The Reflections of Great Offensive in Domestic Politics

Yıl 2024, , 470 - 506, 30.05.2024

Halil İbrahim Çelik

https://doi.org/10.30561/sinopusd.1447669

Öz

This article aims at investigating the impact of the Great Offensive, the final victory of the National Struggle, in domestic politics of Turkey. The success of the Great Offensive un-derpinned the recognition of Turkey as an independent state and the adoption of the fo-unding philosophy of the new state over domestic politics. Namely, the success of the Tur-kish army has altered the dynamics of domestic politics. The insufficiency to grasp this alteration truly renders it difficult to evaluate the developments in Turkey after 1922. In this respect, it was bound to draw attention to the reflections of the great victory in domestic politics with an independent study. After the victory, the debates over the domestic politics resulted in favor of Mustafa Kemal Pasha's thoughts, and the opposition to Pasha in Istanbul and Anatolia began to lose ground. The victory was celebrated eagerly both in Anatolia and in Istanbul, and many congratulatory telegrams were sent to Ankara on this occasion. As a result, the obstacles in front of the establishment of the Turkish Republic on modern lines determined by Mustafa Kemal Pasha have been removed with this victory. The main sources of this study are the Presidency State Archives, Republic Archive, Minutes of the Grand National Assembly of Turkey, reminiscences, periodicals and copyrigh-ted works, respectively.

Anahtar Kelimeler

Mustafa Kemal Paşa, National Struggle, Great Offensive, Domestic Politics, Modernization

Büyük Taarruz'un İç Siyasetteki Yansımaları

Öz

Bu makale, Millî Mücadele’nin nihaî zaferi olan Büyük Taarruz’un Türkiye iç siyasetin-deki etkisi üzerine odaklanmaktadır. Büyük Taarruzun başarı ile sonuçlanması, Türki-ye’nin bağımsız bir devlet olarak tanınmasına ve iç siyasette yeni devletin kuruluş felsefe-sinin benimsenmesine katkı sağlamıştır. Türk ordusunun askerî başarısı iç siyasetin dina-miklerini değiştirmiştir. Bu değişimin doğru anlaşılamaması 1922 yılı sonrasında Türki-ye’de yaşanan gelişmelerinin değerlendirilmesini güçleştirmektedir. Bu sebeple büyük zafe-rin iç siyasetteki yansımalarına müstakil bir çalışma ile dikkat çekilmesi gerekli görülmüş-tür. Zaferle birlikte iç siyasetteki tartışmalar, Mustafa Kemal Paşa’nın düşünceleri lehine sonuçlanmıştır. Paşa’ya yönelik İstanbul ve Anadolu’daki muhalefet etkisini kaybetmeye başlamıştır. Zafer hem Anadolu’da hem de İstanbul’da coşku ile kutlanmıştır. Bu münasebetle Ankara’ya pek çok tebrik telgrafının çekildiği görülmektedir. Netice itibariyle bu zafer ile Türkiye Cumhuriyeti’nin, Mustafa Kemal Paşa’nın belirlediği çağdaş düşünce ekseninde kuruluşunun önündeki engeller kalkmıştır. Bu çalışmanın ana kaynaklarını sırasıyla Başkanlık Devlet Arşivleri Cumhuriyet Arşivi, Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıtları, hatıralar, süreli yayınlar ve telif eserler oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Mustafa Kemal Paşa, Millî Mücadele, Büyük Taarruz, İç siyaset, Çağdaşlaşma

Etik Beyan

Etik kurum raporu gerekmemektedir.

