Is Cinematic Realism Still Possible? Realist Tendencies in Today's Turkish Cinema in the Context of Classical and Current Theories

Yıl 2021, Cilt: 12 Sayı: 1, 113 - 145, 30.03.2021

Ulaş Can Olgunsoy

https://doi.org/10.32001/sinecine.819386

Öz

In this study, starting from the ongoing discussions on cinematic realism from past to present, a discussion of cinematic realism was carried out within the framework of four Turkish filmmakers who actively made films between 2009-2019 (Nuri Bilge Ceylan, Pelin Esmer, Emin Alper, Tayfun Pirselimoğlu), and different realism tendencies in current examples of Turkish cinema were scrutinized with the textual analysis method. Realistic tendencies in today’s Turkish films are visible in different forms in films made by different filmmakers; from this point on, the research emphasizes that the realistic understanding may exist in various styles which can be in the opposition of the mainstream realistic understanding of one-dimensional, boundary and restrictive which dwells on the validity and importance of cinematic realism. In addition to that, the intertwining of digital technologies and filmmaking processes has made the theory of cinematic realism come into question. In this way, this study is an effort to aim emphasizing the facts of the validity of idea cinematic realism as todays' sinematic practices, the maintanence of importance of theory as to produce and to understand the practice and the continuing of the medium of cinemas' relationship with reality. Therefore, in response to the question of “is cinematic realism coming to an end?” which is expressed in film studies with digitalization has been tried to be grounded with the idea that realism is still a valid and effective theory for cinema.

Anahtar Kelimeler

Turkish cinema, realism, ontology of cinema, theory of film, digitalization

SİNEMASAL GERÇEKÇİLİK HALEN MÜMKÜN MÜ? KLASİK VE GÜNCEL KURAMLAR BAĞLAMINDA GÜNÜMÜZ TÜRKİYE SİNEMASINDA GERÇEKÇİLİK EĞİLİMLERİ

Öz

Bu yazıda, geçmişten bugüne sinemasal gerçekçilik üzerine süregelen tartışmalardan hareketle, 2009-2019 yılları arasında aktif olarak film üreten Türkiye sinemasından dört yönetmen (Nuri Bilge Ceylan, Pelin Esmer, Emin Alper, Tayfun Pirselimoğlu) çerçevesinde sinemasal gerçekçilik tartışması yürütülmüş, Türkiye sinemasının güncel örneklerindeki farklı gerçekçilik eğilimleri metin analizi yöntemiyle incelenmiştir. Bugünün Türkiye sinemasındaki gerçekçi yönelimler, farklı yönetmenlerce var edilen filmlerde, farklı biçimlerde görünür olmaktadır; çalışma, bu noktadan hareketle günümüzde sinemasal gerçekçiliğin geçerliliği ve önemi üzerinde duran, tek boyutlu, sınırları belirli, kısıtlayıcı bir gerçekçilik anlayışına karşı gerçekçi anlayışın çeşitli tarzlarda var olabileceğini vurgulayan bir niteliktedir. Ayrıca günümüzde dijital teknolojilerin film yapım süreçleriyle iç içe geçmesi, sinemasal gerçekçilik teorisini sorgulanır hale getirmiştir. Bu anlamda çalışma, sinemasal gerçekçilik düşüncesinin, günümüzün sinemasal pratikleri adına halen geçerli olduğunu, teorinin pratiği var etmek ve anlamak adına önemini koruduğunu, sinema mecrasının gerçeklikle olan ilişkisini sürdürdüğünü vurgulamaya dönük bir çabadır. Dolayısıyla dijitalleşmeyle birlikte film çalışmaları içerisinde dile getirilen “gerçekçi sinemanın sonu mu geliyor?” sorusuna karşılık olarak, gerçekçiliğin halen sinema için geçerli ve etkili bir teori olduğu fikri de temellendirilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türkiye sineması, gerçekçilik, sinema ontolojisi, film teorisi, dijitalleşme

