2000 Sonrası Türk Sinemasında Ailenin Hafızasına Yolculuk: Pandora’nın Kutusu ve Kelebekler Filmleri

Yıl 2020, , 457 - 473, 29.05.2016

Gökhan Evecen

https://doi.org/10.31122/sinefilozofi.681343

Öz

2000 sonrası Türkiye’nin değişen aile yapısının merkeze alındığı Yeşim Ustaoğlu’nun Pandora’nın Kutusu (2008) ve Tolga Karaçelik’in Kelebekler (2018) filmlerinde kırılgan geçmişe yolculuk temel oluşturmaktadır. Aynı zamanda bu filmlerde kent/taşra, bugün/geçmiş, yeni/eski, modern/geleneksel gibi karşıtlıkların anlatısal yapıda ortaklaştıkları görülmektedir. Ayrıca günümüz karmaşık dünyasında değişen/dönüşen toplum gibi aile yapısı, aile üyelerinin üzerinde önemli çatışmalar yaratmaktadır. Bu açıdan bireylerin hafıza üzerinden aidiyet sorgulamaları da daha bir önem kazanmaktadır. Filmlerde parçalanmış ailelerin bireylerinin hafıza mekânları olarak üç mekân öne çıkmaktadır: Bireylerin şimdi yaşadıkları mekân, geçmişte yaşanılan mekân “ev” ve şimdi ile geçmişin ilk karşılaşma mekânı olan “araba”. Her iki filmde de dağılmış, birbirinden kopmuş aile bireylerinin bu yolculuklarda bir araya gelme, geçmişle yüzleşme süreçleri bugün ile geçmiş arasında kurulan köprü gibi yolculuklar üzerinden sağlanmaktadır. Söz konusu filmlerde yolculukla başlayan süreç, ailenin hafıza mekânı olan evlerde geçmişle hesaplaşmayla devam eder. Sonuç anlamında her iki filmin sonunda, aile bireylerinin birbirleriyle hesaplaşmalarından, başladıkları yolculukların devam ettiğinden, ulaşılmak istenen geçmişe ulaşılamasa da geçmişe temas etmelerinden söz edilebilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Aile, Hafıza, Yolculuk, Mekan, Türk Sineması

Kaynakça

• Abisel, N. (2005). Türk sineması üzerine yazılar. Ankara: İmge Yayınevi.
• Arslan, M. M. (2010). Yeşim Ustaoğlu: Su, ölüm ve yolculuk. İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Aydemir, Ş. (2018). Durun! Siz kardeş değilsiniz, https://www.gazeteduvar.com.tr/yazarlar/2018/03/30/durun-siz-kardes-degilsiniz/ Erişim Tarihi: 05.12.2019)
• Aytaç, A. M. (2007). Ailenin serencamı. Ankara: Dipnot Yayınları.
• Balcı, Ş. (2019). 2000’ler Türk Sineması’nda Aidiyetsiz Kent İstanbul. Erciyes İletişim Dergisi Ocak/January 2019 Cilt/Volume 6, Sayı/Number 1, 713-742)
• Bayer, A. (2018). Ailede yaşanan anlaşmazlıklar ve çözüm önerileri. ANTAKİYAT/Journal of Social and Theological Studies, 1(2), 215-234).
• Bayer, B. (2018). “İzlemek istediğim filmleri çekiyorum”: Tolga Karaçelik ile bir röportaj. https://www.wannart.com/izlemek-istedigim-filmleri-cekiyorum-tolga-karacelikile-bir-roportaj/, Erişim Tarihi: 11.12.2019.
• Becerikli R. ve Boz, M.(2019). Kelebekler filminin “Travma” ve “Yas” bağlamında incelenmesi. sinecine, 10 (2), 341-367
• Birincioğlu, Y. D. (2016). Hafıza mekânın ölü zaman sızıntısı: Mustang. sinecine, 7(2), s. 95-122.).
• Çınar, U. (Aralık 2015). Ritimdir benim için film..., Karga Dergisi, 99. http://www.kargamecmua.org/dergi/sayi/99/1449#, Erişim Tarihi: 08.12.2019.
• Duruel Erkılıç, S. (2012). Türk sinemasında tarih ve bellek. Ankara: Deki Yayınevi.
• Erhat, A. (1996). Mitoloji sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Göle, M. (2007). “Doğru olmadığını biliyorum ama öyle hatırlıyorum” Cogito, Sayı 50 (Bahar), Bellek: Öncesiz, Sonrasız. Çeviri: Şule Demirkol. YKY. İstanbul: 23-31.
• Harvey, D. (2010). Postmodernliğin durumu. (Çev: Sungur Savran). İstanbul: Metis.
• Koç, İ. (2014). Türkiye'de Aile Yapısının Değişimi: 1968-2011 - Türkiye Aile Yapısı Araştırması: Tespitler, Öneriler içinde, İstanbul: T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Aile ve Toplum Hizmetleri Genel Müdürlüğü.
• Naficy, H. (2001). An accented cinema: Exilic and diasporic filmmaking. Princeton: Princeton University Press.
• Nora, P. (2006). Hafıza mekânları. (Çev: Mehmet Emin Özcan). Ankara Dost Kitabevi Yayınları.
• Öymen Özak, N. ve Pulat Gökmen, G. (2009). “Bellek ve mekân ilişkisi üzerine bir model önerisi”. İTÜ dergisi/a mimarlık, planlama, tasarım Sayı:8, Cilt:2, 145-155.
• Sancar, M. (2016). Geçmişle hesaplaşma: unutma kültüründen hatırlama kültürüne. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Suner, A (2006). Hayalet ev: Yeni Türk sinemasında aidiyet, kimlik ve bellek. İstanbul: Metis Yayıncılık.
• Turğut, F. (2017). Tarihsel Süreçte Aile Kurumunun Dönüşümü ve Geleceğine Yönelik Çıkarımlar. Medeniyet ve Toplum / Bahar 2017, Cilt 1, Sayı 1, 93-117.
• TÜİK, (2018). www.tuik.gov.tr., Erişim Tarihi: 20.11.2019.
• Uçar İlbuğa, E. (2018). Yeşim Ustaoğlu sinemasında kadın karakterlerin özgürlük arayışları. Selçuk İletişim, 2018, 11 (2): 292-320
• Velioğlu Metin, Ö. (2019). Gerçek ve gerçekdışının sınırlarında: Auteur eleştiri çerçevesinde Tolga Karaçelik sineması. Egemia Ege Üniversitesi İletişim Fakültesi Medya ve İletişim Araştırmaları Hakemli E-Dergisi, (5), 4-45.
• Yaşartürk, G. (2014). Çekirdek Ailenin Kabusları: 2000’li Yıllar Türkiye Sinemasında Çekirdek Aileye Değişen Bakış. Maltepe Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi. 2014, Güz 1(1).
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2006). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Zeybekoğlu Dündar, Ö. (2012). “Değişen ve Değiş(e)meyen Yönleriyle Aile”. Değişen Toplumda Değişen Aile içinde der: Nurşen Adak Ankara: Siyasal Kitapevi ss.39-64.