorun, postyapısalcı eleştiri yöntemiyle ele alınmış ve filmdeki kavramlar
film ve izleyici arasındaki ilişki bağlamında çözümlenmeye çalışılmıştır. Bu yöntemi uygularken, problemin toplumsal
yönü, Lacan’ın “ayna kuramı” üzerinden tartışılarak bir senteze varılmak amaçlanmış ve Zizek’in “röntgencilik”
vurgularından yararlanılarak sinema perdesinin bir ayna olarak ele alınması sağlanmaya çalışılmıştır. Böylece filmin
işaret ettiği bütünleşme özlemi vurgulanmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Röntgencilik, Lacan, ayna, kamusal alan-özel alan, suç, etik

PRIVACY OPENED TO THE PUBLIC: DANCING ALONE AND THE SOCIAL CRITIQUE OF VOYEURISM

Öz

Alleine Tanzen (Dancing Alone, 2012) directed by Biene Pilavcı, is a documentary film about a family that has been
invited to face “its dark past” by a person who is a part of that past. Disclosure of extreme violence and sexual abuse
that happened years ago in a family that migrated from Turkey to Germany is represented in live improvisations
during the shooting of the film. Biene Pilavcı at the centre of the conflict in the film, is both its director and its
subject. Approaching “Cinéma Vérité” in its form and the relationship it builds with its audience, the film points
to a more extensive problem in that the “voyeurism” of the audience, who witness scenes of such strong social
approbation, evokes an artificial disunity of subject and object at both an individual and a social level. From this
point of view, the film makes a judgement that causes the audience to re-question the position of “voyeur” while
watching scenes, from the outside, that should be private. This article explores the conflict that occurs from the
disconnect of subject and object in terms of Lacan’s “mirror theory”, a form of poststructuralist criticism. It analyses
concepts regarding the relationship between the audience and the film and, by conceptualising the cinema screen
as a mirror, synthesises Lacan’s “mirror theory” and Zizek’s understanding of “voyerism”. Thus, the unity for which
the film yearns is realized. 

Anahtar Kelimeler

Voyeurism, Lacan, mirror, public sphere-private sphere, crime, ethical

Kaynakça

• Arendt, H. (2008). İnsanlık Durumu (Şener, B., Çev.). İstanbul: İletişim.
• Adorno, T. (2012). Ahlak Felsefesinin Sorunları (T. Birkan, Çev.). İstanbul: Metis.
• Benhabib, S. (1999). Modernizm, Evrensellik ve Birey. İstanbul: Ayrıntı. Ellis, J., ve Betsy, M. (2005). A New History of Documentary Film. New York & London: Continuum.
• Erdoğan, N. (1993). Seyirci ve Sinema. Med-Campus Proje #126.
• Lacan, J. (1997). Écrits, A Selection (Sheridan, A., Çev.). London: Routledge.
• Hitchcock, A. (1954). Arka Pencere [Film]. ABD: Paramount Pictures. Peters, J. & Cmiel, K. (1997). Medya Etiği ve Kamusal Alan. S. İrvan (Ed.), Medya, Kültür ve Siyaset (s. 255 - 282). Ankara: Ark.
• Petric, V. (2000). Dziga Vertov: Sinemada Konstrüktivizm (G. Yamaner, Çev.). Ankara: Öteki.
• Pilavcı B. (2012). Tek Başına Dans [Film]. Almanya: DBBF.
• Pilavcı, B. (2014). 16. Eskişehir Uluslararası Film Festivali’nde film gösteriminden sonraki söyleşi, 7 Mayıs.
• Rotha, P. (1995). Belgesel Sinema (İ. Şener, Çev.). İstanbul: Sistem. Zizek, S. (2004). Yamuk Bakmak (T. Birkan, Çev.). İstanbul: Metis.
• Global Status Report On Violence Prevention (2014). http://www.who. int/violence_injury_prevention/violence/status_report/2014/en/ (Erişim Tarihi: 21 Aralık 2014).