Azınlık Raporu: Determinizm- Özgür İrade Paradoksu ve Gözetim

Yıl 2022, , 176 - 193, 28.12.2022

Nermin Küçüksönmez

https://doi.org/10.31122/sinefilozofi.1087408

Öz

Geleceğe dair bir öngörü sunan ve kimi zaman geçmiş ve gelecek arasında toplumsal ve düşünsel bağlar kuran bilim kurgu sineması, doğası gereği bir yandan da yaşadığımız dünyayı sorgulamaktadır. 2002 yılında gösterime giren ve vizyona girdiği dönem itibariyle en çok izlenen bilimkurgu filmleri arasına yer alan Minority Report (Azınlık Raporu, Steven Spielberg, 2002) filmi de kendi içinde yaşanan ya da yaşanılacak olan dünyayı sorgulamakta ve antik çağdan günümüze hep tartışılan felsefi kavramlar olan determinizm- özgür irade paradoksunu yarattığı kurgusal evren içinde tekrar gündeme getirmektedir. 11 Eylül 2001 saldırılarının hemen ardından gösterime giren film, bu paradoksu ele alırken bir yandan da determinizm- özgür irade ekseninde gözetim ve denetim olgularını gündeme getirmektedir. Temel fizik yasaları ve felsefi tartışmalar bağlamında ele alınan determinizm-özgür irade kavramlarının filmdeki yansımalarını ortaya koymayı amaçlayan bu çalışmada, ikilemin hem insan hayatındaki yeri hem de bilimsel keşiflerle olan ilişkisi ele alınmaktadır. Filmi çözümlemede, filmlerin anlamlarının felsefi kavramlarla kurulan bağını ortaya koymak adına felsefik yaklaşım, gizlenmiş olanı görünür kılmayı sağlamak adına da ideolojik çözümleme yöntemi kullanılmaktadır. Katı determinist bir sistem anlayışına duyulan koşulsuz inançla başlayan filmin sonunda, özgür iradeye duyulan inanç fikrinin kabul edildiği görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Özgür irade, Azınlık Raporu, Determinizm, Gözetim

Minority Report: Determinism- Free will Paradox and Surveillance

Öz

Science-fiction cinema, which offers a foresight about the future and sometimes establishes social and intellectual bonds between the past and the future, questions the world we live in on the other hand due to its nature. Minority Report (Steven Spielberg, 2022), which was released in 2002 and is one of the most watched science-fiction films since its release, also questions the world that is lived or will be lived and brings the determinism-free will paradox, which has always been discussed from ancient times to the present, on the agenda in the fictional universe it has created. The movie, which was released after the attacks of September 11, 2001, deals with this paradox, while also bringing up the phenomena of the surveillance and control on the axis of determinism-free will. In this study, which aims to reveal the reflections of the concepts of determinism-free will in the movie, which are discussed in the context of basic physics laws and philosophical discussions, both the place of the dilemma in human life and its relationship with scientific discoveries are discussed. In the analysis of the film, a philosophical approach is used in order to reveal the connection of the meanings of the films with philosophical concepts, and the ideological analysis method is used to make the hidden visible. At the end of the film, which begins with an unconditional belief in a strict deterministic system perspective, it is observed that the idea of belief in free will is accepted.

