Çavuşesku'nun Hayaletiyle Hesaplaşmak veya Romanya Yeni Dalga Sinemasında Bir Hatırlama Girişimi: Amintiri din Epoca de Aur

Yıl 2022, Özel Sayı (4) 2022, 300 - 330, 30.09.2022

Mehmet Aytekin

https://doi.org/10.31122/sinefilozofi.1059632

Öz

Bellek ve sinema, birbirini besleyen veya biçimlendiren bir iş birliği içerisindedir. Sinema, bireysel veya kolektif belleğe dair anımsamaları işlemekte; keza bellek de sinematik anlatıyı yön bakımından çeşitlendirmektedir. Bu birliktelik, aynı zamanda, toplumların veya toplulukların başından geçen olayların dile getirilmesinde de akla gelmektedir. Zira belleğe dair hatırlanması gereken bir verinin veya travmanın hikâyeleştirilmesinde ve bunun benzer şeyleri yaşamış gruplarca paylaşılmasında sinemanın etkin bir rol oynadığı düşünülmektedir.

Rumen Yeni Dalga Sineması , yapısı itibarıyla, Demir Perde’nin aktörlerinden olan Nicolae Ceauşescu dönemine dair travmalardan yararlanmaktadır. Bireysel ve kolektif travmaların Romanya halkının belleğinde ciddi izler bıraktığı bilinmekle beraber, esas olanın, yüzleşme ve hesaplaşma kaygısının varlığına yöneliktir. Zira bu dönemde halk üzerinde oluşturulan büyük baskıların kişilerde ve topluluklarda travmalara sebep olduğu ve rejim değişene/yıkılana kadar bu travmaların arttığı çeşitli araştırmalarla da ortaya konmaktadır.

Söylenenlere dayanarak, bu çalışmada, Romanya Yeni Dalga Sineması’ndan Amintiri din Epoca de Aur (Altın Çağdan Öyküler, 2009) filminin birinci parçasını oluşturan ilk dört bölüm örnek olarak ele alınmakta ve Ceauşescu dönemine ait olumsuzlukları kara mizah yoluyla aktaran bu dört bölüm vasıtasıyla kolektif bellek kavramı tartışılmaktadır. Bunun için Maurice Halbwachs’ın kolektif belleğe dair söylemlerine başvurulmakta ve bölümler bu çerçevede okunmaktadır. Bütüncül bir yaklaşımdan hareketle, belleğin her ne kadar bireysel bir niteliğe sahip olduğu düşünülse de bireyin içerisinde bulunduğu grubun bellek üzerinde daha baskın olduğu önermesi desteklenmek istenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kolektif Bellek, Hatırlama, Travma, Romanya Yeni Dalga Sineması, Nicolae Ceauşescu

Teşekkür

Anneme teşekkür ederim, her şey için. Hatırlamanın ne gerekli bir şey olduğunu anlattığı hikayeleri/masalları dinleyerek öğrendim, bana kattıklarını açıklayacak herhangi bir kelimem yok. Umarım hep hatırlamaya devam eder.

Reckoning to Ceausescu's Ghost or A Remembering Attempt in Romanian New Wave Cinema: Amintiri din Epoca de Aur

Öz

Memory and cinema are in a cooperation that feeds or shapes each other. Cinema processes recollections of individual or collective memory, likewise, memory diversities the cinematic narrative in terms of direction. This unity also comes to mind in expressing the events that have been experienced by societies or communities. Because it is thought that cinema plays an active role in narrating a data or trauma that needs to be remembered about memory sharing it by groups who have experienced similar things.

Romanian New Wave Cinema, due to its structure, benefits from the traumas of Nicole Ceausescu’s period, one of the actors the Iron Curtain. Although it is known that individual and collective traumas leave serious traces in the memory of Romanian citizens, the main thing is the existence of confrontation and reckoning. Because in this period, it is revealed by various researches that the great pressures created on the citizens caused traumas in individuals and communities and that these traumas increased until the regime changed/collapsed.

