Sinemada Çağdaş Sanat ve Paradigma Olgusu

Yıl 2019, Özel Sayı (1) Mayıs 2019, 161 - 188, 10.05.2019

Ezgi Tokdil

https://doi.org/10.31122/sinefilozofi.492462

Öz

Araştırmanın
amacı; paradigma olgusunun bilim felsefesi kapsamında değerlendirilmesi ve
sanat alanında paralel gelişim çizgisinin takip edilerek, örnekleme alınan
çağdaş sanatı odağına yerleştirmiş filmler üzerinden analizinin yapılmasıdır.
Bu kapsamda yönetmenliğini Ruben Östlund'ın üstlendiği 2017 yapımı The Square
(Kare) ve Julian Rosefeldt'in 2015 yapımı Manifesto filmleri paradigma
değişimleri bakımından içeriksel olarak ayrıntılı analiz edilmektedir. Bu doğrultuda;
kültürün özelleştirilmesi, müze ve galerilerin sanata müdahalesi, basının,
reklamcılığın sanatın özsel dilini değiştirmesi, manipüle etmesi,
manipülasyonun eserin duyulması adına sanatçı tarafından meşru görülmesi,
akademik sanatın yerini çağdaş olana bırakması, çağdaş sanatın absürd olana
evrilmesi, kapitalizm bir yandan eleştirilirken, diğer yandan onun gerek
sanatçı gerek galerici tarafından kendi çıkarına kullanılması gibi konular ele
alınan önemli noktalardır.

Thomas
Kuhn'un bilim felsefesine kazandırdığı paradigma olgusuna ve paradigmatik bilim
anlayışına bakıldığında; bilimin sapmalarla ilerlediği ve her paradigma
içerisinde bilimin yeni soruları cevaplamada yetersiz olduğu noktaya kadar
olağan bilim etkinliklerinin gerçekleştirildiği görülür. Sorular cevapsız
kalmaya başladığında bir bunalım dönemine girilir, bu dönem yeni bir
paradigmanın ortaya çıkışının ilk belirtileridir. Benzer şekilde sanat
eğilimleri ve öncü sanatçılar da bunalım dönemleriyle yeni paradigmaları
başlatır ve benzer bir süreç yaşanır. Ortaya çıkan her yeni akım sistem
tarafından benimsenen paradigmanın (sanat eğiliminin/sanatçı görüşünün) dışına
çıkan söylem ve eylemler yoluyla gerçekleşmiştir. Paradigma değişiminin ilk
belirtileri görüldüğünde ve hatta değişim kaçınılmaz olduğunda dahi eski
paradigmanın savunucularının buna doğru yön değiştirmesi kolay olmamış, tıpkı
Rosefeldt'in yönetmenliğini yaptığı filmde Dadaist Manifesto'nun okunduğu
cenaze sahnesinde olduğu gibi
"eski" (fikirler, ideolojiler, eğilimler, yaşam biçimleri, sanat
eğilimleri vd.) toprağa indirilirken ve yeninin yaşam ve ölüm diyalektiğinde
doğuşu sağlanırken kendisine taraf  bulması
ancak uzun bir zaman almıştır (Bunalım dönemi her sistem tanımında uzun bir
süreci kapsar). Ancak değişim tüm karşıtlıklara, itirazlara rağmen kaçınılmaz
olarak gerçekleşmektedir. Tıpkı The Square (Kare) filminde müze bahçesine
yerleştirilecek ışıklandırılmış bir kareden ibaret olan bir enstalasyonun
(çağdaş sanat) görkemli bir atlı heykelin (akademik sanat) yerini alması gibi.

