Queer Bir Bireyin Toplumsal Cinsiyet Performatifliği Ve Normların Şiddeti: Danimarkalı Kız Filmi Örneği

Yıl 2022, Cilt: 7 Sayı: 14, 300 - 315, 28.12.2022

Asya Selimoğlu

https://doi.org/10.31122/sinefilozofi.1019867

Öz

Queer bir bireyin olmak istediği kişiye -bir kadına/bir erkeğe- dönüşüm süreci söz konusu cinsiyete
atfedilen toplumsal cinsiyet rollerini tekrar ve tekrar sergilemesiyle sağlanmaktadır. Böylelikle birey,
farkında olmadan dayatılan toplumsal cinsiyet normlarını da yeniden üretmiş olmaktadır. Heteroseksüel
hegemonyanın dayattığı ve normal kabul ettiği normların dışına çıkan queer bir birey, anormal
olarak kategorize edilmekte; hasta olarak nitelendirilmekte ve tedavi edilerek söz konusu anormallik
“düzeltilmeye” çalışılmaktadır. Söz konusu çalışmanın amacı, Danimarkalı Kız filminde canlandırılan
transseksüel karakter olan Einer Wegener’in bir dizi edim sonucunda üretilen toplumsal cinsiyet üzerinden
Lili Elbe’ye dönüşümündeki “toplumsal cinsiyet performatifliği”ni Judith Butler tarafından geliştirilen
toplumsal cinsiyet performatifliği kuramı bağlamında göstermek ve karakterin karşılaştığı zorlukları ele
alarak “gerçekliğin” sabit olmadığıyla yüzleşildiği noktada normlar aracılığıyla gerçekleştirilen şiddeti
ortaya koymaktır. Bu çalışmada; Danimarkalı Kız filmi, queer kuram bağlamında eleştirel film analizi
yöntemiyle incelenmiştir. Bu kuramdan yola çıkarak; analizde daha çok, queer kuram bağlamında Judith
Butler tarafından geliştirilen performatiflik kuramı üzerinde durulmuş; bunun yanı sıra filmin bazı
sahnelerinde psikanalitik inceleme yapılmıştır. Filmin analizi sonucunda toplumsal cinsiyetin performatif
yapısı gözler önüne serilmiş; aynı zamanda karakteri dışlayan heteroseksüel matris ve kendisinin film
boyunca dışlandığı heteroseksüel matrisi farkında olmadan nasıl yeniden inşa ettiği ortaya konmuştur.

Anahtar Kelimeler

Danimarkalı Kız, Toplumsal Cinsiyet, Toplumsal Cinsiyet Performatifliği, Queer Teori

THE GENDER PERFORMATIVITY OF A QUEER PERSON AND THE VIOLENCE OF NORMS: THE CASE OF THE MOVIE “THE DANISH GIRL”

Öz

The transformation process of a queer individual into the person s/he wants to be – a woman/a
man – is achieved by repeatedly displaying the gender roles attributed to the gender in question. In
this way, the individual also reproduces the gender norms that are unwittingly imposed. A queer
individual who goes beyond the norms imposed by heterosexual hegemony and accepted as normal
is categorized as abnormal. S/he is described as a patient and treated to “correct” the abnormality.
The aim of this study is to show the “gender performativity” in the transformation of Einer Wegener,
the transgender character portrayed in The Danish Girl, into Lili Elbe through gender produced as a
result of a series of acts, in the context of the gender performativity theory developed by Judith Butler,
and to discuss the difficulties faced by the character. It is to reveal the violence that is realized through
norms at the point where “reality” is confronted with the instability. In this study; The Danish Girl
movie has been examined in the context of queer theory with the method of critical film analysis.
Based on this theory, the performativity theory developed by Judith Butler in the context of queer
theory was emphasized. In addition to this, psychoanalytic analysis was made in some scenes of the
movie. As a result of the analysis of the film, the performative structure of gender was revealed. At
the same time, it is revealed how the heterosexual matrix that excludes the character and how s/he
unconsciously reconstructs the heterosexual matrix from which s/he is excluded throughout the film.

Anahtar Kelimeler

The Danish Girl, Gender, Gender Performativity, Queer Theory

Kaynakça

• Arslan, M. (2017). İktidar ve Medyatik Şiddet: Özgecan Aslan ve Şefika Etik Cinayetleri Analizi. Marmara İletişim Dergisi, (27), 135-160.
• Alsamua, M. (2019). Queer Sinemada Atmosfer Yaratımı (Yüksek Lisans Tezi).
• Bayhan, V. (2013). Beden Sosyolojisi ve Toplumsal Cinsiyet. Doğu Batı Dergisi, 63, 147- 164.
• Bevan, T., Fellner, E., Harrison, A., Hooper, T., Mutrux G. (Yapımcı) & Hooper, T. (Yönetmen). (2015). The Danish Girl. ABD: Working Title, Pretty Pictures, Revision Pictures, Senator Global Productions. Butler, J. (2014). Bela Bedenler. Çev. C. Çakırlar ve Z. Talay. İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
• Butler, J. (2019). Cinsiyet Belası: Feminizm ve Kimliğin Altüst Edilmesi. Çev. B. Ertür, 7. Baskı. İstanbul: Metis Yayınları.
• Büyüközer, A. (2018). Zenne, Laurance Anyways ve Something Must Be Break Filmlerinin Kuir Teori’ye Göre Yorumlanması (Yüksek Lisans Tezi).
• Demir Oralgül, E. (2016). Judith Butler’ın Kimlik ve Siyaset Anlayışı. Felsefe ve Toplumsal Bilimlerde Diyaloglar, 9(1), 47-62.
• Demirel, Ö. (2019). Kutluğ Ataman Filmlerinde Queer Oluşlar: Lola ve Bilidikid ve İki Genç Kız Üzerine Bir Okuma (Yüksek Lisans Tezi).
• Direk, Z. (2018). Cinsel Farkın İnşası: Felsefi Bir Problem Olarak Cinsiyet, 2. Baskı. İstanbul: Metis Yayınları.
• Drucker, P. (2021). Sapkın: Gey Normalleşmesi ve Queer Antikapitalizm. Çev. Ege Acar. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Hall, S. (2017). Kültürel Temsiller ve Anlamlandırma Uygulamaları. Çev. İ. Dündar. İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
• İmançer, Ç. E. (2018). Queer Teorinin İzinde Avrupalı Bir Türk: Ferzan Özpetek ve Sineması (Yüksek Lisans Tezi).
• Kazancı, M. (2002). Althusser, İdeoloji ve İletişimin Dayanılmaz Ağırlığı. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 57 (01).
• Özkazanç, A. (2018). Feminizm ve Queer Kuram, 2. Baskı. Ankara: Dipnot Yayınları.
• Ulusay, N. (2011). Yeni queer sinema: Öncesi ve sonrası. Fe Dergi, (3), 0-15.