İkinci Dünya Savaşı’nda Basın ve Yayın Organlarının Etkisi

Yıl 2022, , 474 - 519, 30.11.2022

Derya Akın

https://doi.org/10.30561/sinopusd.1206791

Öz

İkinci Dünya Savaşı siyasî, sosyal, ekonomik ve kültürel yönden bütün dünyayı etkisi altına almıştır. Türkiye, İkinci Dünya Savaşı’na fiilen katılmamış olsa da savaş sürecinden büyük ölçüde etkilenmiştir. Bu çalkantılı savaş süreci içinde basın ve yayın organları, algılama ve etkileme mekanizmasında devletlerin kullandığı araçların başında gelmiş ve kamuoyu oluşturmada etkin bir rol oynamıştır. Basın ve yayın organlarının içinde yer alan gazeteler, dergiler ve radyo dönemin iktidarının hedefleri doğrultusunda yayınlar yaparak halkın bilgilendirilmesinde ve bilinçlendirilmesinde etkili olmuştur. İktidar tarafından basın ve yayın organları İkinci Dünya Savaşı’nın her yönden etkilediği toplum üzerinde algı mekanizması oluşturmada önemli bir vazife üstlenmiş, hem görsel hem de işitsel olarak halkı etkilemiştir. Dönemin iktidarı tarafından denetim altına alınan basın ve yayın organları, hükümetin halkı etkilemesinin aracı olarak iç ve dış politika hedeflerine yönelik hem bilgilendirme hem haber verme hem de propaganda aracı olarak karşımıza çıkmaktadır.