Anahtar Kelimeler

Çağdaş sanat, Paradigma olgusu, Bilim felsefesi, Manifesto, Kare, Östlund

Kaynakça

• Agamben, Giorgio, (2012). Şeylerin İşareti: Yöntem Üstüne, İstanbul: Monokl Yayınları.
• Anonim, (2015). "Kapitalist Günlük Yaşamın Eleştirisi Olarak Sitüasyonist Enternasyonal", https://etilen.net/kapitalist-gunluk-yasamin-elestirisi-olarak-situasyonist-enternasyonel/ Erişim Tarihi: 30.09.2018.
• Anonim, (2018). "Manifesto", https://www.merriam-webster.com/dictionary/manifesto. Erişim Tarihi: 30.09.2018.
• Bard, Alexander and Söderqvist, Jan, (2015). Küresel İmparatorluk (Fütürika Üçlemesi 2), İzmir: Karakalem Kitabevi Yayınları.
• Bard, Alexander and Söderqvist, Jan, (2015). Netokrasi (Fütürika Üçlemesi 1), İzmir: Karakalem Kitabevi Yayınları.
• Barnes, Barry, (1995). Bilimsel Bilginin Sosyolojisi, İstanbul: Vadi Yayınları.
• Bekiroğlu, Doğa, (2017). "Kare (the square) incelemesi", http://www.novicinema.com/2017/10/ kare-square-incelemesi.html. Erişim Tarihi: 02.10.2018.
• Bloch, Ernst, (1970). A Philosophy of the Future (Çev. John Cumming), New York: Sheed and Ward, and Herder.
• Bloor, David, (1985). The Social Science Encyclopedia (ed. Adam Kuper, Jessica Kuper), London: Routledge and Kegan Paul.
• Calinescu, Matei, (2013). Modernliğin Beş Yüzü- Modernizm, Avangard, Dekadans, Kitsch, Postmodernizm (S. Gürses, Çev. ) (2. Baskı), İstanbul: Küre Yayınları.
• Connor, Steven, (2005). Postmodernist Kültür- Çağdaş Olanın Kuramlarına Bir Giriş, (Postmodernist Culture: An Introduction to Theories of the Contemporary) (D. Şahiner, Çev.), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Çapan, Sungu, (2017). "Manifesto güzellemesi", http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/ kultursanat/800672/_ Manifesto_guzellemesi _.html. Erişim Tarihi: 28.09.2018.
• Debruge, Peter, (2017). "Film Review: Manifesto", https://variety.com/2017/film/reviews /manifesto-review-cate-blanchett-julian-rosefeldt-1201970923/ . Erişim Tarihi: 10.07.2018.
• Değirmen, Fatih ve Begeç, Teksin, (2017). "The Square (2017): Teşhir Olan Kim?", http://www.cinerituel.com/2017/12/the-square-2017-elestiri.html. Erişim Tarihi: 02.10.2018.
• Ercivan, Ali, (2018). "Kare-Beyazperde Eleştirisi", http://www.beyazperde.com/filmler/film- 248683/elestiriler-beyazperde/. Erişim Tarihi: 10.07.2018.
• Erdoğan, Melih, (2015). "Küresel Çağda Çağdaş Sanat ve Küresel Sanat Pazarı", Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(1): 75-98.
• Fineberg, Jonathan, (2014). 1940'tan Günümüze Sanat: Varlık Stratejileri, (S. Atay; G.E. Yılmaz, Çev.), İzmir: Karakalem Kitabevi Yayınları.
• Gökberk, Macit, (2011). Değişen Dünya Değişen Dil, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Harrison, Charles ve Wood, Paul, (2016). Sanat ve Kuram, 1900-2000 Değişen Fikirler Antalojisi, İstanbul: Küre Yayınları.
• Işık, Erçin, (2017) . "Triyalektik Bir Başkaldırı: Manifesto", http://www.artfulliving.com.tr /kultur-ve-yasam/triyalektik-bir-baskaldiri-manifesto-i-12776. Erişim Tarihi: 28.09.2018.
• Kuhn, Thomas, (2015). Bilimsel Devrimlerin Yapısı (Çev. Kuyaş, N.), İstanbul: Kırmızı Yayınları.
• Kuyaş, Nilüfer, (Çev.) (2015). Çevirmenin Sunuşu, "Bilimsel Devrimlerin Yapısı", İstanbul: Kırmızı Yayınları.
• Manovich, Lev, (2001). The Language of New Media, MIT Press: Cambridge, Mass
• Meyer, Leonard B., (1967). Music, the Arts and Ideas: Patterns and Predictions in Twentieth- Century Culture, Chicago: University of Chicago Press.
• Okutan, Çağla, (2018). "Güvenli Bir Alan Arayışı: The Square", http://www.arakatsanat.com /guvenli-bir-alan-arayisi-the-square/. Erişim Tarihi: 02.10.2018.
• Özden, Hatice Utkan, (2017). "Julian Rosefeldt’in ‘Derin’ Yaratıcılık Süreçleri", https://www.border-l-e-s-s.com/new-page-60/. Erişim Tarihi: 28.09.2018.
• Öztaş, Esen, (2015). "Hegel’den Derrida'ya Sanatın Sonu Olgusu", http://www.eskop.com/ skopbulten/tezler-hegelden-derridaya-sanatin-sonu-olgusu/3076. Erişim Tarihi: 28.09.2018.
• Paz, Octavio, (1974). Children of the Mire (Çev. Rachel Phillips), Cambridge: Harvard University Press.
• Su, Süreyya, (2014). Çağdaş Sanatın Felsefi Söylemi, İstanbul: Profil Yayıncılık.
• TDK (2018). "Manifesto", http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&kelime=MAN%C4% B0FESTO. Erişim Tarihi: 30.09.2018.
• Tokdil, Ezgi, (2017). "Felsefi Düşünce Sistemlerinde Paradigma Kaymaları, Sanat Alanında Göstergeleri ve Kuratörlüğün Değişen Anlamı Üzerine Bir Okuma", Hacettepe Sanat Yazıları, Sayı 36, s. 121-138.
• Tokdil, Ezgi, (2018). "Yeni Medya, Temel Bileşenleri ve Sanatın Değişen Estetik Dili", İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, Sayı 47, Güz 2018, s. 141-164.
• Turan, G., (2010). "Karl R. Popper, Thomas S. Kuhn ve Paul K. Feyerabend'in Bilgi Kuramlarında Bilim Eleştirisi", Yayınlanmamış Yüksek lisans Tezi, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Vatangül, Yağmur, (2018). "The Square: Acımasız Bir Yeni Elit Dünya Eleştirisi", https://gaiadergi.com/the-square-acimasiz-bir-yeni-elit-dunya-elestirisi/. Erişim Tarihi: 01.10.2018.
• Yenilmez, Özlem, (2017). "Bir Modern Toplum Taşlaması: The Square", https://filmhafizasi. com/bir-modern-toplum-taslamasi-the-square/. Erişim Tarihi: 01.10.2018.
• Yılmaz, Serdar, (2011). "20. Yüzyıl Avangard Akımların Gelişim Sürecinde Sinema", Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 13, Sayı 2, s. 371- 382.