Kaynakça

• Arşiv Belgeleri Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA); 30.10.54-355-1; 30.10.54-355-3; 30.10.54-355-7; 051.V48.13.113.24; 030.10.1.1.3/1.
• Resmî Yayınlar Türkiye Büyük Millet Meclisi Gizli Celse Zabıtları (TBMM GCZ), C XII, 5 Ağustos 1921.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi (TBMM ZC), C. XXII, 2 Eylül 1922; 4 Eylül 1922; 6 Eylül 1922.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi (TBMM ZC), C. XXIII, 14 Eylül 1922; 20 Eylül 1922; 4 Ekim 1922.
• Genelkurmay Başkanlığı. (1994). Türk İstiklal Harbi C. II, Batı Cephesi, 6. Kısım 1. Kitap, Büyük Taarruza Hazırlık ve Büyük Taarruz. Genelkurmay Basımevi.
• Genel Kurmay Başkanlığı. (1995). Türk İstiklal Harbi C. II, Batı Cephesi, 6. Kısım 4. Kitap, İstiklal Harbinin Son Safhası. Genelkurmay Basımevi.
• Süreli Yayınlar Hâkimiyet-i Milliye: S. 500, 7 Mayıs 1922; S. 340, 1 Kasım 1921; S. 423, 5 Şubat 1922; S. 591, 27 Ağustos 1922; S. 592, 29 Ağustos 1922; S. 594, 31 Ağustos 1922; S. 594, 31 Ağustos 1922; S. 606, 12 Eylül 1922.
• Telif Eserler Atatürk, M. K. (1969). Nutuk (C. II) (9. bs.). Milli Eğitim Basımevi.
• Atatürk’ün Tamim, Telgraf ve Beyannameleri IV (1991). Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Atatürk'ün Bütün Eserleri, (1992), C. XIII, Kaynak Yayınları.
• Avanas, A. (1994). Büyük Taarruz ve Konya. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi (1), 245-258.
• Bayındır Uluskan, S. (2022). 30 Ağustos Zafer ve Tayyare Bayramı'nın Onuncu Yıl İstanbul Kutlamaları (1932), Büyük Taarruz 100'üncü Yıl Dönümünde Türk'ün Zafere Yürüyüşü içinde (s. 249-274). Bayındır Uluskan, Seda; Kuru, Levent; Esen, Atakan; Aydın, Erdal, (Ed.), Milli Savunma Üniversitesi Yayınları.
• Berkes, N. (2013). Türkiye’de Çağdaşlaşma (29. bs.). A. Kuyaş (Ed.). Yapı Kredi Yayınları Bolat, M. (2019). Atatürk’ün Batı Cephesi Savaşlarının Sonuçları Üzerine Bir Değerlendirme. T. F. Ertan & B. İzmir (Haz.), Sakarya Meydan Muharebesi ve Haymana Üçüncü Uluslararası Sempozyumu Bildirileri içinde (s. 159-169). Ankara Üniversitesi Yayınları.
• Borak, S. (1990). Mustafa Kemal Büyük Taarruz Gününü Bütün Dünyadan Nasıl Gizli Tuttu?. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi (6). 17, 381-90.
• Canpolat, U. (2022). Birinci Dünya Savaşı Sonrasında Batı Cephesi'nde Sağlık Hizmetleri, Büyük Taarruz 100'üncü Yıl Dönümünde Türk'ün Zafere Yürüyüşü içinde (s. 60-79). Bayındır Uluskan, Seda; Kuru, Levent; Esen, Atakan; Aydın, Erdal, (Ed.), Milli Savunma Üniversitesi Yayınları.
• Çaykıran, G. (2022). Büyük Taarruz İçin On Binlerin Zafer Yürüyüşü (14-24 Ağustos 1922), 100. Yılında Büyük Taarruz içinde (s. 67-89). Ertan, Temuçin Faik; Unat, Kadri (Ed.), Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Yayınları.
• Çetin, S. (2022). Büyük Taarruza Hazırlık Döneminde Savaş Kabinesi: Harp Encümeni Kurulması ve Faaliyetleri, Büyük Taarruz 100'üncü Yıl Dönümünde Türk'ün Zafere Yürüyüşü içinde (s. 4-38). Bayındır Uluskan, Seda; Kuru, Levent; Esen, Atakan; Aydın, Erdal, (Ed.), Milli Savunma Üniversitesi Yayınları.
