Tragedyanın Özündeki Dionysosçu Bilgelik Ve Sinemadaki İzleri

Yıl 2017, Cilt: 2 Sayı: 3, 35 - 55, 23.06.2017

Çağdaş Emrah Çağlıyan

Öz

Trajik düşüncenin köklerini bulduğumuz Antik Tragedyada, yeryüzü
yaşamının ıstırap ve acıyla dolu olduğu, bununla birlikte bu dünyada meydana
gelen olayların, aslında Olympos tanrılarının istenci uyarınca gerçekleştiği
kabul edilir. Bu kabul, en ağır ve korkutucu çehresiyle görünür olduğunda dahi,
yaşamın ardında tanrısal bir istenç bulmayı, böylece bu yaşama katlanmayı
sağlar. Antik Tragedya kahramanları, bu sayede en korkunç acılarla sınandığı
durumda bile, hiçbir pişmanlık bildirmez ve eylemlerinin tüm sorumluluğunu
alırlar. Çünkü bu eylemler nedeniyle çektikleri bitimsiz acılar, aslında
kişiliklerindeki sonsuz yanın bir gereğidir; burada tanrısallığın mührü vardır.
Bu noktada, olgusallık ve sonsuzluk alanları arasındaki çatışmanın açık
ifadesini Nietzsche’nin Apollon ve Dionysos ayrımında buluruz. Apollon, biçim
ve ölçülülüğü salık veren tanrıyken, Dionysos, insanı kıstırılmaya çalışıldığı
sınırlardan kurtarır ve doğasıyla bütünleştirir. Trajik kavrayışa ulaşmamızın
anahtarı, Dionysosçu alanla bağımızı güçlendirmektir. Dionysos, bizi
görünüşlerin yanılsamasından kurtarır ve yaşamdaki muhtemel kayıplarımızdan
kaynaklanacak kaygı ve acıları azaltır, edilgin bir varoluşu engeller.
Dolayısıyla bu gerilimde Dionysos’un üstün gelmesi, aynı zamanda yaşamın en dehşetengiz
yüzüyle dahi haklı çıkarılmasını getirir, trajik olanın özünü veren de budur.
Trajik kavrayışın dayanakları, olumlamada bulunduğuna göre, bu kavrayışa diğer
anlatı türlerinde de rastlayabiliriz. Çalışmamızda günümüz anlatılarının en
kitlesel ve etkili olanlarından sinemada trajik düşüncenin izini süreceğiz.
Çünkü çağımızda trajik kavrayışa ulaşabilme olanağımızı farketmek, kendi
varoluşumuzu haklı çıkarmamıza da katkıda bulunur. Bu bağlamda, Dionysos’un
çeşitli görüntülerini sunan Barton Fink (Ethan ve Joel Coen, 1991), The Wicker
Man (Lanetli Ada, Robin Hardy, 1973) ve Badlands (Kanlı Toprak, Terrence
Malick, 1973) filmleri bize rehberlik etmek için oldukça uygun örneklerdir.
Çalışmamızda, Antik Tragedyadan itibaren süreklilik taşıyan trajik kavrayış, bu
örnekler aracılığıyla irdelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Trajik, Antik Tragedya, Apollon-Dionysos gerilimi, Nietzsche, sinema

Dionysian Wisdom in The Essence of Tragedy and Its Trails on Cinema

Öz

In Ancient Tragedy, where we find the roots of tragic thought, it has
been agreed that, the life on earth is full of misery and pain; however, every
incident occurring on earth is actualized by the will of the gods in Olympus.
This agreement ensures enduring the living with its most hurtful and scariest
face by finding divine will behind this life. Thus, the heroes of the Ancient
Tragedy do not regret anything and take all the responsibilities of all their
actions, even they are tested with most formidable griefs. Because this endless
pain caused by their actions is actually a necessity of the eternal side of
their personalities, there is a seal of divinity. At this point, we can find
the expression of the conflict between factivity and infinity, in the discrimination
of Apollo and Dionysus formulated by Nietzsche. As Apollo is the God of shape
and commends golden mean, Dionysus saves the humans from the limits they are
imprisoned in and unifies them with their nature. The key of reaching the
tragic comprehension is strengthen our connection with Dionysian area. Dionysus
saves us from the illusions of the appearances and reduces the worries and
aches derived from the possible losses in the living, prevents the passive way
of existence. Therefore, the triumph of Dionysus in this rivalry also conveys
the legitimation of life even with its most horrifying side, which carries the
essence of the tragic. Accordingly finding the bases of tragic comprehension in
affirmation, we can see this comprehension in other narratives. In this study,
we will trace the tragic thought in the cinema, one of the most massive and
efficient narratives in our age. Because, realizing our possibility to reach
the tragic comprehension, also contributes us to legitimate our own existence.
In this context, Barton Fink (Ethan and Joel Coen, 1991), The Wicker Man (Robin
Hardy, 1973) and Badlands (Terrence Malick) films, which present various views
of Dionysus, are pretty suitable examples to guide us. In our study, we will
examine the continuous tragic comprehension dating from Ancient Tragedy via these
examples.

Anahtar Kelimeler

Tragic, Ancient Tragedy, Apollo-Dionysus conflict, Nietzsche, cinema

Kaynakça

• Aiskhylos (2013). Zincire Vurulmuş Prometheus, A. Erhat, S. Eyüboğlu (Çev.), İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Camus, A. (2003). Veba, N. Tanyolaç Öztokat (Çev.), İstanbul: Can Yayınları.
• Erhat, A. (2006). Mitoloji Sözlüğü, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Euripides (2010). Bakkhalar, S. Eyüboğlu (Çev.), İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Hegel, G.W.F. (1994). Estetik, çev. T. Altuğ ve H. Hünler, İstanbul: Payel Yayınevi.
• Homeros (2000). Odysseia, A. Erhat, A. Kadir (Çev.), İ̇stanbul: Can Yayınları.
• Goodenough, J. (2005). “A Philosopher Goes to The Cinema”, Read, R. Ve Goodenough J. (der.), Film as Philosophy, London: Palgrave Macmillan, s. 1-28.
• Jung, C. (2006). Analitik Psikoloji, E. Gürol (Çev.), İstanbul: Payel Yayınevi.
• Kuçuradi, İ. (2009). Sanata Felsefeyle Bakmak, Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu.
• Nietzsche, F. (2005). Tragedyanın Doğuşu, M. Tüzel (Çev.), İstanbul: İthaki Yayınları.
• Nietzsche, F. (2008). Deccal, O. Aruoba (Çev.), İstanbul: İthaki Yayınları.
• Sofokles (2010). Oidipus Kolonos’ta, F. Akderin (Çev.), İstanbul: Mitos Boyut Tiyatro Yayınları.
• Sofokles (2012). Kral Oidipus, B. Tuncel (Çev.), İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Sofokles (2012b), Antigone, A. Selen (Çev.), İstanbul: Mitos Boyut Tiyatro Yayınları.
• Malick, T. (1973). Badlands, Warner Bros.
• Hardy, R (1973). The Wicker Man, British Lion Film Corporation.
• Coen, E. ve Coen, J. (1991). Barton Fink, Circle Films, Working Title Films.