Anahtar Kelimeler

İkinci Dünya Savaşı, Basın ve Yayın Organları, Propaganda

Kaynakça

• Akşam, “Halkevlerinin Onuncu Yılı Dün Merasimle Kutlandı”, (23 Şubat 1942). s.1.
• Atay, F. R. (2 Kasım 1939). Cumhurreisimizin Nutku, Ulus Gazetesi, s.2.
• Atay, F. R. (13 Mart 1941). Milli Hazırlanma Devrinde Vazifelerimiz, Ulus Gazetesi, s.1.
• Cumhuriyet, “Moda Haline Gelen Suç İhtikâr”, (8 Mart 1940). s.2.
• Cumhuriyet, “İhtikârla Böyle Mi Mücadele Edeceğiz”, (17 Eylül 1941). s.3.
• Cumhuriyet, “Türk-Alman Dostluk Paktı” (19 Haziran 1941). s.1.
• Cumhuriyet, “Türk-Alman Paktı Mecliste”, (26 Haziran 1941). s.1.
• Cumhuriyet, “Türkiye ve Müttefikler” (23 Haziran 1944). s.1-3.
• Cumhuriyet, “Havadan Gelecek Tehlike”(15 Ağustos 1939). s.1.
• Karagöz Gazetesi, 23 Nisan 1942. s.1.
• Tan, “Meclis Türk- Alman Paktını Tasvip Etti”, (26 Haziran 1941). s.1.
• Tan, “Halk Bayramı”, (23 Şubat 1942). s.4.
• Tan, “ İlkbahar Propoganda Taaruzu”, (23 Nisan 1942). s.1-2.
• Tökin, İ. H. (11 Kasım 1939). Müdafaa Ekonomisinin Meseleleri: Ekonomik Seferberlik, Ulus Gazetesi. s.2.
• Ulus, “İhtikâra Karşı Şiddetli Tedbirler Alındı”, (8 Eylül 1939). s.1.
• Ulus, “Pasif Korunma, Halka Bombalar Gösterilecek” (15 Eylül 1939). s.2.
• Ulus, “ Milli Şef’imizin Nutku”, (2 Kasım 1939). s.1-2.
• Ulus, “İhtikârla Mücadele” (1 Ekim 1940). s.1.
• Ulus, “Diyarbakır Halkevleri Üyeleri Köylerde”, (1 Ekim 1940). s.3.
• Ulus, “Cumhurreisimizin Nutku” (2 Kasım 1940). s.1.
• Ulus, “Hasan Ali Yücel'in Radyo Konuşması” (1 Ekim 1940). s.1-3.
• Ülkü Milli Kültür Dergisi, Okuyucularımıza, Yeni Seri Birinci Cilt, 1 Ekim 1941. s.1.
• Ülkü Milli Kültür Dergisi, “Cumhurreisimiz İnönü”, 16 Mart 1943. Cilt:3 Sayı:36, s.1.
• Ülkü Milli Kültür Dergisi, "Büyük Kurultay ve İnsanlık Ülküsü", Cilt 1, Sayı 41, Haziran 1943. s.1.
• Ülkü Milli Kültür Dergisi, "Cumhurreisimizin Büyük Kurultayı Açılış Nutku", Cilt 4, Sayı 42, 16 Haziran 1943. s.1-3.
• Vatan Gazetesi, “Türk-Alman Dostluk Antlaşması Hariciye Vekâletinde İmza Edildi” (19 Haziran 1941). s.1.
• Yeni Sabah, “Türk-Alman Ademi Tecavüz Paktı İmzalandı” (19 Haziran 1941). s.1.
• Akşin, S. (2012). Ana Çizgileriyle Türkiye'nin Yakın Tarihi 1789-1980 (8. Baskı). Ankara: İmaj.
• Armaoğlu, F. (2018). 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi (1914-1995) (24. Baskı). İstanbul: Kronik.
• Avcı, Ö. (2018). Propaganda Çeşitleri, İletişim ve Propaganda, Mustafa Karaca ve Caner Çakı (Ed.), İstanbul: Eğitim.
• Aydemir, S. (1991). İkinci Adam, İkinci Cilt (1938-1950) (6. Basım). İstanbul: Remzi.
• Aydeniz, H. (2007). Tarihsel ve Literatür Açısından Yerel Gazetecilik. I. Bölüm, Türki-ye’de Yerel Basın Tarihi, Türkiye’de Yerel Basın, Suat Gezgin (Ed.), İstanbul: İs-tanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi.
• Aydoğmuş, F. (2019). İkinci Dünya Savaşı Sürecinde Propaganda ve Türkiye (1. Baskı). İstanbul: Kriter.
• Bahşi, F. (1977). Haber Alma Propaganda Yıkıcı Faaliyetler. İstanbul: Sermet Matbaası.
• Berkes, N. (1997). Unutulan Yıllar (1. Baskı). Ruşen Sezer (Haz.), İstanbul: İletişim.
• Çeçen, A. (2018). Atatürk’ün Kültür Kurumu Halkevleri (3. Baskı). İstanbul: Tarihçi Kitapevi.
• Çakı, C. (2018). Propaganda, İletişim ve Propaganda. Mustafa Karaca ve Caner Çakı (Ed.). İstanbul: Eğitim.
• Dereli, A. D. (2018). İkinci Dünya Savaşı’nda Propaganda, İletişim ve Propaganda, Mustafa Karaca ve Caner Çakı (Ed.). İstanbul: Eğitim.