• Dâver, B. (1959). İstiklal Savaşı’nda Ordu-Politika İlişkileri (1919-1922. İkinci Askeri Tarih Semineri Bildirileri içinde (s.191-192). Genelkurmay Basımevi.
• Demir, E. (2023). Mondros Mütarekesi’nden Lozan Antlaşması’na Türk-Fransız İlişkileri. Vakanüvis-Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, 8 (2), 1308-1364.
• Erkan, M. S. (2022). Türk Tarihinde Bir Dönüm Noktası, Büyük Taarruz ve 30 Ağustos Başkomutan Meydan Muharebesi. 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum, 11(32), 243-271.
• Ersoy, M. A. (7.09.1922). İslam’ın Büyük Zaferi. Sebîlürreşâd. C. XX, (516), 263-268.
• Ertan, T. F. (2014). Saltanatın Kaldırılması ve Cumhuriyet’e Giden Yol. Cumhuriyet’in İlanının 90. Yılında Atatürk ve Cumhuriyet Sempozyumu Bildirileri içinde (s.197-212). Genelkurmay Basımevi.
• Findley, C. V. (2017). Modern Türkiye Tarihi (6. bs.). Güneş Ayaş (çev), Timaş Yayınları.
• Gawrych, G. W. (2009). İstiklal Harbi’nde Bir Askeri Önder Olarak Atatürk. Asker ve Devlet Adamı Atatürk Paneli Bildirileri içinde (s.3-8). Genel Kurmay Basımevi.
• Genç, R. (1996). Büyük Taarruzun Gerçekleşen Hedefleri. X. Milli Egemenlik Sempozyumu Büyük Taarruz ve Sonuçları Bildirileri içinde (s.167-173). TBMM Kültür, Sanat ve Yayın Kurulu Yayınları.
• Gençosman, K. Z. (1981). Türkiye Cumhuriyeti Siyasi Tarihi. Atatürk Ansiklopedisi (C. VIII, s. 174). May Yayınları. İnan, A. (2020). Türkiye Cumhuriyeti ve Türk Devrimi (6. bs.). Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• İnan, U. (2023). Emperyalizmin Gölgesinde Anadolu’da Ermeniler ve Misyonerlik Faaliyetleri. Sinop Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 1-48.
• Kansu, M. M. (1986). Erzurum’dan Ölümüne Kadar Atatürk’le Beraber. (C. II), (Bsk. 2). Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Karagülmez, M. (2022). Macar Basınında Çıkan Haberlere Gör Bir Milletin Bağımsızlık Mücadelesi: Büyük Taarruz'dan Mudanya'ya Türk'ün Zafer Yolu, Büyük Taarruz 100'üncü Yıl Dönümünde Türk'ün Zafere Yürüyüşü içinde (s. 196-220).
• Bayındır Uluskan, Seda; Kuru, Levent; Esen, Atakan; Aydın, Erdal, (Ed.), Milli Savunma Üniversitesi Yayınları.
• Kâzım Karabekir. (2008). İstiklâl Harbimiz, (C. II). Yapı Kredi Yayınları.
• Kâzım Karabekir. (2009). Günlükler (1906-1948). (C. I-II). Yapı Kredi Yayınları.
• Kinross, L. (2018). Atatürk-Bir Milletin Yeniden Doğuşu N. Sander (Çev.). Altın Kitapları.
• Kocatürk, U. (2009). Atatürk’ü ve Atatürkçü Düşünceyi Nasıl Anlamalıyız? Asker ve Devlet Adamı Atatürk Paneli Bildirileri içinde (s. 9-11). Genel Kurmay Basımevi.
• Kollu, A. (1992). Büyük Zafer (Öncesi ve Sonrası ile). Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi (8) 24, 481-560.
• Köstüklü, N. (2002). Millî Mücadele'de Batı Cephesi, Savaşlar ve Zaferler. Güzel, H. C. vd. (Ed.) Türkler (C. XVI, s. 314-340), Yeni Türkiye Yayınları.
