Bir Toplumsal Tip Fragmanı: 11'e 10 Kala'da Koleksiyoncu

Yıl 2024, Sayı: 17, 117 - 137, 27.06.2024

Gülay Acar Göktepe

https://doi.org/10.31122/sinefilozofi.1358614

Öz

11’e 10 Kala (Pelin Esmer, 2009) filmi ana karakteri ve onun ilişkileri yoluyla bir toplumsal tip sunmaktadır. Çalışma filmin karakteri Mithat Bey (Mithat Esmer)’in koleksiyoncu toplumsal tipinin görünür hali olduğunu iddia eder.
Toplumsal tipler toplumu anlamanın metodolojik araçlarıdır. İlk kez Walter Benjamin’in çeşitli metinlerinde yer bulan koleksiyoncu toplumsal tipi, Avrupa’nın modernleşme sürecinde kitle kültürü içinde hem burjuva kültürünün bir aktörü olup hem de kalabalıklardan kendisini yalıtan, kapitalizmin tüketim kültürü içinde olağanın aksine nesneleri tüketmeyip onlara kullanım ve değişim değerinin ötesinde anlam yükleyerek, vb. modern yaşamın kimi tipik davranış ve düşünce biçimlerine direnç geliştiren bir olgusallığa işaret etmektedir.
Fragmanları yapısal, kurumsal değerlendirmelere girmeksizin modern toplumun analiz edilmesini mümkün kılan parçacıklar olarak ele aldığımızda, sinemayı da modern toplumsal yaşamın gerçekliğine ilişkin bir fragman olarak değerlendirebiliriz. Sinema toplumsal tiplerin görünür kılınmasında, böylece toplumsal tahayyülde eşsiz bir araçtır. Bu çalışmada koleksiyoncu tipini ve koleksiyoncunun Türkiye bağlamını Mithat Bey’e bakarak görmek amaçlanmaktadır. 11’e 10 Kala filmi, özgün yönleriyle bir Türkiye modernleşme anlatısı kurmaktadır. Çalışma filmin, koleksiyoncu toplumsal tipini bu modernleşme anlatısıyla birlikte inşa ettiği yönünden okunmasını önermektedir.

