The Chameleon Man Zelig in the Frame of the Ambivalent Subjectivity of Modernity

Yıl 2020, Özel Sayı (2) Mayıs 2020, 110 - 129, 29.05.2016

Deniz Kurtyılmaz

https://doi.org/10.31122/sinefilozofi.680704

Cited By: 1

Öz

In his Oration on the Dignity of Man, published in 1496, humanist Giovanni Pico della Mirandola deciphered the enigma of modern subjectivity when he heralded that Man is infinitely free to be whatever he chooses to be. Indeed, to be modern, at first, is to be liberated as an individual, which means dreaming to produce a bold subjectivity by demanding independence from all external powers. Zygmunt Bauman also addresses that during the Renaissance, the image of the “chameleon-man” has been stressed to an excruciating extent basically to state the first invention of modernity, the idea of a subject who has gains the freedom to live in one’s own chosen form of existence. However, if the process of its historical evolution is examined, it becomes clear that modern subjectivity carries a paradox in itself. On the one hand, the individual will only be able to create himself by breaking away from all ties with a radical demand for freedom; but, on the other hand, in so doing, same individual will also inevitably lose his material (social) and spiritual (metaphysical) principle and values that add meaning to his existence. The modern Man, who is free to be a self-made individual, suffers from a confusion as to what this means and cannot build a healthy subjectivity contrary to expectations. In this context, Woody Allen’s film Zelig (1983) presents a well-caricaturised reflection of this crisis. Leonard Zelig, who gave his name to the film, appears as a satire of the modern ambivalence as a figure who begins to resemble others both physically and psychologically when he stays with them for more than a few minutes. Moreover, the ambivalence is not limited to the content but also spreads to the narrative of the film. Since Allen's work is a mockumentary, it has a “nomadic” form that blurs the boundaries between reality and fiction. Our study, which aims to subject the film to a philosophical examination on the basis of the ambivalence of modern subjectivity, will deconstruct the work and make inferences about the modern/contemporary individual.

Anahtar Kelimeler

Woody Allen, Zelig, modernity, individual, ambivalence

Modernliğin Müphem Öznelliği Çerçevesinde Bukalemun İnsan Zelig

Öz

Hümanist Giovanni Pico della Mirandola, 1496 tarihli İnsanın Değeri Üzerine Söylev adlı eserinde, insanın ne isterse o olmak konusunda sınırsızca özgür olduğunu müjdelerken modern öznelliğin parolasını da vermektedir. Modern olmak, evvela birey olarak özgürleşmek; tüm dış yetkelerden bağımsızlık talep etmek konusunda cesur bir öznelliği düşlemek anlamına gelir. Zygmunt Bauman da Rönesans boyunca “bukalemun-insan” imgesinin bıkkınlık verici ölçüde vurgulandığını söylerken, modernliğin ilk icadının istediği varoluş biçiminde yaşamını sürdürme hürriyeti kazanmış bir özne fikri olduğunu ifade etmektedir. Ancak, zaman içindeki serüveni incelendiğinde, modern öznelliğin bir paradoks taşıdığı görülür: Birey, radikal bir özgürlük talebiyle tüm bağlarından koparak kendi kendini yaratacak, fakat aynı birey, tam da bu özgürleşme sürecinde, varlığına anlam katan maddi (sosyal) ve manevi (metafizik) ölçüleri yitirecektir. Birey olmak konusunda hür olan modern insan, bunun ne anlama geldiği hususunda bir kafa karışıklığından mustarip olduğundan, öngörüldüğünün aksine, sağlıklı bir öznellik inşa edememektedir. Bu bağlamda, Woody Allen’ın 1983 tarihli Zelig filmi bahsedilen krizin oldukça iyi biçimde karikatürize edilmiş bir yansımasını izleyicisine sunmaktadır. Filme adını veren Leonard Zelig, kimin yanında birkaç dakikadan fazla kalsa fiziksel ve ruhsal anlamda ona benzemeye başlayan bir figür; modernliğin müphemliğine dair bir hiciv olarak karşımıza çıkmaktadır. Üstelik müphemlik içerikle sınırlı kalmayarak filmin anlatısına da sirayet etmiştir. Allen’ın eseri bir “mockumentary” olması dolayısıyla gerçek ve kurgu arasındaki sınırları da bulanıklaştıran “göçebe” bir biçeme sahiptir. Filmi, modern öznelliğin müphemliği konusu temelinde felsefi bir incelemeye tabi tutmayı amaçlayan çalışmamız eseri yapısöküme uğratarak modern/çağdaş insana dair çıkarımlar yapacaktır.