• Küçük, C. (2020). Millî Mücadele. DİA (C. XXX, s. 76-83).
• Mango, A. (2000). Atatürk. F. Doruker Çev.). Yeni Binyıl Sabah Kitapları Yayınları.
• Mango, A. (2009). İmparatorluktan Ulus Devlete Geçişte Mustafa Kemal’in Önderliği. Asker ve Devlet Adamı Atatürk Paneli içinde (s. 13-19). Genel Kurmay Basımevi.
• Müjdeci, M. (2014). Hâkimiyet-i Milliye Gazetesinde Büyük Taarruz. Turkish Studies, (9/1), 387-40.
• Mütercimler, E. (2008). Fikrimizin Rehberi-Gazi Mustafa Kemal. Alfa Yayınları.
• Orbay, R. (1993). Cehennem Değirmeni-Siyasi Hatıralarım-. (C. II). Emre Yayınları.
• Öksüz, H. & Köse, İ (2017). Amerikan Arşiv Vesikalarında Büyük Taarruz. Türkiyat Mecmuası, C.27 (2), 207-238.
• Ölçekçi, H. (2022). Büyük Taarruz’un İletişim Stratejisi. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 24(100. Yılında Kocatepe-Büyük Taarruz Özel Sayısı), 1-19.
• Erden, Ö. (2017) Millî Mücadele Dönemi Türk-Sovyet İlişkilerinde Kafkas Seddi Meselesi. Vakanüvis- Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, C. 2, 133-143.
• Özalp, K. (2020). Millî Mücadele 1919-1922 (C. I-II). (5. bs.). Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Özbey, V. (2022). Büyük Taarruz Kültürel Mirası Üzerine Bir Değerlendirme. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 24 (100. Yılında Kocatepe-Büyük Taarruz Özel Sayısı), 74-85.
• Sarıhan, Z. (1996). Kurtuluş Savaşı Günlüğü (C. IV). Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Sayılır, B. (2014). 30 Ağustos Zafer Bayramı Kanunu, İlk Zafer Kutlaması ve Büyük Taarruz ile İlgili Bazı Bilgiler. Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, (16), 89-114.
• Selek, S. (1987). Anadolu İhtilâli. (C. I). (Bsk. 8). Kastaş Yayınları.
• Tansel, S. (2019). Mondros’tan Mudanya’ya Kadar C. IV. Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Turan, M. (2014). Millî Mücadele'den Cumhuriyet’e “Hâkimiyet-i Milliye’nin Tesisi” Meselesi. A. Güvenç & M. Saygın (Haz.), Büyük Taarruzun 90. Yılında Uluslararası Millî Mücadele ve Zafer Yolu Sempozyumu C.1 Bildirileri içinde (s. 259-282). Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• Turan, Ş. (2009). Atatürk ve Türk Devrimi. Asker ve Devlet Adamı Atatürk Paneli Bildirileri içinde (s. 21-25). Genel Kurmay Basımevi.
• Üçüncü, U. (2010). Türk Kamuoyunda Büyük Taarruz (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yalman, A. E. (1992). Başkumandanlık Kanunu. Atatürk Yolu Dergisi C. III, (9), 85-110.
• Yalman, A. E. (1994). Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde Büyük Zafer. Tarih Araştırmaları Dergisi, XVI (27), 147-171.
• Yaşar, H. (2023). Muhalif Basının Penceresinden Öncesi ve Sonrasıyla Büyük Taarruz. Atatürk Yolu Dergisi, 73. 386-404.
• Yazıcı, S. (2019). Osmanlı Devleti (1699-1923). Muhammed Bilal Çelik (Ed.). Türk Tarihi ve Kültürü. (s. 117-209). Nobel Yayınları.
• Yazıcı, S. (2019). Osmanlı Modernleşmesi. Ahmet Şimşek (Ed.). Modern Türkiye Tarihi. (s. 33-57). Pegem Akademi Yayınları.