Popüler Romanlardan Yeşilçam Melodramlarına Bir Uyarlama Örneği: Hıçkırık

Yıl 2017, Cilt: 2 Sayı: 3, 79 - 111, 23.06.2017

Süreyya Çakır

Öz

Kültür ve zihniyet kalıpları hem dinamik hem statik özellikler taşır; bu nedenle tarih içinde hem
değişimin hem de sürekliliğin konusudurlar. Kültürün tüm ilerleme ve değişim söylemine rağmen
melodramlar, kültürel sürekliliğin, dolayısıyla belli ölçüde muhafazakarlığın da taşıyıcısıdırlar. Her ne
kadar farklı türlerde film yapılsa da Yeşilçam Sineması büyük ölçüde melodram özellikleri taşımaktadır.
Biçim olarak Batı melodramları ile benzerlikler taşısa da, Yeşilçam Melodramlarında alttan alta
geleneksel etki varlığını sürdürmüştür. Filmler, değişmiş biçimiyle de olsa, eski kültür ve zihniyet
özelliklerine göre üretilmiş, alımlanmış ve pazarlanmıştır. Bu çalışmada, Türkiye’deki melodram
anlatıları geleneksel zihniyet kalıplarının, değerlerin sürekliliği açısından irdelenecektir. Bu amaçla
metinlerarası ilişkinin konusu olan Hıçkırık romanı ve filmi özelinde geleneksel zihniyet kalıplarının ve
geleneksel anlatı yapılarına dair özelliklerin izi sürülecektir. Türk popüler romanlarında ve bunlar
kanalıyla Yeşilçam melodramlarına aktarılan bize özgü kültür ve zihniyet yapıları; üretim ve alımlama
özellikleri, anlatı yapıları, duygu dünyası ve ideolojik önermeleri gibi farklı perspektiflerden ele alınacak;
bu açılardan Hıçkırık romanı (Kerime Nadir, 1938) ve filmi (Atıf Yılmaz, 1953) özelindeki metinlerarası
geçişlilik irdelenecektir. Bu anlatılarda izini sürdüğümüz estetik ve zihniyet süreklilikleri üzerinde
dururken amaç; nedenselliklerin kurulmasından ziyade, gelenekle ilişkilenme biçimleri üzerinde
durmaktır. 

Anahtar Kelimeler

Roman, film, edebiyat uyarlamaları, geleneksel zihniyet yapıları, Hıçkırık romanı ve filmi

An Example of Adaptation from Popular Novels to Yeşilçam Melodramas: Hıçkırık

Öz

Culture and mental patterns carry both dynamic and static properties. For this, these structures are
carriers of change and continuity together. Although the progress and change discourse of culture,
melodramas are carriers of cultural continuities and thus in a certain degree conservatism. Yeşilçam
Cinema on a large scale carry melodrama properties. Although it has similarities with Western
melodrama in terms of form features, traditional properties also maintain their effect. If it is in an altered
form, Yeşilçam films were produced, received and marketed in accordance with traditional culture and
mental properties. In this work, melodrama narratives in Turkey will be analyzed in terms of the
continuity of the traditional structures and values. Apart from the West, traditional properties unique
to us in these popular narratives, which was transmitted from Turkish popular novels to Turkish films,
will be discussed in terms of production and reception properties, narrative structures, emotional
discourse and ideological proposition. From these perspectives, the transmission from Hıçkırık novel to
Hıçkırık film will be analysed; as a subject of intertextuality, the relation between them will be examined
according to the traditional structures and the characteristics of traditional narratives. While following
the traces of aesthetic and mental continuities in these narratives, the main aim is to emphasize the ways
in which they relate to the tradition. 

Anahtar Kelimeler

Novel, film, literature adaptations, traditional mental patterns, Hıçkırık novel and film