Based on what has been said, in this study, the first four episodes that make up the first part of the movie Amintiri din Epoca de Aur (Tales from the Golden Age, 2009), which is a representation of Romanian New Wave Cinema, are taken as an example. In addition, the concept of collective memory is discussed through these four episodes, which convey the negativities of Ceausescu’s era through black humor. For this, the discourses of Maurice Halbwachs on collective memory are used and episodes are read within this framework. Starting from a holistic approach, it is desired to support the thesis that although memory is thought to have an individual quality, the group in which the individual belongs are more dominant over memory.

Anahtar Kelimeler

Collective Memory, Remembering, Trauma, Romanian New Wave Cinema, Nicolae Ceausescu

Kaynakça

• Assmann, J. (2015). Kültürel bellek: Eski yüksek kültürlerde yazı, hatırlama ve politik kimlik. (A. Tekin, Çev.), Ayrıntı.
• Batori, A. (2018). Space in Romanian and Hungarian cinema. Palgrave Macmillan.
• Bourdieu, P. ve Passeron, J. C. (1990). Reproduction in education, society and culture. Sage Publications.
• Ciobanu, M. (2009). Criminalising the past and reconstructing collective memory: The Romanian Truth Commission. Europe-Asia Studies, 61(2), 313-336. http://dx.doi.org/10.1080/09668130802630870
• Deletant, D. (2016). Ceausescu and the Securitate: Coercion and dissent in Romania, 1965-1989. Routledge.
• Difonzo, N. ve Bordia, P. (2007). Rumor, gossip, and urban legends. Diogenes, 54(1), 19-35. https://doi.org/10.1177/0392192107073433
• Eyerman, R. (2019). Memory, trauma, and identity. Palgrave Macmillan.
• Ely, J. F. ve Stoica, C. A. (2004). Re-membering Romania. İçinde H. F. Carey (Ed.), Romania since 1989: Politics, economics, and society (ss. 97-115). Lexington Books.
• Georgescu, V. (1991). The Romanians: A history. Ohio State University Press.
• Gheorghiu, O. C. (2021). Anectodal takes on social history: Tales from the Golden Age told and re-told. İçinde M. Praisler ve O. C. Gheorghiu (Ed.), The odyssey of communism: Visual narratives, memory and culture (ss. 89-107). Cambridge Scholars Publishing.
• Ghita, I. I. (2018). Altering cooking and eating habits during the Romanian communist regime by using cookbooks: A digital history project. Encounters in Theory and History of Education, 19, 141-162. https://doi.org/10.24908/eoe-ese-rse.v19i0.6752
• Halbwachs, M. (2007). Kolektif bellek ve zaman. Cogito, 50(Bahar), 55-77.
• ______________(2017). Kolektif hafıza. (B. Barış, Çev.), Heretik.
• Höfer, H., Marculescu, R., Mungiu, C., Popescu, C. ve Uricaru, I. (Yönetmenler). (2009). Amintiri din Epoca de Aur [Altın Çağdan Öyküler] [Film]. Mobra Films; Why Not Productions.
• Ieta, R. (2010). The New Romanian Cinema: A realism of impressions. Film Criticism, 34(2/3). 22-36.
• Keil, T. J. ve Andreescu, V. (1999). Fertility policy in Ceausescu’s Romania. Journal of Family History, 24(4), 479-492. https://doi.org/10.1177/036319909902400405
• Kırılma Noktası. (2022, 16 Ocak). Diktatörün sonu – Romanya: Kırılma noktası [Video]. YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=jNe8Khm5Jzo
• Margalit, A. (2004). The ethics of memory. Harvard University Press.
• Müller, H. (1997). Yürekteki hayvan. (Ç. Tanyeri, Çev.), Telos.
• __________(2009). Tilki daha o zaman avcıydı. (N. Oral, Çev.), Telos.
• __________(2017). Keşke bugün kendimle karşılaşmasaydım. (M. Tüzel, Çev.), Siren.
• __________(2018). Tek bacaklı yolcu. (Ç. Tanyeri, Çev.), Siren.