• Duman, M. (2019). Siyasi Tarihten Bir Kesit II. Dünya Savaşı Yıllarında Karagöz Gazetesi ve Propaganda. Konya: Literatürk.
• Gevgilili, A. (1983). Türkiye Basını, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi. Cilt.1, İstanbul: İletişim.
• Goloğlu, M. (2017). Türkiye Cumhuriyeti Tarihi- III 1939-1945, Milli Şef Dönemi (2. Baskı). İstanbul: Türkiye İş bankası Kültür.
• Güllüoğlu, Ö. (2009). Halkla İlişkiler ve Propaganda İlişkileri üzerine Kuramsal Bir Değerlendirme. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Yüksek Okulu Dergisi, Arşiv Cilt 1-2, Sayı, 1-2, 505-520.
• Gürün, K. (1998). Savaşın İlk Yılı ve Türkiye. İkinci Dünya Harbi ve Türkiye, Altıncı Askeri Tarih Semineri Bildirileri I (20-22 Ekim 1997), Genel Kurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları, Ankara.
• Karabacak, Ö. (2009). II. Dünya Savaşı Yıllarında Uygulanan Eğitim ve Kültür Politikalarının Taşradaki Yansımaları: Aydın İli Örneği. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın.
• Kasım, M. (2011). Hitler Döneminde Propaganda Aracı Olarak Radyo. Selçuk İletişim, Cilt 6, Sayı, 4, 64-75.
• Koçak, C. (2017). Türkiye’de Milli Şef Dönemi (1938-1945) (Cilt 2, 7. Baskı). İstanbul: İletişim.
• Koçak, C. (2018). Türkiye’de Milli Şef Dönemi (1938-1945) (8. Baskı) Cilt 1. İstanbul: İletişim.
• Kuruoğlu, H. (2006). Propaganda ve Özgürlük Aracı Olarak Radyo. Ankara: Nobel.
• Kuruoğlu, H. (2008). Dünden Bugüne Türkiye’de Radyo Yayıncılığı. Ege Üniversitesi İletişim Yeni Düşünceler Hakemli E-Dergisi, Sayı 3, 251-270.
• Malkoç, E. (2010). Bir Aydınlanma Projesi Halkevlerinin Tasfiye Süreci. Türkoloji Kültür-ü, Cilt: 3, N:6, 5-17.
• Oral, M. (2006). C.H.P.’nin Ülküsü, C.H.P’nin Kültür Siyasası Açısından Halkevleri Mer-kez Yayını Ülkü Dergisi (1. Baskı). Antalya: Yeniden Anadolu ve Rumeli Müd-afaa-i Hukuk.
• Ortaylı, İ. (2019). Türkiye’nin Yakın Tarihi (36. Baskı). İstanbul: Kronik.
• Pehlivanoğlu, M. (2021). İkinci Dünya Savaşı’nda Propaganda Hitler ve Stalin’in Propa-ganda Metotları, İstanbul: Ötüken.
• Tekeli, İ. & İlkin, S. (2018). Dış Siyaseti ve Askeri Stratejileriyle İkinci Dünya Savaşı Tür-kiye’si, Birinci Cilt (3. Baskı). İstanbul: İletişim.
• Tekin, E. (2011). Kazım Karabekir ve İstihbarat. İstanbul: Milenyum.
• Toksoy, N. (2007). Halkevleri Bir Kültürel Kalkınma Modeli Olarak. Ankara: Orion.
• Topuz, H. (1973). 100 Soruda Türk Basın Tarihi (1. Baskı). İstanbul: Gerçek.
• Torun, E. (2006). II. Dünya Savaşı Sonrası Türkiye’de Kültürel Değişimler-İç ve Dış Etken-ler-(1945-1960). Antalya: Yeniden Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk.
• Tuncer, H. (2012). İsmet İnönü’nün Dış Politikası (1938-1950), İkinci Dünya Savaşı’nda Türkiye (2. Baskı). İstanbul: Kaynak.
• Yıldırım, Ö. (2018). “İkinci Dünya Savaşı Sürecinde Türk Basınında Mihver Taraftarlığı ve Hükümetin Bakışı”, Türk Basın Tarihi Uluslararası Sempozyumu Cilt III, 19-21 Ekim 2016/Elazığ, Merve Uğur (Haz.), Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2021). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri (12. Baskı). Ankara: Seçkin.
• Vural, M. K. (2008). II. Dünya Savaşı Türkiye’sinde Bir Muhalefet Örneği Olarak “Tan” Gazetesi. ÇTTAD, VII/16-17, 381-395.
• Zeyrek, Ş. (2006). Türkiye’de Halkevleri ve Halkodaları (1932-1951). Ankara: Anı.