Kaynakça

• Aitken, I. (2015). Avrupa Sinema Kuramları: Eleştirel Analiz (Çev. Z. Atam, S. Akgül & B. Erzi). İstanbul: Doruk.
• Andrew, J. D. (2013). Sinema Araştırmalarının Özü ve Gelişimi (Çev. S. Aydınlı & D. Okay). sinecine, 4(1), 141-173.
• Andrew, J. D. (2018a). Büyük Sinema Kuramları (Çev. Z. Atam). İstanbul: Doruk.
• Andrew, J. D. (2018b). Sinema Nedir! Bazin’in Arayışı (Çev. M. Tu-men). İstanbul: Küre.
• Aristoteles. (2017). Poetika (Çev. İ. Tunalı). İstanbul: Remzi.
• Balsom, E. (2016). Görüntüyü kurtarmak: Çağdaş sanat sinemasında süre ve ölçek (Çev. B. Şimşek). A. Karadoğan (Ed.), Auteur Kuram ve Sanat Sineması Üzerine (s. 211-224). De Ki.
• Bazin, A. (1966). Çağdaş Sinemanın Sorunları (Çev. N. Özön). Ankara: Bilgi.
• Bazin, A. (2013). Sinema Nedir? (Çev. İ. Şener). İstanbul: Doruk.
• Belton, J. (2002). Digital Cinema: A False Revolution, October, 100, 98-114.
• Benjamin, W. (2018). Pasajlar (Çev. A. Cemal). İstanbul: YKY.
• Berköz, E. (2004, Mart). “Koleksiyoncu amca film oldu”. Pelin Esmer ve Mithat Esmer ile Söyleşi. Milliyet. https://www.milliyet.com.tr/pazar/koleksiyoncu-amca-film-oldu-5110986 (Erişim Tarihi: 25 Ekim 2020).
• Bordwell, D. (2010). Sanat Sineması Anlatımı (Çev. E. S. Onat). A. Karadoğan (Ed.), Sanat Sineması Üzerine: Yaklaşımlar ve Tartışmalar (s. 125-178). Ankara: DeKi.
• Branston, G. (2019). Neden Kuram? (Çev. A. Gürata). S. Büker & Y. G. Topçu (Ed.), Sinema: Tarih – Kuram – Eleştiri (s. 63-87). İstanbul: İthaki.
• Brubaker, D. (1993). André Bazin on Automatically Made Images. The Journal of Aesthetics and Art Criticism, 51(1), 59-67.
• Bütev, S. & Öztürk, S. (2017). Tayfun Pirselimoğlu ile Söyleşi / An Interview with Tayfun Pirselimoğlu. SineFilozofi, 2(3), 220-239.
• Casetti, F. (2011a). Sutured Reality: Film, from Photographic to Digital. October. 138, 95-106.
• Casetti, F. (2011b). Sinemasal Deneyim (Çev. D. Kırmızı). sinecine, 2(2), 81-93.
• Clarke, J. (2012). Sinema Akımları: Sinema Dünyasını Değiştiren Filmler (Çev. Ç. E. Babaoğlu). İstanbul: Kalkedon.
• Currie, G. (1999). Visible Traces: Documentary and the Contents of Photographs. The Journal of Aesthetics and Art Criticism, 57(3), 285-297.
• Çalışlar, A. (1992). Tiyatro Kavramları Sözlüğü. İstanbul: Boyut.
• Daldal, A. (2003) Gerçekçi Geleneğin İzinde: Kracauer, "Basit Anlatı" ve Nuri Bilge Ceylan Sineması. Doğu Batı, 25, 255-273. http://www.kameraarkasi.org/makaleler/makaleler/nbcsinemasi.html?fbclid=IwAR2NrimYGBFU6JMllCRaNHU2JTeFdtH9kJbSGWyKNFUkZZJl1hlIHMzXMT0 (Erişim Tarihi: 18 Kasım 2019).
• Diken, B., Gilloch, G. & Hammond, C. (2018). Nuri Bilge Ceylan Sineması: Türkiyeli Bir Sinemacının Küresel Hayal Gücü (Çev. A. N. Bingöl). İstanbul: Metis.
• Erkılıç, H. (2017). Dijital Sinema Teorisi Üzerine: Akışkan Sinema ve Akışkan Sinema Teorisi. SineFilozofi, 2(4), 56-72.
• Fischer, E. (2010). Sanatın Gerekliliği (Çev. C. Çapan). İstanbul: Payel.
• Hançerlioğlu, O. (2018). Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Remzi.
• Hudlin, E. W. (1980). Understanding the Realist Tendency in the Cinema. Journal of Aesthetic Education, 14(2), 81.
• Gürata, A. (2019). Sinema ve Kuram. S. Büker & Y. G. Topçu (Ed.), Sinema: Tarih – Kuram – Eleştiri (s. 57-62). İstanbul: İthaki.
• Jakobson, R. (2016). Sanatta Gerçekçilik Üstüne (Çev. M. Rifat & S. Rifat). T. Todorov (Ed.), Yazın Kuramı: Rus Biçimcilerinin Metinleri (s. 91-101). İstanbul: YKY.
• Karadoğan, A. (2018). Modernist Estetik: Türkiye’de Sanat Sineması Tarihine Giriş (1896-2000). Ankara: DeKi.