Anahtar Kelimeler

Determinism, Free will, Surveillance, Minority Report

Kaynakça

• Akarsu, B. (2019). Felsefe Terimleri Sözlüğü. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• Akın, E. (1997). Bilim ve Siyasal Sistem, Gazi Büro Kitabevi, Ankara.
• Batey, R. (2004). Minority Report and the Law of Attempt. Ohio St. J. Crim. L., 1, s. 689-698.
• Baudrillard, Jean (2005). Şeytana Satılan Ruh ya da Kötülüğün Egemenliği, çev. Oğuz Adanır, Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Bauman, Zygmunt (2010), Küreselleşme, çev. Abdullah Yılmaz, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Beck, B. (2013). Baby's Gone A-Hunting: The Hunger Games, Bully, and Struggling to Grow up. Multicultural Perspectives, 15(1), s. 27-30.
• Bont, J. & Curtis, B. & Molen, G.R. & Parkers, W.F. (Yapımcı) & Spielberg S. (yönetmen) Minority Report [Sinema Filmi]. ABD: 20th Century Fox.
• Brereton, P. (2004). Hollywood Utopia: Ecology in Contemporary American Cinema. Intellect Books.
• Campell, John Edward & Carlson, Matt (2002), “Panoptikon Com: Online Surveillance And The Commodificaiton Of Privacy”, Journal Of Broadcasting & Electronic Media, Vol. 46, Issue.2. s.586-606.
• Cevizci, A. (2010). Paradigma Felsefe Sözlüğü, 7. Baskı, İstanbul: Paradigma Yayıncılık.
• Cevizci, A. (2017). İlkçağ Felsefesi. İstanbul: Say Yayınları.
• Cevizci, A. (2021). Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Say Yayınları.
• Cooper, M. G. (2003). The Contradictions of" Minority Report". Film Criticism, 28(2), s. 24-41.
• Coşkun, S. (2016). Özgürlük Problemi: Spinoza ve Kant. Dört Öge, (9), s. 139-156.
• Doko, E. (2010). Dahi ve Dindar: Isaac Newton, İstanbul Yayınevi, İstanbul, 2010.
• Dolu, Osman (2012). Suç Teorileri, Teori, Araştırma ve Uygulamada Kriminoloji, Ankara: Seçkin Yayıncılık
• Foucault, M. (2019a). Hapishanenin Doğuşu. Çev. Mehmet Ali Kılıçbay. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, M. (2019b). İktidarın Gözü. Çev. Işık Ergüden. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Gillespie, M. A. (2008). The Theological Origins Of Modernity. University Of Chicago Press.
• Golden, Roger Dean (2005) “What Price Security? The USA PATRIOT Act and America’s Balance between Freedom and Security Homeland Security and Terrorism, edt. James J.F. Forest, Russell D. Howard and Joanne C. Moore, New York: McGraw-Hill, 2005, s. 400-412.
• Hampson, N. (1981). Aydınlanma Çağı, (Çev. Jale Parla), Hürriyet Vakfı Yayınları.
• Hawking, Stephen (2002). Ceviz Kabuğundaki Evren, Cev. Kemal Comlekci, İstanbul: Alfa Yayınları.
• Heisenberg, W. (1949). The Physical Principles of The Quantum Theory. Courier Corporation.
• Hooft, G. T. (1985). On The Quantum Structure Of A Black Hole. Nuclear Physics B, 256, 727-745.
• Hooft, G. T. (2017). Free Will in The Theory Of Everything. Arxiv Preprint Arxiv:1709.02874.
• https://www.govinfo.gov/content/pkg/plaw-107publ56/pdf/plaw-107publ56.pdf, 01.02.2022.
• Huemer, M. (2009). Free Will And Determinism in The World of Minority Report. Science Fiction and Philosophy: From Time Travel to Superintelligence, s. 104-115.
• Huiskamp, Gerard (2004) Minority Report on the Bush doctrine, New Political Science, 26:3, s. 389-415.
• Huntington, J. (1975). Science Fiction And The Future. College English, 37(4), s. 345-352.
• Kabadayı, L. (2020). Film Eleştirisi. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Kellner, D. (2013). Sinema Savaşları: Bush-Cheney Döneminde Hollywood Sineması ve Siyaset. İstanbul: Metis Yayınları.
• King, Lyall (2001), “Information, Society And The Panopticon”, The Western Journal Of Graduate Research,Vol 10 Issue 1, s. 40-50.
• Kitchin, R., & Kneale, J. (2001). Science fiction or future fact? Exploring imaginative geographies of the new millennium. Progress in human geography, 25(1), s. 19-35.
• Lyon, David-Holler, Christian (1997), “Surveillance Systems Towards An Electronic Panoptical Society?” , http: //www.heise.de/tp/ r4 /artikel/8/8026/1.html.
• Oskay, Ü. (2014) Çağdaş Fantazya. İstanbul: Der Yayınları.
• Özkan, D. (2013). Modern Algı Teorisinin Teolojik Kökenleri: Özgür İrade Ve Determinizm Problemi. Afyon Kocatepe University Journal Of Social Sciences, 15(2), s. 137-158.
• Özkan, D. (2016). Politik Drama Dizilerinde Özgür İrade, Determinizm Ve İktidar: “Roma” Televizyon Dizisi Örneği. Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi Akademik Dergisi, 9(3), s. 276-298.
• Skirbekk, G., Gilje, N. (2017) Felsefe Tarihi, Çev.: Emrah Akbaş, Şule Mutlu, İstanbul: Kesit Yayınları.
• Spinoza, B. (2020). Etika. Çev. Hilmi Ziya Ülken. Ankara: Dost Yayınları.
• Tannenbaum, D. ve Schultz, D. (2013). Siyasi Düşünceler Tarihi: Filozoflar ve Fikirleri, (Çev. Fatih Demirci), Adres Yayınları.
• Taşkın, S. (2020). Spinoza’nın Determinizm Anlayışı Ve Tanrı/Töz Düşüncesine Yansıması. Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (16), s. 370-382.
• Telotte, J.P. (1995) Replications: A Robotic History of Science Fiction Film. Champaign: University Of Illinois Press.
• Vest, Jason (2002). Film & History: An Interdisciplinary Journal of Film and Television Studies Center for the Study of Film and History Volume 32, Number 2, 2002, s. 108-109.
• Vest, Jason P. (2007). Future Imperfect Philip K. Dick at the Movies, Westport: Praeger.
• Weatherford, R. (1991). The Implications Of Determinism. Londra: Routledge.
• Weber, Cynthia (2005) Securitising the Unconscious: The Bush Doctrine of Preemption and Minority Report , Geopolitics, 10:3, s. 482-499.