Kaynakça

• Abisel, Nilgün, (1994). Türk Sineması Üzerine Yazılar, Ankara: İmge Yayınları.
• Akbulut, Hasan, (2008). Kadına Melodram Yakışır, İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Aktunç, Hulki, (1984). “Kerime Nadir ya da Kendine Özgü Okuru Olan Bir Roman Üreticisi”, http://earsiv.sehir.edu.tr:8080/xmlui/bitstream/handle/11498/31383/001516966006.pdf?sequence=1 , Erişim Tarihi: 22.08.2016
• Ayça, Engin, (1985). “Türk Sinemasının Kimliği”, Videosinema, İletişim Yayınları, sayı: 9, Mart 1985.
• Ayça, Engin, (1985). “Yeni Türk Sineması ve Eski Sorunları”, Videosinema, İletişim Yayınları, sayı 11, Mayıs 1985.
• Ayça, Engin, (1989). “Anonim Sinemadan Kişisel Sinemaya”, Hürriyet Gösteri, Sayı: 98 (Ocak 1989) Ayvazoğlu, Beşir, (1989). İslam Estetiği ve İnsan, İstanbul: Çağ yayınları.
• Arslan, Savaş, (2005). Melodram, İstanbul: L&M Yayınları.
• Çulhaoğlu, Gülşen, (2004). “Şeyhi’nin Hüsrev ü Şirin Mesnevisindeki Aşk İlişkileri”, Doğu-Batı Dergisi, 3.b., yıl 7, sayı 26, Mart-Nisan 2004.
• Doğan, Muhammet Nur, (2004). “Divan Şiirinde Aşk”, Doğu-Batı Dergisi, 3.b., yıl 7, sayı 26, Mart-Nisan 2004.
• Erdoğan, Nezih, (1995). “Ulusal Kimlik, Kolonyal Söylem ve Yeşilçam Melodramı”, Toplum ve Bilim, sayı 67, Güz 1995.
• İleri, Selim, (1983). “Genel Görünümüyle Türk Sineması Melodramatik Bir Romandır”, Milliyet Sanat, Yeni Dizi:77, sıra.437, 1 Ağustos 1983.
• İleri, Selim, (2001). “Hıçkırık’a birkaç sayfa…”, Kerime Nadir, Hıçkırık, İstanbul: Doğan Kitap.
• İnam, Ahmet, (2004). “Andelib-i Guyanın Yolculuğu Olarak Aşk”, Doğu-Batı Dergisi, 3.b., yıl 7, sayı 26, Mart-Nisan 2004.
• İnan, Abdülkadir, (1995). Tarihte ve Bugün Şamanizm, 4.b., Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Kale, Özlem, (2010). Türk Romanının Yeşilçam Macerası, İstanbul: Dijital Sanat Yayınları.
• Koçak, Orhan (1996). Kaptırılmış İdeal: Mai ve Siyah Üzerine Psikanalitik Bir Deneme, Toplum ve Bilim, sayı:70, Güz 1996.
• Koçak, Orhan, (2001). “1920’lerden 1970’lere Kültür Politikaları”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Kemalizm 2. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Maktav, Hilmi, (2013). Türkiye Sinemasında Tarih ve Siyaset, İstanbul: Agora Yayınları.
• Moran, Berna, (1990). Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış I, 3. B., İstanbul: İletişim Yayınları.
• Moran, Berna, (1985). “Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Roman”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, Cilt 2, İstanbul, İletişim Yayınları.
• Nadir, Kerime (1981). Romancının Dünyası, İstanbul: İnkılap/Aka Basımevi.
• Nadir, Kerime, (2001). Hıçkırık, İstanbul: Doğan Kitap.
• Oktay, Ahmet, (1993). Türkiye’de Popüler Kültür, İstanbul: YKY.
• Oktay, Ahmet, (1993). Cumhuriyet Dönemi Edebiyatı: 1923-1950, Ankara, Kültür Yayınları.
• Oran, Bülent, (1973). “Senaryo Yazarı Bülent Oran’la Bir Konuşma”, Yedinci Sanat, sayı.13, Mayıs 1973.
• Oskay, Ünsal, (2000). “Hayat Bunca Değişirken Sinemamız Nasıl Değişsin ki?’”, Tek Kişilik Haçlı Seferleri, İstanbul: İnkılap Yayanları. Özgüven, Fatih, (2007). “‘Bizim Ulusal Sinema Yapmamız Mümkün Değil!’”, ‘Rejisör’ Atıf Yılmaz, İstanbul: Agora.
• Özkırımlı, Atilla (1983). “Anahatlarıyla Edebiyat”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, Cilt 3, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Özön, Nijat, (1962). Türk Sineması Tarihi, İstanbul: Artist Reklam Ortaklığı Yayınları.
• Özön, Nijat, (1995). Karagöz’den Sinemaya, Cilt:1, Ankara, Kitle Yayınları.
• Sarıkartal, Çetin, (2016). “Yeşilçam’dan Yazmak: Orhan Aksoy Filmleri ve Kerime Nadir Romanları”, Türk Film Araştırmalarında Yeni Yönelimler 5, Yayına haz. Deniz Bayrakdar, İstanbul: Bağlam Yayınları, Kasım 2016.
• Schimmel, Annemarie, (2004). “Sufilikte Dişil Unsurlar”, Doğu-Batı Dergisi, 3.b., yıl 7, sayı 26, Mart-Nisan 2004
• Scognamillo, Giovanni, (1998). Türk Sinema Tarihi, 3.Basım, İstanbul, Kabalcı Yayınları.
• Şasa, Ayşe, (2010). Yeşilçam Günlüğü, 3.b., İstanbul: Küre Yayınları.
• Şener, Ermen, (1970). Kurtuluş Savaşı ve Sinemamız, İstanbul: Dizi Yayınları.
• Parla, Jale, (1993). Babalar ve Oğullar, 2.Basım, İstanbul, İletişim Yayınları.
• Tamer, Emel Ceylan, (2007). “‘İlk Zamanlar Biçim Özden Önemliydi’”, ‘Rejisör’ Atıf Yılmaz, Der. Müjde Arslan, İstanbul: Agora Yayınları.
• Tanpınar, Ahmet Hamdi, (1995). Edebiyat Üzerine Makaleler, İstanbul: Dergâh Yayınları, 4. B. Haz. Zeynep Kerman., İstanbul: Dergah Yayınları.
• Tanpınar, Ahmet Hamdi, (1996). Yaşadığım Gibi, Haz. Birol Emil, 2.b., İstanbul: Dergah Yayınları.
• Timur, Taner, (1991). Osmanlı-Türk Romanında Tarih, Toplum ve Kimlik, İstanbul: Afa Yayınları.
• Tunalı, Dilek, (2006). Batıdan Doğuya Hollywood’dan Yeşilçam’a Melodram, Ankara: Aşina Kitaplar.
• Türk, İbrahim, (2004). Senaryo: Bülent Oran, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Yıldız, Alpay Doğan, (2009). Popüler Türk Romanları, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Yılmaz, Atıf (Yönetmen) (1953). Hıçkırık [Film], Türkiye: Erman Film
• Yılmaz, Atıf, (1991). Hayallerim, Aşkım ve Ben, İstanbul: Simavi Yayınları, 1991