Anahtar Kelimeler

11'e 10 Kala, Pelin Esmer, modernite, toplumsal tip, koleksiyoncu

Kaynakça

• Abbas, A. (1988). Walter Benjamin's Collector: The Fate of Modern Experience. New Literary History, 20(1), 217-237.
• Arendt, H. (1998). The Human Condition. Chicago: The University of Chicago Press.
• Arendt, H. (2022). Karanlık Zamanlarda İnsanlar. (İ. Ilgar, D. Öktem, F. Sarıcı, G. Sorguç, Ö. Soysal, & S. Yılmaz, Çev.) İstanbul: İletişim.
• Aydemir, M. A. (2016). Sosyal Alanın Tipleştirilmesi: Toplumsal Tipler. M. A. Aydemir içinde, Toplumsal Tipler (s. 11-32). İstanbul: Açılım Kitap.
• Ayvaz, M. E. (2007). Reşat Ekrem Koçu's İstanbul Ansiklopedisi; or an Obsessive Collector's Attempt to Make His Private Narrative Public. İstanbul : Boğaziçi Üniversitesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• Baker, U. (2015). Kanaatlerden İmajlara Duygular Sosyolojisine Doğru. İstanbul: Birikim Kitapları.
• Belk, R. W. (1995). Collecting in a Consumer Society. Londan: Rotledge.
• Benjamin, W. (1975). Eduard Fuchs: Collector and Historian. New German Critique(5), 27-58.
• Benjamin, W. (2002). Arcades Project. (H. Eiland, & K. McLaughlin, Çev.) Cambridge, Massachusetts, and London, England : The Belknap Press of Harvard University Press.
• Benjamin, W. (2016a). İlk Taslaklar. W. Benjamin içinde, Pasajlar (A. Cemal, Çev., s. 253-267). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Benjamin, W. (2016b). Kitaplığımı Yerleştirirken: Kitap Koleksiyonculuğuna Dair Bir Konuşma. (D. Kurt, Çev.) İstanbul: Sub Yayınları.
• Benjamin, W. (2016c). Tarih Kavramı Üzerine. W. Benjamin içinde, Pasajlar (A. Cemal, Çev., s. 37-49). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Benjamin, W. (2016e). XIX. Yüzyıl'ın Başkenti Paris. W. Benjamin içinde, Pasajlar (A. Cemal, Çev., s. 85-107). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Berman, M. (2016). Katı Olan Her Şey Buharlaşıyor. (Ü. Altuğ, & B. Peker, Çev.) İstanbul: İletişim.
• Boym, S. (2007). Nostalgia and Its Contentents. Hedgehog Review, 7-18.
• Boym, S. (2009). Nostaljinin Geleceği. (F. B. Aydar, Çev.) İstanbul: Metis.
• Brown, B. (2014). Sinematografi: Kuram ve Uygulama. (S. Taylaner, Çev.) İstanbul: Hil Yayın.
• Connerton, P. (2014). Modernite Nasıl Unutturur. (K. Kelebekoğlu, Çev.) İstanbul: Sel.
• Çiçekoğlu, F. (2012). Ses ve Zaman: 11'e 10 Kala. U. T. Arslan içinde, Bir Kapıdan Gireceksin: Türkiye Sineması Üzerine Denemeler (s. 145-157). İstanbul: Metis.
• Davis, F. (1977). Nostalgia, Identity and the Current Nostalgia Wave. The Journal of Popular Culture, 11(2), 414-424.
• Diken, B., & Laustsen, C. (2014). Filmlerle Sosyoloji. (S. Ertekin, Çev.) İstanbul: Metis.
• Frisby, D. (2012). Modernlik Fragmanları: Simmel, Kracauer ve Benjamin'in Eserlerinde Modernlik Teorileri. (A. Terzi, Çev.) İstanbul: Metis.
• Fromm, E. (1985). Sevme Sanatı. (I. Gündüz, Çev.) İstanbul: Say.
• Giddens, A. (2020). Modernliğin Sonuçları. (E. Kuşdil, Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Giddens, A. (2020). Toplumun İnşası: Yapılaşma Teorisinin Ana Hatları. (Ü. Tatlıcan, Çev.) Bursa: Sentez.
• Gökberk, Ü. (2021, Şubat 6). Prof. Dr. Ülker Gökberk ile Walter Benjamin'den Orhan Pamuk'a Koleksiyoncu Figürü. Oturum 1. Online Atölye Notları. İstanbul: Nokta Beylerbeyi.
• Gökberk, Ü. (2021, Şubat 20). Prof. Dr. Ülker Gökberk ile Walter Benjamin'den Orhan Pamuk'a Koleksiyoncu Figürü. Oturum 3. Online Atölye Notları. İstanbul: Nokta Beylerbeyi.
• Hobsbawm, E. J. (1996). Kısa 20. Yüzyıl: 1914-1991 Aşırılıklar Çağı. (Y. Alogan, Çev.) İstanbul: Sarmal Yayınevi.
• Hodder, I. (2018). Dolanıklık: İnsanlar ile Şeyler Arasındaki İlişkinin Arkeolojisi. (B. C. Yılmazyiğit, Çev.) İstanbul: Alfa.
• Kahraman, H. B. (1999). Cumhuriyet, Değişim ve Değiştirmek. O. Baydar içinde, Cumhuriyet Modaları: 75 Yılda Değişen Yaşam Değişen İnsan (s. 33-34). İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
• Kracauer, S. (2011). Kitle Süsü. (O. Kılıç, Çev.) İstanbul: Metis.
• Latour, B. (2020). Biz Hiç Modern Olmadık. (İ. Uysal, Çev.) İstanbul: Norgunk.
• Low, J. (1999). After ANT: complexity, naming and topology. J. Low, & J. Hassard içinde, Actor Network Theory and After (s. 1-14). UK: Blackwell Publising.
• Metz, C. (2012). Sinemada Anlam Üstüne Denemeler. (O. Adanır, Çev.) İstanbul: Hayalperest Yayınevi.
• Morin, E. (2005). The Cinema, or The Imaginary Man. (L. Mortimer, Çev.) Minneapolis: University of Minnesota Press.
• Nichols, B. (2017). Belgesel Sinemaya Giriş. (D. Eruçman, Çev.) İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Nora, P. (2006). Hafıza Mekânları. (M. E. Özcan, Çev.) Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• Oz, A. (2018). Sosyal Tip Problemi: Bir Gözden Geçirme. (Ç. A. Günaydın, Dü.) Dil ve Edebiyat Araştırmaları, 357-394.
• Pickering, M., & Keightley, E. (2006). The Modalities of Nostalgia. Current Sociology(54), 919-941.
• Shütz, A. (2018). Fenomenoloji ve Toplumsal İlişkiler. (A. Akan, & S. Kesikoğlu, Çev.) Ankara: Heretik.
• Simmel, G. (2009a). İnsan Deneyimi Kategorileri. G. Simmel içinde, Bireysellik ve Kültür (T. Birkan, Çev., s. 58-64). İstanbul: Metis.
• Simmel, G. (2009b). Toplum Nasıl Mümkün Olur? G. Simmel içinde, Bireysellik ve Kültür (T. Birkan, Çev., s. 33-46). İstanbul: Metis.
• Stam, R. (2014). Sinema Teorisine Giriş. (S. Salman, & Ç. Asatekin, çev.) İstanbul: Ayrıntı.
• Ünsaldı, L. (2014). Sürekli Bir Tematikleştirme Çabası Olarak Sosyoloji: Birkaç Epistemolojik İzahat ve Kavramsal Yaratıcılığa Çağrı: Çakalın Sosyolojisine Davet. Sosyoloji Divanı(3), 13-37.
• Weber, M. (2008). Sosyoloji Yazıları. (T. Parla, Çev.) İstanbul: Deniz Yayınları.
• Weber, M. (2011). Toplumsal ve Ekonomik Örgütlenme Kuramı. (Ö. Ozankaya, Çev.) İstanbul: Cem Yayınevi.
• Williams, R. (1990). Marksizm ve Edebiyat. (E. Tarım, Çev.) İstanbul: Adam Yayınları.