• Keat, R. & Urry, J. (2016). Bilim Olarak Sosyal Teori (Çev. N. Çelebi). Ankara: İmge.
• Kellner, D. (2013). Sinema Savaşları: Bush-Cheney Döneminde Hollywood Sineması ve Siyaset (Çev. G. Koca). İstanbul: Metis.
• Kolker, R. P. (2010). Değişen Bakış: Çağdaş Uluslararası Sinema (Çev. E. Yılmaz). Ankara: DeKi.
• Kolker, R. P. (2011). Film, Biçim ve Kültür (Çev. F. Ertınaz, A. Güney, Z. Özen, O. Şakır, B. Tokem, D. Tunalı & E. Yılmaz). Ankara: DeKi.
• Kovács, A. B. (2016). Modernizmi Seyretmek: Avrupa Sanat Sineması 1950-1980 (Çev. E. Yılmaz). Ankara: DeKi.
• Kracauer, S. (2011). Kitle Süsü (Çev. O. Kılıç). İstanbul: Metis.
• Kracauer, S. (2015). Film Teorisi: Fiziksel Gerçekliğin Kurtuluşu (Çev. Ö. Çelik). İstanbul: Metis.
• Kural, N. (2018, Mayıs). “Sevilmesi zor bir karakter kurmak önemliydi”. Nuri Bilge Ceylan ile Söyleşi. Milliyet. http://www.milliyet.com.tr/pazar/sevilmesi-zor-bir-karakter-kurmak-onemliydi-2676671 (Erişim Tarihi: 18 Kasım 2019).
• Larsen, P. (2002). Mediated Fiction. K. B. Jensen (Ed.) A Handbook of Media and Communication Research: Qualitative and Quantitative Methodologies (s. 117-137). New York: Routledge.
• Manovich, L. (1999) What is Digital Cinema. P. Lunenfeld (Ed.), The Digital Dialectic: New Essays on New Media (s. 172-193). Cambridge: MIT Press.
• Maule, R. (2008). Beyond Auteurism: New Directions in Authorial Film Practices in France, Italy and Spain Since the 1980s. Bristol: Intellect Books.
• Monaco, J. (2001). Bir Film Nasıl Okunur? Sinema Dili, Tarihi ve Kuramı: Sinema, Medya ve Mültimedya Dünyası (Çev. E. Yılmaz). İstanbul: Oğlak.
• Morris, P. (2010). Realizm (Çev. E. Bozkırlı). Ankara: Sitare.
• Mutlu, E. (2012). İletişim Sözlüğü. Ankara: Sofos.
• Nannicelli, T. & Turvey, M. (2016). Against ‘Post-Cinema’. Cinéma & Cie: International Film Studies Journal, 26/27, 33-44.
• Nichols, B. (2017). Belgesel Sinemaya Giriş (Çev. D. Eruçman). İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Özçetin, B. (2018). Kitle İletişim Kuramları: Kavramlar, Okullar, Modeller. İstanbul: İletişim.
• Rodowick, D. N. (2007). The Virtual Life of Film. Massachusetts: Harvard University Press.
• Sözen, M. & Tanyeli, U. (2017). Sanat Kavram ve Terimleri Sözlüğü: Resim – Heykel – Mimarlık, Geleneksel Türk Sanatları, Uygulamalı Sanatlar ve Genel Sanat Kavramları. İstanbul: Remzi.
• Stam, R. (2014). Sinema Teorisine Giriş (Çev. S. Salman & Ç. Asatekin). İstanbul: Ayrıntı.
• Stam, R., Burgoyne, R. & Lewis, S. F. (2019). Sinemasal Göstergebilim Sözlüğü (Çev. S. Gündeş). İstanbul: Es.
• Suner, A. (2006). Hayalet Ev: Yeni Türk Sinemasında Aidiyet, Kimlik ve Bellek. İstanbul: Metis.
• Şen, E. (2018, Mayıs). Tayfun Pirselimoğlu Röportajı. Filmloverss. https://www.filmloverss.com/tayfun-pirselimoglu-roportaji/ (Erişim Tarihi: 2 Ocak 2020).
• Wagstaff, C. (2007). Italian Neorealist Cinema: An Aesthetic Approach. Toronto: University of Toronto Press.
• Williams, R. (2018). Anahtar Sözcükler: Kültür ve Toplumun Sözvarlığı (Çev. S. Kılıç). İstanbul: İletişim.
• Wollen, P. (2014). Sinemada Göstergeler ve Anlam (Çev. Z. Aracagök & B. Doğan). İstanbul: Metis.
• Zaim, D. (2008). Odaklandığın Şey Gerçeğindir: Türkiye Sineması, Alüvyonik Türk Sineması ve Uluslararası Kabul – 1. Bölüm. Altyazı, 78, 48-55.
• Zavattini, C. (1997). Yeni Gerçekçilik Üzerine Tezler (Çev. Ö. Gezer). Görüntü, 6, 48-52.
• Ziss, A. (2016). Estetik: Gerçekliği Sanatsal Özümsemenin Bilimi (Çev. Y. Şahan). İstanbul: Hayalperest.