• Mungiu, C. (Yönetmen). (2007). 4 luni, 3 saptamâni si 2 zile [4 Ay, 3 Hafta, 2 Gün] [Film]. Mobra Films; Centrul National al Cinematografiei; Mindshare Media; BV McCann-Erickson; Televiziunea Romana; Fundatiei Anonimul; Saga Film; The Hubert Bals Fund of the Rotterdam Festival.
• Muntean, R. (Yönetmen). (2006). Hîrtia va fi albastrã [Kâğıt Mavi Olacak] [Film]. Multimedia Est.
• Nanau, A. (Yönetmen). (2019). Colectív [Kolektif] [Film]. Alexander Nanau Production; Samsa Film; HBO Europe; Mitteldeutscher Rundfunk; Centrul National al Cinematografiei; Luxembourg Film Fund; Sundance Institute Documentary Fund; Philophon.
• Nasta, D. (2013). Contemporary Romanian cinema: The history of an unexpected miracle. Wallflower Press.
• Nora, P. (2006). Hafıza mekanları. (M. E. Özcan, Çev.), Dost.
• Olick, J. K. (2007). The politics of regret: On collective memory and historical responsibility. Routledge.
• Popan, E. R. (2014). Recent Romanian Cinema: Is it a real New Wave or just a splash in the water? The Communication Review, 17(3), 217-232. http://dx.doi.org/10.1080/10714421.2014.930273
• Özgül, G. E. (2017). Post-sosyalist Romanya’nın alegorisi olarak Sieranevada. Sinecine, 8(2), 139-169. https://doi.org/10.32001/sinecine.536542
• Pop, D. (2014). Romanian new wave cinema: An introduction. McFarland.
• Puiu, C. (Yönetmen). (2005). Moartea domnului Lazarescu [Bay Lazarescu’nun Ölümü] [Film]. Mandragora.
• Pusca, A. (2011). Restaging the 1989 revolution: The Romanian New Wave. Cambridge Review of International Affairs, 24(4), 573-592. https://doi.org/10.1080/09557571.2011.558888
• Porumboiu, C. (Yönetmen). (2006). A fost sau n-a fost? [12:08 Bükreş’in Doğusu] [Film]. 42 Km Film.
• Ribeiro, A. (2011). Tales from the Golden Age: Absurdity at the dusk of Ceausescu’s era. East European Film Bulletin, 12.
• Ricoeur, P. (2012). Hafıza, tarih, unutuş. (M. E. Özcan, Çev.), Metis.
• Roudometof, V. (2002). Collective memory, national identity, and ethnic conflict: Greece, Bulgaria, and the Macedonian question. Praeger Publishers.
• Stan, S. (2000). What’s in a Pig? “State”, “market”, and process in private pig production and consumption in Romania. Dialectical Anthropology, 25(2), 151-160.
• Szakács, S. (2018). Europe in the classroom: World culture and nation-building in post-socialist Romania. Palgrave Macmillan.
• Serban, A. L., Uritescu-Lombard, R., Ieta, R. ve Ionita, M. (2010). Romanian cinema: From modernity to neo-realism. Film Criticism, 34(2/3), 2-21.
• Strausz, L. (2017). Hesitant histories on the Romanian screen. Palgrave Macmillan.
• Tileaga, C. (2012). Communism in retrospect: The rhetoric of historical representation and writing the collective memory of recent past. Memory Studies, 5(4), 462-478. https://doi.org/10.1177%2F1750698011434042
• Tismaneanu, V. (1989). Personal power and political crisis in Romania. Government and Opposition, 24(2), 177-198. https://doi:10.1111/j.1477-7053.1989.tb00115.x
• ___________(1991). The revival of politics in Romania. Proceedings of the Academy of Political Science, 38(1), 85-99. https://doi.org/10.2307/1173815
• Vandebrug, J. (Yönetmen). (2018). Bruce Lee and the Outlaw [Bruce Lee ve Eşkıya] [Film]. Grain Media; Revolver Amsterdam; Pink Productions.
• Verdery, K. (1991). National ideology under socialism: Identity and cultural politics in Ceausescu’s Romania. University of California Press.
• Yaren, Ö. (2014). Doğu Avrupa sinemasında post komünist nostalji. Sinecine, 5(1), 9-25. https://doi.org/10.32001/sinecine.540627
• Zerubavel, E. (2003). Time maps: Collective memory and the social shape of the past. The University of Chicago Press.