Anahtar Kelimeler

Woody Allen, Zelig, modernlik, birey

Kaynakça

• Arkonaç, A., S. (2012). Psikolojideki Özne Kavramı ve Türkiye’deki Özne Kavramı Üzerine Bazı Düşünceler. Sosyoloji Dergisi, 3(7), 11-22.
• Atiker, E. (1998). Modernizm ve Kitle Toplumu. Konya: Vadi Yayınları.
• Arslan, İ. (2012). Çağdaş Doğa Düşüncesi. İstanbul: Küre Yayınları.
• Baudrillard, J. (2012). Neden Her Şey Hâlâ Yok Olup Gitmedi?. (Çeviren: Oğuz Adanır). İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları.
• Bailey, J., P. (2001). The Reluctant Film Art of Woody Allen. Kentucky: The University Press of Kentucky.
• Bauman, Z. (2003). Modernlik ve Müphemlik. (Çeviren: İsmail Türkmen). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bauman, Z. (2011a). Postmodern Etik (2.Baskı). (Çeviren: Alev Türker). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bauman, Z. (2011b). Bireyselleşmiş Toplum (2. Baskı). (Çeviren: Yavuz Alogan). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bumin, T. (2003). Tartışılan Modernlik: Descartes ve Spinoza (2. Baskı). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Cannetti, E. (2014). Kitle ve İktidar (6. Baskı). (Çeviren: Gülşat Aygen). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Cassirer, E. (2008). Rönesans Felsefesinde Birey ve Evren. (Çeviren: Emre Can Ercan). Bursa: Verka Yayınları.
• Cevizci, A. (2012). Felsefenin Kısa Tarihi. İstanbul: Say Yayınları.
• Chambers, I. (2014). Göç, Kültür, Kimlik (2. Baskı). (Çevirenler: Mehmet Beşikçi ve İsmail Türkmen). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Crary, J. (2015). 7/24: Geç Kapitalizm ve Uykuların Sonu (Çeviren: Nedim Çatlı). İstanbul: Metis Yayınları.
• Çotuksöken, B. (2002). Felsefe: Özne - Söylem. İstanbul: İnkılâp Yayınları.
• Descartes, R. (1644/2010). Felsefenin İlkeleri (12. Baskı). (Çeviren: Mesut Akın). İstanbul: Say Yayınları.
• Elliot, A. Ve Lemert, C. (2011). Yeni Bireycilik: Küreselleşmenin Duygusal Bedelleri. (Çeviren: Başak Kıcır). İstanbul: Düşünsel Yayınları.
• Fay, B. (2005). Çağdaş Sosyal Bilimler Felsefesi (2. Baskı). (Çeviren: İsmail Türkmen). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Feyerabend, B. (2015). “Zelig: A Simulated Life”. Referantiality and the Films of Woody Allen (Edited by Klara Stephanie Szlezák and D. E. Wynter). New York: Palgrave MacMillan.
• Fromm, E. (2011). Özgürlükten Kaçış (6. Baskı). (Çeviren: Şemsa Yeğin). İstanbul: Payel Yayınları.
• Gasset, y O. (1990). İnsan ve “Herkes” (2. Baskı). (Çeviren: Neyyire Gül Işık). İstanbul: Metis Yayınları.
• Giddens, A. (2014). Modernite ve Bireysel-Kimlik: Geç Modern Çağda Benlik ve Toplum (2. Baskı). (Çeviren: Ümit Tatlıcan). İstanbul: Say Yayınları.
• Girgus, S. (2002). The Films of Woody Allen. London: Cambridge University Press.
• Goffman, E. (2014). Günlük Yaşamda Benliğin Sunumu (3.Baskı). (Çeviren: Barış Cezar). İstanbul: Metis Yayınları.
• Green, D. (1991). The Comedian’s Dilemma: Woody Allen’s ‘Serious’ Comedy. Literature/Film Quarterly, 19(2), 70-76.
• Guénon, R. (1999). Modern Dünyanın Bunalımı (2. Baskı). (Çeviren: Mahmut Kanık). İstanbul: Verka Yayınları.
