Sinemada Felsefeden "Yararlanma" Yolları Üzerine Bir Tartışma

Yıl 2020, Cilt: 5 Sayı: 10, 667 - 682, 27.12.2020

Çağdaş E. Çağlıyan

https://doi.org/10.31122/sinefilozofi.737620

Öz

Sinema çalışmalarında incelediğimiz filmleri birtakım felsefi metinlerle ilişkiye sokarken büyük bir özen ve özveriyle hareket etmemiz gerekir. Çünkü bazı durumlarda görülebilmektedir ki, bu felsefi metinlerde ortaya konulmuş olan düşünceler, elimizdeki görsel malzemenin yaratılma sürecinde dikkate alınmış olsa da, asli içeriğinden uzaklaştırılmıştır. Üstelik daha da sakıncalı olanı, kimi filmlerde bu metinlerle ilişkilendirilebilecek bir imgeler yığınını kullanmanın amacı olguda apaçık görünen gerçekleri görünmez kılmak olabilir. Söz konusu filmler üzerine yapılan pek çok çalışmada ise, filmde felsefi bir düşüncenin çarpıtılma ve bozulmasına sessiz kalındığına tanık olmuşuzdur. Burada ise, yalnızca yönetmenin çıkarı kollanmaz; yönetmenin kendince gösterdiği ipuçlarından yola çıkıp kendisine işaret edilmiş olan metinlerle ilişkiye sokan eleştirmen de kendi çıkarını düşünerek hareket eder. Her iki taraf da -örtük biçimde de olsa- derin bir düşünce dile getirdikleri iddiasındadır ama bu düşüncelerin olgunun gerçekliğiyle, yaşamın kendisiyle bağı kopmuştur.
Bu bağlamda, çalışmamızda, birtakım felsefi metinlerin yalnızca tek bir boyutuyla ele alındığını ve böylece eğilip büküldüğünü gözlemleyebileceğimiz bazı film örneklerini inceleyeceğiz. İnceleyeceğimiz örnekler, filmlerinin ardında hep derin bir anlamın aranmasının artık bir alışkanlığa dönüştüğü Zeki Demirkubuz ve Reha Erdem’e ait olacaktır. Onların filmlerinde gözlemleyebileceğimiz, insanın kötücüllüğüne, usdışı ve içgüdüsel bir varlık oluşuna ilişkin vurguya, söz konusu filmlerin ilişkilendirildiği metinlerde ne şekilde yer verildiğini göz önünde bulundurmamız önemlidir. Çünkü insanı salt aşağılık yönleriyle ele almak ve bunda bir derinlik bulmak, sonunda insanın uğradığı haksızlığın meşrulaştırılmasına zemin hazırlar. Kendimizde derinlik gördüğümüz böyle bir an, egemenlerin çıkarlarıyla da örtüştüğümüz andır.
Bir düşüncenin yalnızca tek bir yanını vurgulamak, bu düşüncenin özsel yanından ziyade yalnızca işimize gelen yanını dikkate aldığımıza ilişkin bir kuşku doğuracaktır. Bu kuşkuyu savuşturacak olan ise, gerek görsel malzemenin oluşturulmasında gerekse bu malzemenin yorumlanmasında tümüyle dürüst bir doğrultuda hareket etmek olacaktır. Bu dürüstlük, bizim çıkarımıza aykırı olabilir ama geçerliliği daha kesindir.

Anahtar Kelimeler

Türk Sineması, sinemada felsefe, kötücüllük, usdışılık, çarpıtma

Kaynakça

• Kaynakça
• Camus, Albert (2013), Yabancı, (Samih Tiryakioğlu, çev.), İstanbul, Can Yayınları.
• Dostoyevski, Fyodor (2003), Karamazov Kardeşler, (Ergin Altay, çev.), İstanbul, İletişim Yayınları.
• Dostoyevski, Fyodor (2007), Suç ve Ceza, (Ergin Altay, çev.), İstanbul, İletişim Yayınları.
• Dostoyevski, Fyodor (2010), Yeraltından Notlar, (Mehmet Özgül, çev.), İstanbul, İletişim Yayınları.
• Hegel, W. Friedrich (1969), Science of Logic, (A. Miller, çev.), New York, Humanity Books.
• Hegel, W. Friedrich (2004), Tinin Görüngübilimi, (Aziz Yardımlı, çev.), İstanbul, İdea Yayınevi.
• Hegel, W. Friedrich (2014), Tarihte Akıl, (Önay Sözer, çev.), İstanbul, Kabalcı Yayınları.
• Nietzsche, Friedrich (1998), Ahlakdışı Anlamda Doğruluk ve Yalan Üzerine, (Oruç Arıoba, çev.) Cogito:16 Yalan içinde, İstanbul, Yapı Kredi Yayınları.
• Nietzsche, Friedrich (2000), Böyle Buyurdu Zerdüşt, (Turan Oflazoğlu, çev.), İstanbul, Cem Yayınevi.
• Nietzsche, Friedrich (2003), Şen Bilim, (Levent Özşar, çev.), Bursa, Asa Kitabevi.
• Nietzsche, Friedrich (2005a), Putların Batışı, (Mustafa Tüzel, çev.), İstanbul, İthaki Yayınları.
• Nietzsche, Friedrich (2005b), Tragedyanın Doğuşu, (Mustafa Tüzel, çev.), İstanbul, İthaki Yayınları.
• Nietzsche, Friedrich (2016), İyinin ve Kötünün Ötesinde, (Mustafa Tüzel, çev.), İstanbul, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Sartre, Jean Paul (2009), Varlık ve Hiçlik, (Turhan Ilgaz, Gaye Çankaya Eksen, çev.), İstanbul, İthaki Yayınları.
• Sartre, Jean Paul (2010), Bulantı, (Selahattin Hilav, çev.), İstanbul, Can Yayınları.
• Sartre, Jean Paul (2011), Akıl Çağı, (Gülseren Devrim, çev.), İstanbul, Can Yayınları.
• Schelling, F.W.J. von (2017), İnsan Özgürlüğünün Özü Üzerine, (Mehmet Barış Albayrak, çev.), İstanbul, Ayrıntı Yayınları.
• Metinde Adı Geçen Filmler
• Demirkubuz, Z. (Yapımcı) & Demirkubuz, Z. (Yönetmen). (2001). Yazgı [Sinema Filmi]. Türkiye: Mavi Film.
• Demirkubuz, Z. (Yapımcı) & Demirkubuz, Z. (Yönetmen). (2010). Yeraltı [Sinema Filmi]. Türkiye: Tiglon.
• Emre, B., Boyacıoğlu, A. (Yapımcı) & Demirkubuz, Z. (Yönetmen). (2015). Bulantı [Sinema Filmi]. Türkiye: Mavi Film.
• Atay. Ö (Yapımcı) & Erdem, R. (Yönetmen). (2009). Kosmos [Sinema Filmi]. Türkiye: Atlantik Film, İmaj.
• Atay. Ö (Yapımcı) & Erdem, R. (Yönetmen). (2016). Koca Dünya. [Sinema Filmi]. Türkiye: Atlantik Film, Maya Film.
• Malick, T. (Yapımcı) & Malick, T. (Yönetmen). (1973). Badlands [Sinema Filmi]. U.S.A.: Warner Bros.