• Harvey, David. (2012). Postmodernliğin Durumu (6. Baskı). (Çeviren: Sungur Savran). İstanbul: Metis Yayınları.
• Johnston, D., R. (2007). Ethnic and Discursive Drag in Woody Allen's Zelig. Quarterly Review of Film and Video, 24(3), 297-306.
• Karaduman, S. (2010). Modernizmden Postmodernizme Kimliğin Yapısal Dönüşümü. Journal of Yaşar University. 17(5), 2886 - 2899.
• Keskin, B. (2018). “Evet, Dalga Geçiyoruz!: Mockumentary Nedir, Ne Değildir?”. Film Hafızası. https://www.filmhafizasi.com/evet-dalga-geciyoruz-mockumentary-nedir-ne-degildir. Son erişim tarihi: 29.12.2019.
• Küçük, M. (2011). “Postmodernin Modern Karakteri ya da Dönemleştirmenin İronisi”. Modernite versus Postmodernite. (Editör: Mehmet Küçük). İstanbul: Say Yayınları, 27-64.
• Küçükalp, K. ve Cevizci, A. (2009). Batı Düşüncesi: Felsefi Temeller. İstanbul: İsam Yayınları.
• Le Bon, G. (2005). Kitleler Psikolojisi (3. Baskı). (Çeviren: Selâhattin Demirkan). İstanbul: Yağmur Yayınları.
• Levi, A., W. (2002). “Modern Felsefe”. (Çeviren: Ahmet Cevizci). Felsefe Tarihine Giriş. (Editör: Ahmet Cevizci). İstanbul: Paradigma Yayınları, 73-134.
• McVeigh, R. (2009). The Rise of the Ku Klux Klan: Right-Wing Movements and National Politics, Mineapolis: University of Minnesota Press.
• Miller, J., C. (2012). To Bold for the Box Office: The Mockumentary from Big Screen to Small. (Edited by Cynthia J. Miller). Plymouth: The Scare Crow Press.
• Mirandola, Giovanni Pico della. (1496/1956). Oration on the Dignity of Man (3rd Printing). (Translated by A. Robert Caponigri). Chicago: Henry Regnery Company.
• Pappenheim, F. (2002). Modern İnsanın Yabancılaşması: Marx’a ve Tönnies’ye Dayalı Bir Yorum. (Çeviren: Salih Ak). Ankara: Phoenix Yayınları.
• Papson, S. (2013). “Critical Theory and the Cinematic World of Woody Allen”. A Companion to Woody Allen (Edited by Peter J. Bailey and Sam B. Girgus). West Sussex: Wiley-Blackwell.
• Wallace, R. (2018). Mockumentary Comedy: Performing Authenticity. London: Palgrave McMillan.
• Sennett, R. (2010). Kamusal İnsanın Çöküşü (3. Baskı). (Çeviren: Serpil Durak ve Abdullah Yılmaz). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Sevim, S. (2019). The War Game: Sahte Belgesel Gerçek Endişe. Kritik İletişim Çalışmaları Dergisi, 1(2), 57-78.
• Simmel, G. (2009). Bireysellik ve Kültür. (Çeviren: Tuncay Birkan). İstanbul: Metis Yayınları.
• Stam R. ve Shohat, E. (1987). Zelig and Contemporary Theory: Meditation on the Chameleon Text. Enclitic, 9(12 -Fall), 176 - 193.
• Streissguth, T. (2007). The Roaring Twenties, Revised Edition. New York: Facts on Files Inc.
• Tarnas, R. (2011). Batı Düşüncesi Tarihi II. Cilt. (Çeviren: Yusuf Kaplan). İstanbul: Külliyat Yayınları.
• Twenge, M., J. (2013). “Ben” Nesli: Bugünün Gençleri Niçin Bu Kadar Özgüvenli ve İddialı Fakat Bir O kadar da Depresif ve Kaygılı? (4. Baskı). (Çeviren: Esra Öztürk). İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• -----------, “Gordon Hugh Willis’in Biyografisi, Filmografisi ve Kazandığı Ödüller”, https://www.imdb.com/name/nm0932336/?ref_=ttawd_awd_1. Son erişim tarihi: 2.01.2020.
• -----------, “Zelig”, https://www.collinsdictionary.com/dictionary/english/zelig. Son erişim tarihi: 12.01.2020.